Ελένη Στασινού, Οντισιόν

Ελένη Στασινού, Οντισιόν, Εμπειρία Εκδοτική 2004.

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Μυθιστόρημα χαρακτηρίζει το τελευταίο έργο της η Ελένη Στασινού, αν και στην πραγματικότητα είναι ένα σπονδυλωτό έργο, με αυτοτελείς νουβέλες, που στο τέλος ενώνονται με μια έξυπνη επινόηση. Το κόλπο το έχουν εφαρμόσει και άλλοι, μια και σήμερα το μυθιστόρημα είναι αυτό που πουλάει, αλλά με μια τεχνική συγκόλλησης εντελώς τεχνητή. Η τεχνική όμως της Στασινού είναι ιδιαίτερα έξυπνη, δένοντας οργανικά τις νουβέλες της με την κεντρική θεματική της, που είναι μια στάση ζωής φεμινιστική και αγωνιστική.
Μια φιλόδοξη επαρχιωτοπούλα, χωρίς πολύ μυαλό αλλά με μεγάλη ομορφιά και με ακόμη μεγαλύτερες φιλοδοξίες, ξανθιά κατά το γνωστό στερεότυπο, είναι η πρώτη της ηρωίδα, που έρχεται στην Αθήνα να κάνει την τύχη της. Η αφηγηματική αναμονή είναι ότι ο daddy που θα την παραλάβει με ωτοστόπ είναι σωματέμπορος. Στην πραγματικότητα είναι ένας businessman του χώρου του modeling, διεφθαρμένος όπως θέλει το άλλο στερεότυπο τα άτομα της υψηλής κοινωνίας. Δεν είναι αυτός που θα την εκμεταλλευτεί, αλλά αυτή, που θα προσπαθήσει να τον «τυλίξει». Ο έρωτας όμως με το γιο του θα αποβεί μοιραίος.
Στη δεύτερη νουβέλα της πρωταγωνιστούν δυο γυναίκες, παρόλο που η αφήγηση εστιάζει στην μία. Εδώ έχουμε πραγματικά μια ιστορία σωματεμπορίας. Η Λένα μόλις που καταφέρνει να το σκάσει από τα χέρια του σωματέμπορου. Η φίλη της όμως, χωρίς να διδαχθεί από το πάθημά της, θα πέσει στα ίδια κυκλώματα. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι ενώ το στόρι είναι το τυπικό μιας ηθικολογίας, η Στασινού το ανατρέπει. Δεν καταδικάζει καθόλου τη δεύτερη ηρωίδα της, και φυσικά ούτε την πρώτη. Αυτό που προσπαθεί να αναδείξει, περισσότερο ή λιγότερο πετυχημένα, είναι ότι ο έρωτας αξίζει οποιοδήποτε τίμημα, ακόμη κι αν το αντικείμενο του έρωτα είναι λάθος πρόσωπο. Η φίλη της τής λέει χαρακτηριστικά, μετά την αποκάλυψη ότι ο αγαπημένος της ήταν μαστρωπός:
«Τα ’φτυσες, ε; Ομολόγησε. Δεν περίμενες κάτι τέτοιο… Ε λοιπόν, χίλιες φορές από τότε σε μακάρισα. Αχ, ρε Λένα τυχερή, είπα. Κάτι τέτοιο θα ένιωσε κι η κυρά Λένη της Τροίας κι ανοίχτηκε τέτοιος πόλεμος. Μ’ όλη μου την ψυχή, Λένα, λαχτάρησα ένα τέτοιον έρωτα. Να με τυφλώσει. Να με συνεπάρει. Να με διαλύσει. Γιατί, Λένα, μεταξύ μας, ξέρεις τι πιστεύω; Πως αν δεν εξευτελιστείς, αν δεν κατακερματιστείς για κάτι που πιστεύεις, δεν έχεις τη δυνατότητα να ξαναφτιαχτείς ωραιότερος, αρτιότερος, σοφότερος. Η ταπείνωση είναι που σε αναβαθμίζει» (σελ. 144).
Περιέργως στην τρίτη νουβέλα η Στασινού εστιάζει στον ήρωα. Παντρεμένος με μια κατά 25 χρόνια μικρότερή του, θα ερωτευτεί μια συνομήλική του, τη Χριστίνα. Αυτή θα αντισταθεί, καθώς είναι πια παραιτημένη από τη ζωή αφού ένας σεισμός της κατέστρεψε δυο φορές τα όνειρά της, την πρώτη σκοτώνοντας τον αγαπημένο της και τη δεύτερη καταστρέφοντας το σπίτι που έφτιαξε με το υστέρημα μιας ζωής.
Η Ιρίνα, στην τελευταία νουβέλα, είναι η αντιστροφή της πρώτης ηρωίδας. Κακάσχημη, θα συμβιβαστεί με τη μοίρα της και θα αρνηθεί από φόβο μια σχέση με τον ανάπηρο περιπτερά.
Στο έργο αυτό είναι κυρίαρχο το θεματικό δίπολο συμβιβασμός-μη συμβιβασμός, συχνότατο στη νεοελληνική πεζογραφία. Το έχουμε αναπτύξει διεξοδικά στο διδακτορικό μας. Στα περισσότερα έργα που αναλύσαμε ή αναφερθήκαμε εκεί, ο μη συμβιβασμός αξιώνεται χωρίς να δικαιώνεται, αφού ο μη συμβιβασμένος ήρωας υφίσταται την κοινωνική περιθωριοποίηση, ενώ ο συμβιβασμένος ζει τον ηθικό του μαρασμό θαυμάζοντας τον μη συμβιβασμένο. Τυπικά δείγματα αποτελούν ο Λούης και ο Μανωλόπουλος στο πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα του Μουρσελά «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά». Οι ηρωίδες όμως της Στασινού ξεπερνούν το δίλημμα. Ρίχνονται στην περιπέτεια της ζωής, στο ριψοκίνδυνο των σχέσεων. Νομίζω το έγραψε κάπου ο Καζαντζάκης, αντιστρέφοντας την λαϊκή παροιμία: Κάλλιο δέκα και καρτέρει. Και οι πέντε ηρωίδες που περιμένουν στον επίλογο την οντισιόν για ένα λευκό γάμο με υπερήλικα απόστρατο του πολεμικού ναυτικού φεύγουν τελικά. Η Χριστίνα και η Ιρίνα θα πάνε με τους άντρες που τις αγαπάνε και ήλθαν να τις αναζητήσουν, ενώ και οι άλλες τρεις θα φύγουν, αφού ανταλλάξουν τηλέφωνα και δώσουν υποσχέσεις πως δεν θα χαθούν πια. Η αισιόδοξη λύση που δίνει η Στασινού ήταν όντως μια έκπληξη για μας.
Περιορίζοντας την αφήγηση και την περιγραφή στο εντελώς αναγκαίο, η συγγραφέας καταγράφει κυρίως συνομιλίες προσώπων. Φοβερά επινοητική στη μυθοπλασία της κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Τολμηρή στα μηνύματά της, αναδεικνύεται σε μια από τις κύριες εκπροσώπους της φεμινιστικής γραφής ακόμα και όταν γράφει, για να αναθαρρήσω εγώ ως άντρας βιβλιοκριτικός, ότι «Ένας άντρας δε γερνάει, Μίλτο μου. Μόνο η γυναίκα γερνάει. Ο άντρας ωριμάζει. Μόνο ωριμάζει».