Αντώνης Δεσύλλας, Αντιβαντού

Αντώνης Δεσύλλας, Αντιβαντού, ΑΛΔΕ 2005, σελ. 145

Ας ξεκινήσουμε από τον τίτλο: Αντιβαντού, λέξη άγνωστη, δεν προϊδεάζει καθόλου για το περιεχόμενο. Όμως, μετά την ανάγνωση του μυθιστορήματος, διαπιστώνουμε πως δεν θα μπορούσε να υπάρξει τίτλος πιο ταιριαστός. Αντιβαντού! Η κραυγή που άφηναν οι νέοι μιας φυλής του Αμαζονίου (η υπόθεση διαδραματίζεται στη Βραζιλία) στη διαβατήρια τελετή της ενηλικίωσης, κατά την οποία πηδούσαν ένα καταρράχτη.
Ο Δεσύλλας, μέσα από αυτό το μυθιστόρημα, μας δίνει μια εικόνα της σύγχρονης Βραζιλίας. Ξεριζωμός των ινδιάνων, εξαθλίωση, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, πορνεία, και τέλος παιδιά του δρόμου, που ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης και με ένα προσδόκιμο ζωής ιδιαίτερα χαμηλό.
Ο Μαρσέλο, ο ήρωας του μυθιστορήματος είναι ένα τέτοιο παιδί. Εγκαταλειμμένο από τον πατέρα του στην πιο τρυφερή ηλικία, με τη μητέρα του να οδηγείται στο θάνατο μετά από λίγο χρόνο από τις κακουχίες της βιοπάλης, μεγαλώνει με τον παππού του. Όταν ο παππούς κάποια στιγμή πεθαίνει θα αγωνιστεί να τα βγάλει πέρα μόνος του.
Δεν θα τα καταφέρει. Για να χορτάσει την πείνα του θα οδηγηθεί στην παραβατικότητα και τέλος στη φυλακή. Όταν αποφυλακισθεί, θα βρεθεί πάλι μπροστά στο αδυσώπητο φάσμα της πείνας. Μαζί με έναν φίλο του θα κλέψουν την τσάντα με τα τρόφιμα μιας μουλάτας υπηρέτριας. Θα το επιχειρήσουν κι άλλη φορά με την ίδια μουλάτα, μόνο που τώρα τους την έχουν στημένη. Ο Μαρσέλο θα κρατήσει όμηρο μια κοπέλα για να το σκάσει. Ο κλοιός σφίγγει. Βλέποντας το ανέλπιδο κάθε προσπάθειας να ξεφύγει, θα αφήσει την κοπέλα και θα πηδήξει από μια γέφυρα στα νερά του ποταμού, αφήνοντας την κραυγή που άφηναν οι πρόγονοί του στην διαβατήρια τελετή της ενηλικίωσης:-Αντιβαντού. Μόνο που τώρα την αφήνει για μια άλλη διαβατήρια τελετή: αυτή του θανάτου.
Η Ίλια με τη σειρά της θα οδηγηθεί στην πορνεία για να επιβιώσει. Δεν θα τα καταφέρει καλύτερα από ό, τι ο Μαρσέλο.
Ο συγγραφέας παρακολουθεί με ντοκιμαντερίστικο στυλ τις ιστορίες των ηρώων του. Η λιτή αφήγησή του αναδεικνύει την τραγικότητα των καταστάσεων. Στο τέλος τις βλέπουμε να συγκλίνουν, για να καταλήξουν σε τραγικά φινάλε.
Αυτό το μυθιστόρημα δεν είναι μόνο ένα παράδειγμα παγκοσμιοποίησης: ένας έλληνας συγγραφέας τοποθετεί τη δράση του μυθιστορήματός του σε μια χώρα μακρινή, με ξένους ήρωες. Είναι και ένα δείγμα της μεγάλης ευαισθησίας του συγγραφέα, που τον οδηγεί να γράψει για τα βάσανα μιας χώρας που βρίσκεται τόσο μακριά από τη δική μας. Η ευαισθησία αυτή του Αντώνη Δεσύλλα, σε συνδυασμό με το λογοτεχνικό του ταλέντο που είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε και με τη «Μελωδία κρυστάλλων» που πρόσφατα παρουσιάσαμε από το Λέξημα και στη συνέχεια από το blog μας, μας δίνει ένα αριστούργημα.
Διαβάζουμε στη σελίδα 81: «Αν είναι αλήθεια ότι ο κάθε άνθρωπος ερωτεύεται μία φορά στα νιάτα του, μία στα μέσα της ζωής του και μία στα γεράματά του…». Ο Γκαίτε ερωτεύτηκε στα ογδόντα του. Μια δεκαοχτάχρονη. Τη ζήτησε σε γάμο. Δεν του την έδωσαν. Δώρο άδωρο λοιπόν. Σε κάποιο άλλο βιβλίο διάβασα για μια κατάρα: «Ο θεός να σου δώσει γεροντοέρωτα».
Ο Δεσύλλας εμπνέεται την ιστορία του από ένα πραγματικό γεγονός, που το παραθέτει μετά το τέλος του μυθιστορήματος: Ο Μαρσέλο Σόουζα, στις 3 Δεκεμβρίου του 1997, καταζητούμενος, εντοπίζεται από την αστυνομία. Αρπάζει μια κοπέλα για όμηρο. Όταν συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει περίπτωση να ξεφύγει, αυτοπυροβολείται.
Από μια εντελώς παρόμοια ιστορία εμπνέεται και ο Τζαφάρ Παναχί την πλοκή της ταινίας του Crimson gold. Με τη διαφορά ότι, για να προκαλέσει τα τραγικά αισθήματα για τον ήρωα, προσημαίνει το τέλος της ιστορίας. Η ταινία ξεκινάει με την αυτοκτονία του ήρωα για να μας παρουσιαστούν στη συνέχεια τα γεγονότα που οδήγησαν σ’ αυτή.
Για τα παιδιά του δρόμου έχουμε δει κάμποσες ταινίες. Πρόσφατα είδαμε δυο ιρανικές που πραγματεύονται αυτό το θέμα, την «Μητρική αγάπη» του Καμάλ Ταμπριζί και το «Είσαι ελεύθερος» του Mohammad Ali-Talebi. Ξαναείδαμε επίσης το «Σαλαάμ Μπομπάη» της Mira Nair που μιλάει για τα παιδιά του δρόμου της Βομβάης. Πριν πολλά χρόνια είδαμε το «Αλί Ζάουα, πρίγκιπας του δρόμου» του Μαροκινού Ναμπίλ Αγιούς, και προχθές το De la calle του Gerardo Tord, τίτλος ολότελα ακριβής: Του δρόμου. Όμως μυθιστόρημα έχουμε διαβάσει μόνο ένα, αυτό του Δεσύλλα. Και ήταν υπέροχο.