Θόδωρος Γραμματάς, Θεατρική Παιδεία και Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών

Θόδωρος Γραμματάς, Θεατρική Παιδεία και Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών, Αθήνα 1997, Τυπωθήτω, σελ. 252

Φιλολογική, τ. 64, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 1998

Το τελευταίο έργο του Θόδωρου Γραμματά με τίτλο «Θεατρική Παιδεία και Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών» αποτελεί ένα εγκόλπιο για τον εκπαιδευτικό, εν όψει της εισαγωγής της θεατρικής παιδείας στην εκπαίδευση, αρχής γενομένης από το Λύκειο. Εγκόλπιο με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, αφού προσφέρει με τρόπο σαφή, συνεκτικό και περιεκτικό ένα corpus βασικών γνώσεων, ολότελα απαραίτητων για την εκτέλεση των νέων εκπαιδευτικών του καθηκόντων, οι οποίες δεν του παρασχέθηκαν κατά τη διάρκεια της φοίτησής του στα πανεπιστημιακά έδρανα, μια και η εισαγωγή της θεατρικής παιδείας στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι ένα αρκετά πρόσφατο γεγονός.
Το έργο χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος, ίσως και το βασικότερα, που καταλαμβάνει τα δύο πέμπτα του βιβλίου, τιτλοφορείται «Εισαγωγή στην επιστήμη του θεάτρου». Εδώ παρουσιάζονται με συστηματικό τρόπο έννοιες και θέματα που αφορούν το θέατρο, καθώς και τη μεταξύ τους σχέση και διαπλοκή. Έτσι αναπτύσσεται το περιεχόμενο της έννοιας «θέατρο», ως δραματικό κείμενο, ως παράσταση, ως χώρος, ως επιστήμη, κ.λπ., και συζητούνται οι δυνατοί τρόποι προσέγγισής του. Στη συνέχεια αναπτύσσεται η γενετική του θεάτρου και η σχέση του με την πραγματικότητα, καθώς και οι θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί για αυτή τη σχέση (θεωρία της μίμησης, της αντανάκλασης, της αποστασιοποίησης, κ.λπ.).
Σειρά έχει η μετάβαση από το δραματικό κείμενο στην παράστασή του, με όλα τα ενδιάμεσα στάδια, με έμφαση στο ρόλο και τη λειτουργία του σκηνοθέτη.
Ακολουθούν οι δομές του χώρου και του χρόνου στο θέατρο με ιδιαίτερη αναφορά στην εξέλιξη της θεατρικής σκηνής, η κοινωνιολογία του θεάτρου, κοινωνικο/οικονομικοί δηλαδή παράγοντες που επηρεάζουν το θεατρικό γεγονός, τα θεατρικά είδη και η σχέση του θεάτρου με τις άλλες τέχνες, με ιδιαίτερη αναφορά στον κινηματογράφο, τη μουσική και τις εικαστικές τέχνες.
Το κεφάλαιο αυτό αποτελεί μια γεωγραφία του θεάτρου, ή ένα θεατρικό άτλαντα. Ο αναγνώστης σχηματίζει μια πανοραμική εικόνα για το θέατρο, βλέπει τη θέση και τη σχέση των στοιχείων που το απαρτίζουν, με αφετηρία την οποία μπορεί να προχωρήσει μετά σε μια πιο εξειδικευμένη βιβλιογραφία, η οποία, πρέπει να πούμε, στην Ελλάδα δεν είναι και τόσο πλούσια. Ο Θόδωρος Γραμματάς βέβαια κάνει διεξοδικότερες αναλύσεις σε κάποια από τα θέματα που εκθέτει εδώ σε προηγούμενα έργα του.
Το δεύτερο και τρίτο μέρος, «Το θέατρο στην εκπαίδευση» και «Ερμηνευτικές προσεγγίσεις και προτάσεις εφαρμογής στο θέατρο για κοινό ανηλίκων θεατών» ο συγγραφέας αναπτύσσει περισσότερο τη θεματική του προηγούμενου έργου του «Fantasyland. Θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό».
Οι ιδέες και οι προτάσεις που αναπτύσσονται εδώ έχουν άμεση χρησιμότητα για τον εκπαιδευτικό, γιατί αυτές θα τον καθοδηγήσουν στην υλοποίηση της θεατρικής παιδείας στην εκπαίδευση. Συζητούνται λοιπόν οι παράμετροι που πρέπει να λάβει υπόψη του ο εκπαιδευτικός, όπως ο θεατρικός χώρος, η σκοπιμότητα της παράστασης, κριτήρια επιλογής του έργου, η υλικοτεχνική υποδομή, και η επιλογή των συντελεστών.
Εδώ θα θέλαμε να προσθέσουμε κάποια πράγματα, με βάση τις εμπειρίες μας από τη μέση εκπαίδευση, τις οποίες δεν διαθέτει ο Θόδωρος Γραμματάς.
Καταρχήν θα υπάρξουν δυσκολίες στην επιλογή των συντελεστών. Πρώτα πρώτα, οι εθελοντές μπορεί να μην είναι τόσοι πολλοί, ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν αυτά τα κριτήρια. Αν μάλιστα είναι πολύ λίγοι, το γεγονός αυτό θα αποτελέσει κριτήριο επιλογής, ενός ολιγοπρόσωπου έργου.
Άλλο πρόβλημα είναι οι πρόβες. Αν γίνονται στο ωράριο διδασκαλίας, οι μαθητές θα έχουν ένα πρόσθετο κίνητρο συμμετοχής, μια και θα «γλιτώσουν» το μάθημα. Ο εκπαιδευτικός όμως θα αντιμετωπίσει σίγουρα προβλήματα από τους συναδέλφους του, οι οποίοι δεν θα βλέπουν με καλό μάτι τη, δικαιολογημένη έστω, απουσία κάποιων μαθητών από το μάθημα για να συμμετέχουν στις πρόβες. Το ίδιο ισχύει και για τη δημοτική εκπαίδευση, αν συμμετέχουν μαθητές από άλλα τμήματα ή τάξεις. Έτσι καλό θα ήταν όλοι οι συντελεστές της παράστασης να βρίσκονται στο ίδιο τμήμα.
Υπάρχει μια ακόμη παράμετρος: η στάση των γονιών. Θυμάμαι ακόμη τον καυγά που έστησε μια μητέρα στο δάσκαλό μας στο δημοτικό, επειδή έδωσε στο γιο της το ρόλο ενός υπηρέτη!!!
Ο Θόδωρος Γραμματάς συνηγορεί, εκτός από τη δραματοποίηση, και για διακειμενικές συνθέσεις. Ασφαλώς απαιτείται μια ευρύτατη θεατρική παιδεία από τον εκπαιδευτικό, γνώση με αρκετό εύρος της ελληνικής και της διεθνούς δραματουργίας, για να μπορέσει να κάνει διακειμενικές συνθέσεις, που δεν είναι πιθανόν ότι θα τη διαθέτει ένας μεγάλος αριθμός από τους εκπαιδευτικούς.
Ο συγγραφέας έχει απόλυτο δίκιο να καταγγέλλει τον εθνικοπατριωτικό διδακτισμό που επικρατεί μέχρι και σήμερα στις μαθητικές σκηνές, όπως και το «μαθητικό θέατρο», το οποίο με την εισβολή επαγγελματιών έξω από το χώρο του σχολείου, αποβαίνει από παράγοντας διαπαιδαγώγησης των μαθητών σε παράγοντα προβολής του σχολείου, πράγμα που προσπαθούν να αξιοποιήσουν κατά κόρον τα ιδιωτικά σχολεία, τα οποία συμμετέχουν στον σχετικό θεσμοθετημένο πανελλήνιο διαγωνισμό επί ίσοις όροις με τα δημόσια σχολεία. Αντίθετα, συνιστά το «σχολικό θέατρο», στο οποίο πρώτος στόχος είναι ο παιδευτικός. Χωρίς να αποκλείει δογματικά την προσφυγή σε επαγγελματίες, υποστηρίζει ότι ο ρόλος τους πρέπει να είναι περιορισμένος και συμβουλευτικός, χωρίς να υποκαθιστούν τους μαθητές, και ότι σε μια σταδιακή πορεία, με το ανέβασμα της θεατρικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, ο ρόλος τους θα γίνεται όλο και πιο περιττός.
Θα κλείσουμε το σημείωμά μας με μια επανάληψη. Το έργο αυτό αποτελεί ένα εγκόλπιο, και θα έπρεπε να βρίσκεται στη βιβλιοθήκη κάθε εκπαιδευτικού.