Μίμης Ανδρουλάκης, «Mν»

Μίμης Ανδρουλάκης, «Mν» Καστανιώτης 1999, σελ. 378

Κρητικά Επίκαιρα, Μάρτης 2000

Με το καινούριο του έργο, το «Mν», ο Μίμης Ανδρουλάκης εγκαταλείπει το μυθιστόρημα για ένα «γυναικείο αντιμυθιστόρημα», όπως το χαρακτηρίζει στον υπότιτλο. Το έργο αυτό σίγουρα δεν είναι μυθιστόρημα, και ο όρος «αντιμυθιστόρημα είναι ελάχιστα διαφωτιστικός. Στην πραγματικότητα είναι το ξεπερασμένο είδος του φιλοσοφικού διαλόγου, που από τον Πλάτωνα φτάνει μέχρι τα «Πονήματά τινα δραματικά» του Γεωργίου Σούτσου. Το έργο όμως δεν έχει το συστηματικό χαρακτήρα των Πλατωνικών διαλόγων, αλλά τον ελεύθερο χαρακτήρα θεωρητικών συζητήσεων ταβερνείου, γνωστών στη γενιά μου, τότε που θέλαμε να διώξουμε τη χούντα και να φέρουμε τον σοσιαλισμό.
Και εδώ ο Μίμης Ανδρουλάκης είναι επινοητικός. Οι συζητήσεις αυτές υποτίθεται ότι είναι συζητήσεις μέσω Ίντερνετ, με γυναίκες συνομιλήτριες, οι οποίες μεταφέρονται αυτούσιες στο έργο. Περισσότερο όμως το έργο φαίνεται να αναπαράγει τα talk shows της τηλεόρασης.
Η φόρμα αυτή είναι ιδιαίτερα βολική για τον Ανδρουλάκη, και γι αυτό εξάλλου την ανασύρει από τα ειδολογικά αρχεία της λογοτεχνίας. Μέσω αυτής του επιτρέπεται να επιδείξει την απίστευτη ευρυμάθειά του και την έκταση των προβληματισμών και ενδιαφερόντων του. Επί πλέον η φόρμα αυτή του επιτρέπει να κάνει τις δικές του διορθώσεις στη σκέψη μεγάλων διανοητών, όπως ο Φρόυντ. Υποστηρίζει ότι ο «φθόνος του πέους» που νιώθουν τα κορίτσια στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η απώθηση της επιθυμίας «για το πέος του πατέρα, που συμβάλλει στην εξιδανίκευσή του και στην υποκατάστασή του από άλλους άνδρες» (σελ. 112). Τέτοιου είδους όμως διορθώσεις νομιμοποιούνται να γίνονται από επιστήμονες ίδιας ειδικότητας, στα πλαίσια επιστημονικών πραγματειών ή ανακοινώσεων σε συνέδρια. Με τέτοιο όμως τρόπο μπορούν να γίνουν αποδεκτές ως υποθέσεις ή προτάσεις.
Επίσης η φόρμα αυτή του επιτρέπει να κάνει τις δικές του, σύντομες εκτιμήσεις για το έργο μεγάλων λογοτεχνών. Ακόμα να τους κουτσομπολέψει, βγάζοντας τα άπλυτα της ιδιωτικής τους ζωής στα φόρα. Τέλος να αποφανθεί για επιστημονικές συνεισφορές και επιστημονικούς κλάδους.
Ως παλιός λάτρης της φιλοσοφίας (είμαι πτυχιούχος της), που την εγκατέλειψα γρήγορα για χάρη των επιστημονικών γνώσεων που μου προσέφεραν κυρίως η ψυχολογία και η ηθολογία, θα επιλέξω, προσυπογράφοντας, το παρακάτω απόσπασμα:
«Φιλοσοφία», η «βασίλισσα των επιστημών»! πάνω από τις σκλάβες επιστήμες. Όσο πιο γρήγορα την ξεφορτωθούμε κι αποδείξουμε ότι είναι μια γριά φαφούτα και το διάδημά της πλαστικό, όσο πιο σύντομα της βγάλουμε την περούκα, τόσο γρηγορότερα θα βρούμε εκείνο που μας χρειάζεται για τον εικοστό πρώτο αιώνα» (σελ. 157).
Θα αναρωτηθεί κανείς τι σημαίνει αυτός ο περίεργος τίτλος: «Mν».
Είναι ένας τίτλος πολυσημικός. Σημαίνει η Μαγδαληνή, ως εκπρόσωπος του γυναικείου φύλου, στη σεξουαλική του διάσταση, στη νιοστή δύναμη. Όλες οι συνομιλήτριες του Ανδρουλάκη είναι γυναίκες που το όνομά τους αρχίζει από Μ. Είναι το μυθιστόρημα στη νιοστή δύναμη, αφού όλες οι μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις χαρακτηρίζονται ως μυθιστορήματα (αν και πιο δόκιμος είναι ο συνώνυμος όρος «αφηγήσεις»). Εγώ, ξέροντας το προηγούμενο έργο του Ανδρουλάκη, το διάβασα ως Μ(ου)ν(ί), νομίζοντας ότι θα άφηνε στον επαρκή αναγνώστη να αποκρυπτογραφήσει αυτή την εκδοχή. Δεν το έκανε, προσφέροντας και τις τρεις παραπάνω εκδοχές στη σελίδα 286 του βιβλίου του. Και μια και μου στέρησε τη χαρά να καυχηθώ για μια ανακάλυψη, θα προτείνω μια δικιά μου εκδοχή. Mν σημαίνει ε(μ)μο(ν)ή. Εμμονή σε τι;
Σε τι άλλο, στο σεξ. Για αυτή την εμμονή στο σεξ παλιών αριστερών όπως ο Κούντερα, ο Μακαβέγιεφ, ο Σκούρτης, μιλήσαμε και στο προηγούμενο σημείωμά μας για τον Ανδρουλάκη (βλέπε Κρητικά Επίκαιρα, Ιούλιος – Αύγουστος 1998). Εδώ απλώς θα επισημάνουμε ότι η εμμονή αυτή λειτουργεί όπως το «λυκήθιον απώλεσε» του Αριστοφάνη στους «Βατράχους»: κολλάει παντού. Παράδειγμα: «ο τετραδιάστατος χωροχρόνος είναι καμπυλωμένος, το σύμπαν είναι σαν τον πισινό σου» (σελ. 201). Επίσης: «…η ευθεία του γεννητικού μου οργάνου είναι x+y=10 και δεν τέμνεται με την καμπύλη x.y=40, με τον πισινό σου. Δεν τέμνονται στο επίπεδο της πραγματικότητας. Δεν υπάρχουν πραγματικοί αριθμοί που να επιλύουν αυτές τις εξισώσεις» (σελ. 207).
Το μόνο μυθιστορηματικό σ’ αυτό το έργο είναι ο Τζωρτζ, ο ναυτικός με τις πέντε οικογένειες, σε πέντε λιμάνια, και με δυο παιδιά του ερωτευμένα το ένα το άλλο, χωρίς να ξέρουν ότι είναι αδέλφια. Και ο Ανδρουλάκης τοποθετεί το οιδιπόδειο ερώτημα: Τι είναι προτιμότερο, η άγνοια ή η γνώση; Προφανώς προκρίνει την άγνοια, δίνοντας την πρωτοκαθεδρία στη σεξουαλική πλήρωση. Ίσως να αγνοεί ότι ένας θεατρικός συγγραφέας, ο Steven Berkoff, στο έργο του Greek (παίχτηκε εδώ με τον τίτλο «Σαν έλληνας», ανάπλαση του Οιδιπόδειου μύθου), δεν βλέπει καθόλου το πρόβλημα διαζευκτικά. Ο «Οιδίποδάς» του «ξέρει», όμως αυτό δεν του δημιουργεί την παραμικρή αναστολή για την ερωτική πλήρωσή του με τη μητέρα-γυναίκα του.
Είχαμε γράψει αυτό το σημείωμα όταν είδαμε στην τηλεόραση τις διαμαρτυρίες χριστιανών ζηλωτών για κάποια σχόλια που κάνει ο Ανδρουλάκης για το Χριστό. Δεν τα θυμάμαι καθόλου, γι αυτό νομίζω ότι θα ήταν εντελώς ανώδυνα. Νομίζω πιο προσβλητικό για τα θεία είναι οι καθημερινές βρισιές, που τις ξέρουμε όλοι μας. Όμως δεν εκστομίζονται από επώνυμους, και γι αυτό δεν ξεσηκώνουν τις διαμαρτυρίες των φονταμενταλιστών χριστιανών. Μετά τον Καζαντζάκη, ο Ανδρουλάκης είναι ο δεύτερος κρητικός που επισύρει την μήνη τους. Ποιος θα είναι ο τρίτος;