Amir Naderi, Water, wind, dust

Amir Naderi, Water, wind, dust (Aab baad khaak 1989)
http://en.wikipedia.org/wiki/Amir_Naderi
http://www.imdb.com/title/tt0096747/

Μετά τον «Δρομέα» του Amir Naderi, τον οποίο παρουσιάσαμε εδώ http://hdermi.blogspot.com/2012/01/amir-naderi-runner-1985.html
Είδαμε το «Νερό, άνεμος και σκόνη», που έπεται και χρονολογικά.
Στην παρουσίαση που κάναμε του βιβλίου της Βάλλυς Κωνσταντοπούλου «Εισαγωγή στην αισθητική του κινηματογράφου», παραθέσαμε τα παρακάτω αποσπάσματα: Ο αφηγηματικός κινηματογράφος απογειώνεται μέσα από την κυριολεξία της ποίησης» (σελ. 22). Και ακόμη: «Ο κινηματογράφος είναι η τέχνη που απευθύνεται στον πολύ κόσμο. Μπορεί ταυτόχρονα να είναι και τέχνη, να έχει και αφήγηση αλλά και ποιητικότητα. Αυτός ο συνδυασμός είναι η μεγάλη πρόκληση της δημιουργίας του κινηματογράφου». Ο Παζολίνι έχει γράψει ένα κείμενο με τίτλο «Ο κινηματογράφος της ποίησης» που πιστεύω ότι θα μπορέσω να το διαβάσω και να γράψω γι’ αυτό πολύ σύντομα.
Στην ποίηση-ποίηση η αφηγηματικότητα έχει εξοβελιστεί σχεδόν πλήρως. Ο κινηματογράφος, εγγενώς αφηγηματικός, αγκαλιάζει όλο και περισσότερο την ποίηση. Μου έχει γίνει εμμονή να υπογραμμίζω τα ποιητικά στοιχεία στις ταινίες που βλέπω. Όμως πιο ποιητική ταινία από αυτήν του Naderi δεν έχω ξαναδεί. Και ο τίτλος δεν θα μπορούσε να είναι πιο εύστοχος: νερό, άνεμο, σκόνη. Θα μπορούσε να βάλει στον τίτλο και τη φωτιά, την οποία και βλέπουμε κάποια στιγμή μέσα στην ταινία, και έτσι θα είχαμε τα τέσσερα εμπεδόκλεια στοιχεία από τα οποία αποτελείται το σύμπαν. Τη σκόνη θα τη θεωρήσουμε ως μετωνυμία της γης.
Η αφήγηση είναι προσχηματική: ένας μικρός, ίσως να είναι ο πρωταγωνιστής του Runner, έρχεται να βρει τους δικούς του σε ένα μέρος που έχει πληγεί από ξηρασία. Μια παρακείμενη λίμνη που τροφοδοτούσε τους κατοίκους με ψάρια έχει ξεραθεί. Οι βάρκες έχουν σκαρώσει. Όλοι φεύγουν. Ο μικρός κατευθύνεται κι αυτός προς το άγνωστο, ψάχνοντας να βρει τους δικούς του. Συναντά συχνά διάφορες ομάδες ανθρώπων, μέσα σε ένα κατάξερο τοπίο, που το μαστιγώνει ένας δυνατός άνεμος σηκώνοντας σύννεφα σκόνης. Αυτό είναι το φόντο μέσα στο οποίο κινείται ο μικρός ήρωας.
Θα τους βρει; Αφήγηση χωρίς σασπένς δεν είναι τίποτα, και αυτό δεν είναι το μόνο σασπένς που συναντάμε. Ο μικρός ήρωας βρίσκει ένα εγκαταλελειμμένο κοριτσάκι, που δεν θα είναι πάνω από δυο χρονών. Το παίρνει μαζί του σηκώνοντάς το στην αγκαλιά του. Βρίσκει νερό σε ένα πηγάδι (δεν έχουν όλα τα πηγάδια που συναντάει νερό) και του δίνει να πιει. Μετά από κάμποση διαδρομή όμως συνειδητοποιεί ότι δεν θα τα βγάλει πέρα με το κοριτσάκι, είναι καταδικασμένοι και οι δυο. Βλέποντας μακριά μια ομάδα ανθρώπων, το αφήνει και κρύβεται πίσω από μια βάρκα. Ελπίζει ότι θα το πάρουν μαζί τους. Δεν το παίρνουν, παίρνουν μόνο τον τενεκέ με το νερό που είναι δίπλα. Τρέχει και τους τον αρπάζει. Ευτυχώς με την επόμενη ομάδα είναι πιο τυχερός. Αυτοί θα περιμαζέψουν το κοριτσάκι.
Παρακάτω άλλο σασπένς. Κάποιος έχει παγιδευτεί μέσα στο σπίτι του από τη σκόνη που έχει φράξει την πόρτα του. Ένα κοριτσάκι του ζητάει να βοηθήσει τον πατέρα της να τον απεγκλωβίσουν. Τον βοηθάει. Τα καταφέρνουν, όμως αυτός είναι σχεδόν ετοιμοθάνατος από τη δίψα. Ο μικρός τρέχει να βγάλει νερό από ένα πηγάδι εκεί κοντά. Απογοήτευση! Το πηγάδι δεν έχει πια σταγόνα. Τρέχει να τους βρει. Δεν τους βρίσκει.
Εξακολουθεί τη μοναχική πορεία του. Μια συστάδα θάμνων έχει πάρει φωτιά (το τέταρτο στοιχείο). Προχωρεί για αρκετή ώρα πάνω στην άμμο, δίπλα στη φωτιά.
Και το τελευταίο σασπένς: Με έναν κασμά και ένα φτυάρι σκάβει για να ανοίξει πηγάδι. Δεν βρίσκει νερό. Φεύγει απογοητευμένος, τρεκλίζοντας από την κούραση. Νομίζουμε ότι αυτό είναι και το τέλος.
Όμως δεν το βάζει κάτω. Αρχίζει να σκάβει καινούριο πηγάδι. Είναι εξαντλημένος. Η αφηγηματική αναμονή είναι ότι θα αφήσει εκεί μέσα τα κόκαλά του. Όμως, ω! του θαύματος. Ξαφνικά πετάγεται ψηλά ένα σιντριβάνι νερό, κάτω από τους θριαμβευτικούς ήχους του πρώτου μέρους της πέμπτης συμφωνίας του Μπετόβεν. Χάπι εντ.
Τέτοια ταινία δεν θα μπορούσα ποτέ να δω στον Δυτικό κινηματογράφο, όπως και ταινίες σαν το Five και την Shirin του Κιαροστάμι, ή την «Ακίνητη ζωή» του Sohrab Shahid Saless, τόσο πρωτότυπες αφηγηματικά. Για αυτό είμαι λάτρης του ιρανικού κινηματογράφου.