Κατερίνα Κατράκη, Παράθυρο

Κατερίνα Κατράκη, Παράθυρο, Ιωλκός 2010, σελ. 62

H παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Πολύ όμορφα ποιήματα μιας ταλαντούχας ποιήτριας, και ας είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή.

Με την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Παράθυρο» εμφανίζεται η Κατερίνα Κατράκη στο χώρο του βιβλίου. Εμφανίζεται ως ποιήτρια, γιατί με το βιβλίο ασχολείται ήδη ως επιμελήτρια, συνεργαζόμενη με τον «εκδοτικό οργανισμό Λιβάνη» και παλιότερα με τα «Ελληνικά Γράμματα». Έχει σπουδάσει κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και ξέρει τρεις ξένες γλώσσες.
Θα ξεκινήσω με αυτό που με εντυπωσίασε. Ενώ η λογοτεχνία και κυρίως η ποίηση λειτουργούν συνήθως ως «καθαρτικά» στα ψυχικά μας άγχη και στις εντάσεις μας, σε πολλά ποιήματα της Κατράκη βλέπουμε την ευφορία της ύπαρξης, τη χαρά της ζωής. Συνήθως τραγουδούμε τις στενοχώριες μας και όχι τις χαρές μας. Όμως η Κατράκη στο ποίημα «Ελεύθερη» γράφει:
«Είμαι χαρούμενη
Σήμερα νιώθω αλλιώτικα
Δεν περπατώ στη γη
Μόνο πετάω.

Είχα προσέξει από νωρίς την αλλαγή.
Αντί για χέρια έβγαλα φτερά
Πολύ μεγάλα και ωραία» (σελ. 21).
Οι θεματικές της Κατράκη δεν είναι συγκεκριμένες. Αισθήματα που νοιώθει, συναισθήματα που βιώνει, σκέψεις που κάνει, ξεχωριστές αλλά και μη ξεχωριστές εμπειρίες του καθημερινού, κατατίθενται σε ολόδροσους ανεπιτήδευτους στίχους. (Δεν έπεσα έξω, ξαναδιαβάζοντας το πρώτο ποίημα Alea jacta sunt νοιώθω να επιβεβαιώνομαι σ’ αυτή την κρίση:
«Γράφω ad hoc για ό, τι με εμπνέει
Και αναλύω όσο μπορώ το κάθε casus» σελ. 13).
Η αίσθηση του αυθόρμητου είναι εμφανής ακόμη και στα ποιήματα που έχουν μια μορφική δομή, όπως στις «τερτσίνες» (χωρίς βέβαια τις χαρακτηριστικές ομοιοκαταληξίες) του ποιήματος «Είκοσι χρονώ», ποίημα μιας θλιμμένης αγανάκτησης, που όμως τελειώνει αισιόδοξα:
«Κι οι στάχτες έγιναν προσευχή σε χείλη αφίλητα
βρήκαν ξανά μια στεριά κι ακούμπησαν.
Κι όλα μου γύρω ανατολή κι αργό ξημέρωμα» (σελ. 31).
Και τώρα να σταθούμε σε κάποια ποιήματα.
Η «Μεσότης», ποίημα ερωτικής απογοήτευσης, ξεφεύγει από το κλισέ του σπαραγμού και της απελπισίας. Τελειώνει με τους στίχους:
«Μα δε μ’ αρέσουν οι κακίες ούτε τ’ άκρα
ίσως εντέλει να σε βλέπω με συμπάθεια» (σελ. 18).
Με τον «Αναλώσιμο» περνάμε στον καθαρό σαρκασμό.
«Το προϊόν ξεκάθαρα
ήταν καταναλώσιμο
κρίθηκε αναλώσιμο
το ’λεγε καθαρά:
Συσκευασία στεγανή
και best before η λήξη∙
before να γίνει περιττό
before ν’ αλλάξει ουσία.
Έτσι καταναλώθηκες
μέσα σε λίγες μέρες.
Είδος που αγοράστηκε
-μην πω εξαγοράστηκε.
Λέω πολλά.
για λίγο κυκλοφόρησες
σε limited αριθμό.
Μόνο εγώ δοκίμασα» (σελ. 50).
Το ποίημα «Θαλασσινή» θα λέγαμε ότι αξίζει το βραβείο Γκίνες. Δεν θα βρει κανείς παρόμοιο ποίημα με τόσες αλλεπάλληλες παρομοιώσεις.
«Δε σ’ έχω συνδέσει με το καλοκαίρι..
Σε έχω δέσει μαζί του.
σαν κοχυλάκι που τεντώνει τ’ όστρακό του στο βυθό
και λέει την πρώτη καλημέρα.
…Σαν τον μικρούλη αχινό που κάθε πέτρα του γιαλού
τη δροσερεύει.
Σαν το λουλούδι του βυθού
που η χαίτη του ανεμίζει στα βαθιά νωχελικά….» (σελ. 52).
Συνολικά μετρήσαμε οκτώ παρομοιώσεις, με το «σαν» σε εφέ επανάληψης.
Επαναλαμβάνομαι στις κριτικές μου για την ποίηση, αλλά είναι κάτι που εντοπίζω σε πολλούς ποιητές και ποιήτριες, και που μ’ αρέσει. Και αυτό είναι ο ιαμβικός στίχος που φαίνεται ότι είναι ο φυσικός κυματισμός της γλώσσας μας. Και συχνά όχι απλά ο ίαμβος, όπως στους περισσότερους από τους παραπάνω στίχους, αλλά ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, που συχνά κρύβεται με το σπάσιμό του στα δυο. Στο τρίτο ποίημα της συλλογής που φέρει τον τίτλο «Εν τάξει» διαβάζουμε:
«Όλα κυλούν υπέροχα/ τα πάντα εν αρμονία.
Έχω τα δεδομένα μου/ κινούμαι ηλεκτρισμένη.
Το πρόγραμμά μου συνεπές/ και η ζωή ρολόι» (σελ. 14).
Και στο «Ερωτικό»:
«Αν πάψεις να ’σαι θάλασσα/ μετά πού θ’ αρμενίζω.
Αν δεν είσαι ο ήλιος μου/ πού θα ξεχειμωνιάζω.
Αν πάψεις να ’σαι πόλεμος/ πώς θα βρω την ειρήνη» (σελ. 46).
Και στο «Ανακοινωθέν»:
«Αυτό μόνο που έλειπε/ ήταν η ξεγνοιασιά μου
η δίψα μου για τη ζωή/ οι ελπίδες, τα όνειρά μου…
Διέρρηξαν τον κόσμο μου/ και πήραν την καρδιά μου»
Αλλού δεν υπάρχει αυτή η μεταμφίεση. Στο ποίημα «Απολογία» διαβάζουμε:
«Ίσως δεν είναι έτοιμη ακόμη για να ζήσει».
Ο επόμενος στίχος, παρεμπιπτόντως, είναι ο καζαντζακικός ιαμβικός δεκαεπτασύλλαβος της «Οδύσσειας»:
«Η λήθη μοιάζει κάτι βολικό για κείνη εν προκειμένω».
Επίσης έχω γράψει πολλές φορές ότι μου αρέσουν τα σύντομα ποιήματα που μοιάζουν με αστραπές έμπνευσης. Να παραθέσουμε δύο. Και πρώτα απ’ όλα το «Τηλεγράφημα»:
«Πλήρης αποτυχία. Στοπ.
Ταξίδι ματαιώθηκε
λόγω των συνθηκών. Στοπ.
Το όχημα δεν άντεξε
και βγήκε εκτός πορείας.
Ξέμεινε από υποσχέσεις.
…Και στοπ» (σελ. 35).
Το δεύτερο, πιο σύντομο, είναι πραγματικά «Έκτακτο».
«Η ζωή μου έπαθε κάταγμα.
Ένα όνειρο ανεκπλήρωτο έπεσε βίαια πάνω της» (σελ. 42).
Η Κατερίνα Κατράκη εμφανίζεται με την πρώτη της ποιητική συλλογή ως μια πολύ ταλαντούχα ποιήτρια. Δροσερή και πηγαία, αισιόδοξη και σκωπτική, πιστεύουμε ότι θα κάνει μια πολύ καλή πορεία στα γράμματά μας.