Woody Allen, Whatever works (Κι αν σου κάτσει), 2009.
Θα το ξαναγράψω άλλη μια φορά: δεν θέλω να βλέπω ταινίες στις οποίες μιλάνε αγγλικά, τις θεωρώ προϊόν του αμερικάνικου πολιτιστικού ιμπεριαλισμού – και δεν εννοώ το Χόλιγουντ ντε και καλά. Βέβαια υπάρχουν και οι αγγλικές, αλλά κι αυτές τις βάζω στο ίδιο τσουβάλι. Η μόνη εξαίρεση που κάνω είναι ο Woody Allen. Τον θεωρώ πολύ καλό, παρόλο που το Match point δεν μου άρεσε και τόσο. Η Σκάρλετ Γιόχανσον μου άρεσε περισσότερο από ότι το φιλμ. Ούτε και το Scoop, μια αστυνομική ταινία με κάποιες λίγες χιουμοριστικές ατάκες, αλλά με ένα πρωτότυπο εύρημα: Ένας νεκρός έρχεται και μαρτυράει στους ζωντανούς ποιος είναι ο serial killer. Ούτε και το «Βίκυ Κριστιάνα Μπαρτσελόνα». Δεν έχει καμιά χιουμοριστική ατάκα, απλά βλέπουμε τις προβληματικές σχέσεις κάποιων ζευγαριών. Τις δυο τελευταίες ταινίες τις είδα για να γεμίσω το κενό ανάμεσα στο Match point και στο Whatever works, για να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του τελευταίου Γούντι Άλλεν, που φαίνεται να διαψεύδει την εικόνα του ως κωμωδιογράφου. Όμως στην τελευταία του ταινία, το «Κι αν σου κάτσει», επανέρχεται ο κωμωδιογράφος. Ανακριβής η μετάφραση του τίτλου, γιατί η πιο σωστή «ό,τι κάτσει» θυμίζει το γνωστό ανέκδοτο, τον σαβουρο… τέτοιο (το «κάτσει δεν κάτσει» είναι ο βιαστής).
Το έχω γράψει πρόσφατα στην παρουσίαση της βιογραφίας του Μπαλζάκ, θα το ξανα(αντι)γράψω: «Μια από τις λειτουργίες της μυθοπλασίας είναι η υποκατάστατη ικανοποίηση επιθυμιών σε φαντασιακό επίπεδο». Το μοτίβο της Λολίτας έχει ακριβώς αυτή τη λειτουργία: ο μεγάλος σε ηλικία άνδρας, που τα φτιάχνει με μια πιτσιρίκα. Μέχρι τώρα το συναντήσαμε σε άλλες δυο ταινίες, χωρίς να υπολογίζουμε την κινηματογραφική μεταφορά της Λολίτας του Ναμπόκοφ. Η πρώτη ήταν το Circle of two (1980), του Ζιλ Ντασέν με τον Ρίτσαρντ Μπάρτον και την δεκαπεντάχρονη Τατούμ Ο Νηλ, και η άλλη ήταν το «Χαμένοι στη μετάφραση» (2003, πάλι η Σκάρλετ Γιόχανσον). Και επειδή η μνήμη μου εξακολουθεί να δουλεύει συγκριτολογικά, θυμήθηκα δυο ακόμη: Η μια είναι το American beauty (1999) του Sam Mendes, όπου η πιτσιρίκα την πέφτει στον Kevin Spacey, αλλά αυτός δεν ενδίδει όταν μαθαίνει ότι είναι παρθένα. Η άλλη είναι το «40 καράτια» (1973) του Μίλτον Κατσέλας (βάζω στοίχημα πως είναι έλληνας), διασκευή από το ομώνυμο θεατρικό του Jay Presson Alle. Εδώ η Λιβ Ούλμαν, σαραντάρα (στην πραγματικότητα είναι 35) τα φτιάχνει με έναν 22χρονο νεαρό. Έχουμε δηλαδή το μοτίβο της Λολίτας αντεστραμμένο. Όμως δίπλα στην κύρια ιστορία υπάρχει και μια παράπλευρη, με το μοτίβο της Λολίτας στα δυο του πόδια. Μια και ο άνδρας είναι το κυρίαρχο φύλο, έτσι και το μοτίβο της Λολίτας είναι γενικά κυρίαρχο στη μυθοπλασία. Η μυθοπλαστική τέχνη ενδιαφέρεται να καλύψει τις δικές του φαντασιώσεις και όχι τις φαντασιώσεις της γυναίκας.
Ο Γούντι Άλλεν μου αρέσει για τις εξαιρετικά ευφυείς ατάκες του και τα έξυπνα ευρήματά του, και σ’ αυτό το φιλμ υπήρχαν σε αφθονία. Αυτό που μου άρεσε περισσότερο ήταν ένα αφηγηματολογικό εύρημα. Αποδέκτης της αφήγησης υπάρχει στην πεζογραφία αλλά όχι στο θέατρο και στον κινηματογράφο, όπου ο αφηγητής απουσιάζει, καθώς η ιστορία δίνεται με την ψευδαίσθηση της συγχρονικότητας των επεισοδίων με την πρόσληψή τους. Το έργο ξεκινάει με τον κεντρικό ήρωα, ένα νευρωσικό εβδομηντάρη, περσόνα προφανώς του Γούντι Άλλεν, να απευθύνεται στο κινηματογραφικό κοινό, στο οποίο στη συνέχεια θα του «αφηγηθεί» την ιστορία του. Και έχουμε εδώ ένα σπαρταριστό εύρημα. Ένας πιτσιρικάς που περπατάει στο βάθος, λέγει στη μαμά του: -Μαμά, κοίτα, αυτός ο άνθρωπος μιλάει μόνος του. –Σκάσε και προχώρα, του λέει η μαμά, μην μπλέξουν με τον τρελό.
Το πόσο επινοητικός είναι ο Γούντι Άλλεν είναι απίστευτο. Πως καταφέρνει και ζευγαρώνει τους τέσσερις ήρωές του στο τέλος της ταινίας είναι φοβερό. Την πιτσιρίκα τη ζευγαρώνει με ένα νεαρό, τον κεντρικό ήρωα με μια γυναίκα που έπεσε πάνω της και την τραυμάτισε στη δεύτερη απόπειρά του να αυτοκτονήσει όταν τον παράτησε η πιτσιρίκα, τον πατέρα της πιτσιρίκας με έναν ομοφυλόφιλο, και τη μητέρα της με δυο άνδρες, με τους οποίους συμβιώνει αρμονικά.
Κλείνοντας, ένα έχω να πω για αυτή την ταινία: Μην τη χάσετε.
21-11-2009
Θα το ξαναγράψω άλλη μια φορά: δεν θέλω να βλέπω ταινίες στις οποίες μιλάνε αγγλικά, τις θεωρώ προϊόν του αμερικάνικου πολιτιστικού ιμπεριαλισμού – και δεν εννοώ το Χόλιγουντ ντε και καλά. Βέβαια υπάρχουν και οι αγγλικές, αλλά κι αυτές τις βάζω στο ίδιο τσουβάλι. Η μόνη εξαίρεση που κάνω είναι ο Woody Allen. Τον θεωρώ πολύ καλό, παρόλο που το Match point δεν μου άρεσε και τόσο. Η Σκάρλετ Γιόχανσον μου άρεσε περισσότερο από ότι το φιλμ. Ούτε και το Scoop, μια αστυνομική ταινία με κάποιες λίγες χιουμοριστικές ατάκες, αλλά με ένα πρωτότυπο εύρημα: Ένας νεκρός έρχεται και μαρτυράει στους ζωντανούς ποιος είναι ο serial killer. Ούτε και το «Βίκυ Κριστιάνα Μπαρτσελόνα». Δεν έχει καμιά χιουμοριστική ατάκα, απλά βλέπουμε τις προβληματικές σχέσεις κάποιων ζευγαριών. Τις δυο τελευταίες ταινίες τις είδα για να γεμίσω το κενό ανάμεσα στο Match point και στο Whatever works, για να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του τελευταίου Γούντι Άλλεν, που φαίνεται να διαψεύδει την εικόνα του ως κωμωδιογράφου. Όμως στην τελευταία του ταινία, το «Κι αν σου κάτσει», επανέρχεται ο κωμωδιογράφος. Ανακριβής η μετάφραση του τίτλου, γιατί η πιο σωστή «ό,τι κάτσει» θυμίζει το γνωστό ανέκδοτο, τον σαβουρο… τέτοιο (το «κάτσει δεν κάτσει» είναι ο βιαστής).
Το έχω γράψει πρόσφατα στην παρουσίαση της βιογραφίας του Μπαλζάκ, θα το ξανα(αντι)γράψω: «Μια από τις λειτουργίες της μυθοπλασίας είναι η υποκατάστατη ικανοποίηση επιθυμιών σε φαντασιακό επίπεδο». Το μοτίβο της Λολίτας έχει ακριβώς αυτή τη λειτουργία: ο μεγάλος σε ηλικία άνδρας, που τα φτιάχνει με μια πιτσιρίκα. Μέχρι τώρα το συναντήσαμε σε άλλες δυο ταινίες, χωρίς να υπολογίζουμε την κινηματογραφική μεταφορά της Λολίτας του Ναμπόκοφ. Η πρώτη ήταν το Circle of two (1980), του Ζιλ Ντασέν με τον Ρίτσαρντ Μπάρτον και την δεκαπεντάχρονη Τατούμ Ο Νηλ, και η άλλη ήταν το «Χαμένοι στη μετάφραση» (2003, πάλι η Σκάρλετ Γιόχανσον). Και επειδή η μνήμη μου εξακολουθεί να δουλεύει συγκριτολογικά, θυμήθηκα δυο ακόμη: Η μια είναι το American beauty (1999) του Sam Mendes, όπου η πιτσιρίκα την πέφτει στον Kevin Spacey, αλλά αυτός δεν ενδίδει όταν μαθαίνει ότι είναι παρθένα. Η άλλη είναι το «40 καράτια» (1973) του Μίλτον Κατσέλας (βάζω στοίχημα πως είναι έλληνας), διασκευή από το ομώνυμο θεατρικό του Jay Presson Alle. Εδώ η Λιβ Ούλμαν, σαραντάρα (στην πραγματικότητα είναι 35) τα φτιάχνει με έναν 22χρονο νεαρό. Έχουμε δηλαδή το μοτίβο της Λολίτας αντεστραμμένο. Όμως δίπλα στην κύρια ιστορία υπάρχει και μια παράπλευρη, με το μοτίβο της Λολίτας στα δυο του πόδια. Μια και ο άνδρας είναι το κυρίαρχο φύλο, έτσι και το μοτίβο της Λολίτας είναι γενικά κυρίαρχο στη μυθοπλασία. Η μυθοπλαστική τέχνη ενδιαφέρεται να καλύψει τις δικές του φαντασιώσεις και όχι τις φαντασιώσεις της γυναίκας.
Ο Γούντι Άλλεν μου αρέσει για τις εξαιρετικά ευφυείς ατάκες του και τα έξυπνα ευρήματά του, και σ’ αυτό το φιλμ υπήρχαν σε αφθονία. Αυτό που μου άρεσε περισσότερο ήταν ένα αφηγηματολογικό εύρημα. Αποδέκτης της αφήγησης υπάρχει στην πεζογραφία αλλά όχι στο θέατρο και στον κινηματογράφο, όπου ο αφηγητής απουσιάζει, καθώς η ιστορία δίνεται με την ψευδαίσθηση της συγχρονικότητας των επεισοδίων με την πρόσληψή τους. Το έργο ξεκινάει με τον κεντρικό ήρωα, ένα νευρωσικό εβδομηντάρη, περσόνα προφανώς του Γούντι Άλλεν, να απευθύνεται στο κινηματογραφικό κοινό, στο οποίο στη συνέχεια θα του «αφηγηθεί» την ιστορία του. Και έχουμε εδώ ένα σπαρταριστό εύρημα. Ένας πιτσιρικάς που περπατάει στο βάθος, λέγει στη μαμά του: -Μαμά, κοίτα, αυτός ο άνθρωπος μιλάει μόνος του. –Σκάσε και προχώρα, του λέει η μαμά, μην μπλέξουν με τον τρελό.
Το πόσο επινοητικός είναι ο Γούντι Άλλεν είναι απίστευτο. Πως καταφέρνει και ζευγαρώνει τους τέσσερις ήρωές του στο τέλος της ταινίας είναι φοβερό. Την πιτσιρίκα τη ζευγαρώνει με ένα νεαρό, τον κεντρικό ήρωα με μια γυναίκα που έπεσε πάνω της και την τραυμάτισε στη δεύτερη απόπειρά του να αυτοκτονήσει όταν τον παράτησε η πιτσιρίκα, τον πατέρα της πιτσιρίκας με έναν ομοφυλόφιλο, και τη μητέρα της με δυο άνδρες, με τους οποίους συμβιώνει αρμονικά.
Κλείνοντας, ένα έχω να πω για αυτή την ταινία: Μην τη χάσετε.
21-11-2009
Πράγματι ωραία ταινία.
ReplyDeleteΝα συμπληρώσω με παρόμοια θεματολογία την πολύ καλή ταινία "Baby doll" (1956) του Καζάν με τον Καρλ Μάλντεν.
Ναι, την ξέχασα αυτή, με την Κάρολ Μπέηκερ και τον Ελάι Γουόλας
ReplyDelete