Εσμεράλδα Γκέκα, Pulchritudo bestiae, Γαβριηλίδης 2012, σελ. 52
Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα
Μια θαυμάσια ποιητική συλλογή, συνθεμένη πάνω στο μύθο της ωραίας και του τέρατος
Την Εσμεράλδα δεν την είχα μαθήτρια. Άκουγα όμως από τους συναδέλφους ότι ήταν για ένα χαρισματικό κορίτσι. Όμως στην τελευταία της χρονιά στο Βαρβάκειο και στην προτελευταία δική μου έτυχε να είμαι ένας από τους δυο επιτηρητές στο τμήμα της, στις εξετάσεις σε κάποιο ενδοσχολικό μάθημα. Όλοι οι μαθητές, πριν καθίσουν στα θρανία, άφησαν τα βιβλία τους δίπλα στην έδρα. Η Εσμεράλδα, αντί για το βιβλίο του μαθήματος στο οποίο εξετάζονταν, άφησε μια ποιητική συλλογή, με ποιήματα του Νερούντα. Την πήρα, και πέρασα ευχάριστα την ώρα μου διαβάζοντάς τη, ρίχνοντας βέβαια συχνές ματιές πάνω από τις σελίδες του βιβλίου στους διαγωνιζόμενους μαθητές.
Πριν μερικές μέρες μου τηλεφώνησε η συναδέλφισσα η Λήδα η Κατράκη για να με προσκαλέσει στη βιβλιοπαρουσίαση της ποιητικής συλλογής της Εσμεράλδας-μ’ αυτό το εξωτικό λατινοαμερικάνικο όνομα αναφερόντουσαν πάντα οι συνάδελφοι σ’ αυτήν, όχι με το επώνυμό της, ως είθισται όταν μιλάμε για μαθητές. Και φυσικά πήγα. Ήταν μια καταπληκτική παρουσίαση, και όσον αφορά τις εξαιρετικές εισηγήσεις των συναδέλφων Μαρίας Μπιμπή και Παναγιώτη Αμπελά, και όσον αφορά την προσέλευση του κοινού, στην πλειοψηφία τους συμμαθητές, συμφοιτητές και συνάδελφοι καθηγητές. Η αίθουσα εκδηλώσεων των εκδόσεων Γαβριηλίδη ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Η Ναταλία Δήμου και ο Παναγιώτης Αποστολόπουλος απήγγειλαν εξαιρετικά τα ποιήματα που είχαν επιλεγεί.
Καιρός όμως να μιλήσουμε και για το ίδιο το βιβλίο.
Ας ξεκινήσουμε από τον τίτλο. Η Εσμεράλδα χρησιμοποιεί έναν λατινικό τίτλο, τον οποίο μεταφράζει στις σημειώσεις που παραθέτει στο τέλος της συλλογής. Pulchritudo bestiae, η ομορφιά του κτήνους. Το οξύμωρο του τίτλου είναι ένα πολύ επιτυχημένο, καθώς, υπερβαίνοντας τους λογικούς κανόνες, παραπέμπει σε μια ανώτερη αλήθεια πάνω στην οποία ο αναγνώστης, μέσω των ποιημάτων, καλείται να διαλογισθεί.
Η Εσμεράλδα, παρά το ότι είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή, δείχνει ένα ταλέντο ωριμότητας. Ενώ συνήθως οι πρωτοεμφανιζόμενοι ποιητές παρουσιάζουν ανεξάρτητα ποιήματα τα οποία συνδέει ένας περισσότερο ή λιγότερο χαλαρός ενοποιητικός ιστός, η Εσμεράλδα μας δίνει μια σφικτή ενότητα ποιημάτων πάνω στο μύθο της ωραίας και του τέρατος που τα ενοποιεί επιπλέον και η ίδια η θεατρική σύνθεσή τους, καθώς στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι ένας διάλογος ανάμεσα στην ωραία και το τέρας, ανάμεσα στην ομορφιά και στη…
Αλήθεια σε ποια; Στην ασχήμια; Ενώ ο προσδιορισμός της ωραίας είναι απλός, η όμορφη μούσα του ποιητή, ο προσδιορισμός του τέρατος είναι πιο σύνθετος. Κι αυτό γιατί δεν είναι απλά ο ποιητής, αλλά κάτι πιο πέρα από τον ποιητή. Τέρας είναι στα μάτια των πολλών κάθε ένας που αποκλίνει από την αποδεκτή νόρμα του μέσου όρου. Θυμηθείτε τις φράσεις «Τέρας γνώσεων» και «τέρας μαθήσεως». Η ομορφιά μπορεί να βρεθεί και στη διαφορετικότητα, την οποία ο πολύς κόσμος αντιλαμβάνεται σαν ασχήμια ή σαν τρέλα.
«Όμως, όχι, δεν ήταν ασχήμια (λέει η Πεντάμορφη), ήταν ένα φως αλλοτινό, όπου απλώς τα μάτια μου δεν γνώριζαν τα χρώματα. Εκείνος είχε ήδη σχεδόν φτάσει εκεί που εγώ χρόνια πάσχιζα και δεν έβρισκα καν το μονοπάτι. Στην κορυφή της φαντασίας, μακριά από τον άνθρωπο και τη μικρότητά του, το τέλμα της ομοιομορφίας του και το χρόνο του. Ιδού η αιωνιότητα! Πόσα έχεις θυσιάσει στην κρίση σου, άνθρωπε; Η αγέλη σου έχει κόψει το κεφάλι της αισθητικής στη λαιμητόμο της αφάνειας» (σελ. 10).
«Συμπτωματικά», πριν από τη συλλογή αυτή της Εσμεράλδας διάβασα την «Πρόσκληση σε έναν αποκεφαλισμό» του Βλαντιμήρ Ναμπόκοφ, όπου ο ήρωας δεν είναι απλά ο απομονωμένος από τη μάζα λόγω της διαφορετικότητάς του, αλλά ο καταδικασμένος σε θάνατο από την εξουσία εξαιτίας αυτής της διαφορετικότητας.
Αλλά δεν είναι μόνο η σφικτή ενότητα των ποιημάτων της συλλογής που δείχνει την ποιητική ωριμότητα της Εσμεράλδας. Είναι και ο πλούτος των υφολογικών της στοιχείων καθώς επίσης και η χρήση, τόσο στοιχείων της ποιητικής μας παράδοσης όσο και στοιχείων ποιητικών πειραματισμών. Θα αναφερθούμε σε κάθε ένα ξεχωριστά, παραθέτοντας χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
Το εφέ της δισημίας, το να παίζει ο ποιητής με τις δυο σημασίες μιας λέξης, γίνεται στα πλαίσια της ίδιας γλώσσας. Εδώ η Εσμεράλδα χρησιμοποιεί ένα εφέ δισημίας στα πλαίσια δύο γλωσσών, της ελληνικής και της ισπανικής. Και βέβαια για να το κάνει κατανοητό στον μη ισπανόφωνο αναγνώστη παραθέτει τη μετάφραση στις «Σημειώσεις», στο τέλος του βιβλίου
ALMA
Κάνε άλμα πίσω στο χρόνο.
Στον γκρεμό του Καιάδα
ας αφήσεις την πνοή σου
στο βαθύ της ομορφιάς.
Alma στα ισπανικά σημαίνει ψυχή.
Το εφέ αυτό της δισημίας θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως εφέ ομωνυμίας. Στο παρακάτω απόσπασμα έχουμε επίσης ένα εφέ ομωνυμίας.
«Άγ ει ο το όνειρο
άγ ει α κι η σκέψη μου
η γινωμένη μυσταγωγικά
στους κόλπους του (σελ. 28).
Άγειο, όπως μας λέει στις «Σημειώσεις» η Εσμεράλδα, σημαίνει χωρίς γη, υπερβατικό, απόκοσμο. Όμως εγώ ως επαρκής αναγνώστης διαβάζω επί πλέον: Το όνειρο άγει, οδηγεί, και ταυτόχρονα είναι άγιο. Το ίδιο και η σκέψη.
Με εξέπληξαν ευχάριστα δυο από τα διακείμενά της, που είναι μουσικά.
Το πρώτο:
«Η συμφωνία που αθέτησες (πάλι το εφέ της δισημίας)
ας είναι η πρώτη
η εαρινή» (σελ. 19).
Εδώ το διακείμενο είναι διπλό: Η πρώτη συμφωνία του Ρόμπερτ Σούμαν γνωστή ως «Συμφωνία της άνοιξης» και η «Εαρινή συμφωνία» του Ρίτσου.
Και:
«Του πέταξα στο καλάθι του την ένατη
ΚΟΣΜΟΣ…» (σελ. 24).
Δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει ακούσει τον «Ύμνο της χαράς» από την ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν.
Οι παρακάτω στίχοι παραπέμπουν διακειμενικά στον Φάουστ του Γκαίτε.
«Την ομορφιά μου αντάλλαξα για ένα καρβέλι στίχους.
Την ψυχή μου πούλησα στην ποίηση».
Όμως οι πιο άμεσες οφειλές της είναι στον Ελύτη και στον Σολωμό, των οποίων παραθέτει στίχους.
Ποτέ δεν συνάντησα καλύτερο εφέ παρήχησης όσο στον παρακάτω στίχο, όπου μετράμε πέντε θήτα: «Ψίθυροι στη θήρα του θέρους θεριά ανθρώπων τυφλών». Και ένα ακόμη θήτα στον επόμενο: «Κι εγώ θήραμα ανέγγιχτο και ιερό σαν ουρανός», (σελ. 20).
Με το θήτα φαίνεται να έχει η Εσμερλάλδα μια εμμονή, εκτός και αν προέκυψε τυχαία. Στη θαυμάσια τελευταία στροφή του ποιήματός της «Το αληθινό παραμύθι», στη φόρμα του «Πιστεύω» χωρίς να είναι παρωδία του, η Εσμεράλδα γράφει:
«Πιστεύω εις μίαν θεάν ερώτων παντοκράτειρα
ποιητήν ουρανών…
Και εις μίαν ωκεάνιον ψυχήν,
την αντεράστρια της θεάς την αειθαλή
την εκ του έρωτος γονιμοποιηθείσα προ πάντων των θαυμάτων.
Ως εκ χάους, συνειδέναι αληθινόν εκ λήθης λιθίνου
Κερασθέντα και ονομασθέντα άσπιλον ως εξ αυτής.
Εις μίαν αγ εί αν, καθολικήν και συμπαντικήν αλήθειαν.
Ομολογώ… (σελ. 21).
Να θυμήσουμε ότι με ανάλογο τρόπο, πάνω στο φόρμα του «Πιστεύω», τελειώνει και ο Καζαντζάκης την «Ασκητική» του.
Η συγκεκριμένη ποίηση (poésie concrète) ήταν ένας ποιητικός πειραματισμός πριν λίγες δεκαετίες. Είχα διαβάσει αρκετά ποιήματα συγκεκριμένης ποίησης όταν ήμουν φοιτητής. Σήμερα έχει εξελιχθεί με την ανάπτυξη των πολυμέσων. Αρκετά δείγματα υπάρχουν στο youtube. Η Εσμεράλδα χρησιμοποιεί την συγκεκριμένη ποίηση στο ποίημά της «Ηχώ και Νάρκισσος», με ταυτόχρονα εφέ παρωνυμίας και παρήχησης.
Ηχάδιον
Ήχος Ηχάδι
Ηχώ Χάδι
Χάδι (σελ. 25)
Εφέ παρωνυμίας βλέπουμε και στην παρακάτω στροφή, τονιζόμενη μάλιστα με τα κεφαλαία των λέξεων.
«Ο γητευτής των λέξεων
έμοιαζε ο Πάνας.
Οκτώ λέξεις έρπονταν γύρω του υπάκουες
ΩΡΑ, ΩΡΙΜΟΣ, ΩΡΑΙΟΣ…
Ωραίο είναι κάθε τι στην ώρα του.
ΕΡΩΤΑΣ, ΕΡΩΤΩ, ΕΡΑΤΩ
Για έρωτα; …ρώτα και μια Μούσα!
ΟΙΗΣΗ, ΕΚΠΟΙΗΣΗ…
Η Ποίηση είναι τυφλή και απόλυτη.
Δεν επιδέχεται προσθέσεις (σελ. 24).
Απόηχους της παραδοσιακής μας ποίησης, με το μέτρο και την ομοιοκαταληξία, βλέπουμε στους πρώτους στίχους του ποιήματος «Έρωτας και ψυχή».
«Τέρας: Αφού στα Τάρταρα μ’ αφήνεις
Στη σκέψη μου αφρός θε να γενείς
Άκου μονάχα πριν να φύγεις
Την ιστορία αγάπης του Έρωτα και της Ψυχής.
Έρωτας: Απόγονος ενός πτηνού του χρόνου
Που αποδημούσε σ’ άλλον υπαρκτό…» (σελ. 38).
Ακόμη και νεολογισμούς χρησιμοποιεί η Εσμεράλδα.
«Είναι βράδια που η ψυχή μου διυλίζεται
μέσα σ’ έναν ονειροθραύστη» (σελ. 29).
Στο «Εγώ ο Ντοστογιέφσκι» ξαναδιαβάζω πάλι την περίφημη ρήση του μεγάλου ρώσου μυθιστοριογράφου: Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Η Εσμεράλδα λέει κάτι ανάλογο, αλλά ποιητικά:
«Τι τώρα, ποιον θάνατο να τρέμει η ομορφιά
όταν ολάκερη ζωή μετριέται στα σταθμά της;» (σελ. 29)
Η ομορφιά της ποίησης και γενικότερα η ομορφιά αποτελεί τον κύριο θεματικό άξονα των ποιημάτων αυτών.
Και η Εσμεράλδα τελειώνει τη συλλογή της με τους στίχους
«Στην ποίηση του έρωτα
πίστευε και μη ερεύνα» (σελ. 44).
Εμείς θα τελειώσουμε την βιβλιοκριτική μας εκφράζοντας την πεποίθηση ότι η Εσμεράλδα θα κατακτήσει μια διαπρεπή θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία, βελτιώνοντας ταυτόχρονα και τις ποσοστώσεις των γυναικών ποιητριών.
Μπάμπης Δερμιτζάκης
Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα
Μια θαυμάσια ποιητική συλλογή, συνθεμένη πάνω στο μύθο της ωραίας και του τέρατος
Την Εσμεράλδα δεν την είχα μαθήτρια. Άκουγα όμως από τους συναδέλφους ότι ήταν για ένα χαρισματικό κορίτσι. Όμως στην τελευταία της χρονιά στο Βαρβάκειο και στην προτελευταία δική μου έτυχε να είμαι ένας από τους δυο επιτηρητές στο τμήμα της, στις εξετάσεις σε κάποιο ενδοσχολικό μάθημα. Όλοι οι μαθητές, πριν καθίσουν στα θρανία, άφησαν τα βιβλία τους δίπλα στην έδρα. Η Εσμεράλδα, αντί για το βιβλίο του μαθήματος στο οποίο εξετάζονταν, άφησε μια ποιητική συλλογή, με ποιήματα του Νερούντα. Την πήρα, και πέρασα ευχάριστα την ώρα μου διαβάζοντάς τη, ρίχνοντας βέβαια συχνές ματιές πάνω από τις σελίδες του βιβλίου στους διαγωνιζόμενους μαθητές.
Πριν μερικές μέρες μου τηλεφώνησε η συναδέλφισσα η Λήδα η Κατράκη για να με προσκαλέσει στη βιβλιοπαρουσίαση της ποιητικής συλλογής της Εσμεράλδας-μ’ αυτό το εξωτικό λατινοαμερικάνικο όνομα αναφερόντουσαν πάντα οι συνάδελφοι σ’ αυτήν, όχι με το επώνυμό της, ως είθισται όταν μιλάμε για μαθητές. Και φυσικά πήγα. Ήταν μια καταπληκτική παρουσίαση, και όσον αφορά τις εξαιρετικές εισηγήσεις των συναδέλφων Μαρίας Μπιμπή και Παναγιώτη Αμπελά, και όσον αφορά την προσέλευση του κοινού, στην πλειοψηφία τους συμμαθητές, συμφοιτητές και συνάδελφοι καθηγητές. Η αίθουσα εκδηλώσεων των εκδόσεων Γαβριηλίδη ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Η Ναταλία Δήμου και ο Παναγιώτης Αποστολόπουλος απήγγειλαν εξαιρετικά τα ποιήματα που είχαν επιλεγεί.
Καιρός όμως να μιλήσουμε και για το ίδιο το βιβλίο.
Ας ξεκινήσουμε από τον τίτλο. Η Εσμεράλδα χρησιμοποιεί έναν λατινικό τίτλο, τον οποίο μεταφράζει στις σημειώσεις που παραθέτει στο τέλος της συλλογής. Pulchritudo bestiae, η ομορφιά του κτήνους. Το οξύμωρο του τίτλου είναι ένα πολύ επιτυχημένο, καθώς, υπερβαίνοντας τους λογικούς κανόνες, παραπέμπει σε μια ανώτερη αλήθεια πάνω στην οποία ο αναγνώστης, μέσω των ποιημάτων, καλείται να διαλογισθεί.
Η Εσμεράλδα, παρά το ότι είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή, δείχνει ένα ταλέντο ωριμότητας. Ενώ συνήθως οι πρωτοεμφανιζόμενοι ποιητές παρουσιάζουν ανεξάρτητα ποιήματα τα οποία συνδέει ένας περισσότερο ή λιγότερο χαλαρός ενοποιητικός ιστός, η Εσμεράλδα μας δίνει μια σφικτή ενότητα ποιημάτων πάνω στο μύθο της ωραίας και του τέρατος που τα ενοποιεί επιπλέον και η ίδια η θεατρική σύνθεσή τους, καθώς στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι ένας διάλογος ανάμεσα στην ωραία και το τέρας, ανάμεσα στην ομορφιά και στη…
Αλήθεια σε ποια; Στην ασχήμια; Ενώ ο προσδιορισμός της ωραίας είναι απλός, η όμορφη μούσα του ποιητή, ο προσδιορισμός του τέρατος είναι πιο σύνθετος. Κι αυτό γιατί δεν είναι απλά ο ποιητής, αλλά κάτι πιο πέρα από τον ποιητή. Τέρας είναι στα μάτια των πολλών κάθε ένας που αποκλίνει από την αποδεκτή νόρμα του μέσου όρου. Θυμηθείτε τις φράσεις «Τέρας γνώσεων» και «τέρας μαθήσεως». Η ομορφιά μπορεί να βρεθεί και στη διαφορετικότητα, την οποία ο πολύς κόσμος αντιλαμβάνεται σαν ασχήμια ή σαν τρέλα.
«Όμως, όχι, δεν ήταν ασχήμια (λέει η Πεντάμορφη), ήταν ένα φως αλλοτινό, όπου απλώς τα μάτια μου δεν γνώριζαν τα χρώματα. Εκείνος είχε ήδη σχεδόν φτάσει εκεί που εγώ χρόνια πάσχιζα και δεν έβρισκα καν το μονοπάτι. Στην κορυφή της φαντασίας, μακριά από τον άνθρωπο και τη μικρότητά του, το τέλμα της ομοιομορφίας του και το χρόνο του. Ιδού η αιωνιότητα! Πόσα έχεις θυσιάσει στην κρίση σου, άνθρωπε; Η αγέλη σου έχει κόψει το κεφάλι της αισθητικής στη λαιμητόμο της αφάνειας» (σελ. 10).
«Συμπτωματικά», πριν από τη συλλογή αυτή της Εσμεράλδας διάβασα την «Πρόσκληση σε έναν αποκεφαλισμό» του Βλαντιμήρ Ναμπόκοφ, όπου ο ήρωας δεν είναι απλά ο απομονωμένος από τη μάζα λόγω της διαφορετικότητάς του, αλλά ο καταδικασμένος σε θάνατο από την εξουσία εξαιτίας αυτής της διαφορετικότητας.
Αλλά δεν είναι μόνο η σφικτή ενότητα των ποιημάτων της συλλογής που δείχνει την ποιητική ωριμότητα της Εσμεράλδας. Είναι και ο πλούτος των υφολογικών της στοιχείων καθώς επίσης και η χρήση, τόσο στοιχείων της ποιητικής μας παράδοσης όσο και στοιχείων ποιητικών πειραματισμών. Θα αναφερθούμε σε κάθε ένα ξεχωριστά, παραθέτοντας χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
Το εφέ της δισημίας, το να παίζει ο ποιητής με τις δυο σημασίες μιας λέξης, γίνεται στα πλαίσια της ίδιας γλώσσας. Εδώ η Εσμεράλδα χρησιμοποιεί ένα εφέ δισημίας στα πλαίσια δύο γλωσσών, της ελληνικής και της ισπανικής. Και βέβαια για να το κάνει κατανοητό στον μη ισπανόφωνο αναγνώστη παραθέτει τη μετάφραση στις «Σημειώσεις», στο τέλος του βιβλίου
ALMA
Κάνε άλμα πίσω στο χρόνο.
Στον γκρεμό του Καιάδα
ας αφήσεις την πνοή σου
στο βαθύ της ομορφιάς.
Alma στα ισπανικά σημαίνει ψυχή.
Το εφέ αυτό της δισημίας θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως εφέ ομωνυμίας. Στο παρακάτω απόσπασμα έχουμε επίσης ένα εφέ ομωνυμίας.
«Άγ ει ο το όνειρο
άγ ει α κι η σκέψη μου
η γινωμένη μυσταγωγικά
στους κόλπους του (σελ. 28).
Άγειο, όπως μας λέει στις «Σημειώσεις» η Εσμεράλδα, σημαίνει χωρίς γη, υπερβατικό, απόκοσμο. Όμως εγώ ως επαρκής αναγνώστης διαβάζω επί πλέον: Το όνειρο άγει, οδηγεί, και ταυτόχρονα είναι άγιο. Το ίδιο και η σκέψη.
Με εξέπληξαν ευχάριστα δυο από τα διακείμενά της, που είναι μουσικά.
Το πρώτο:
«Η συμφωνία που αθέτησες (πάλι το εφέ της δισημίας)
ας είναι η πρώτη
η εαρινή» (σελ. 19).
Εδώ το διακείμενο είναι διπλό: Η πρώτη συμφωνία του Ρόμπερτ Σούμαν γνωστή ως «Συμφωνία της άνοιξης» και η «Εαρινή συμφωνία» του Ρίτσου.
Και:
«Του πέταξα στο καλάθι του την ένατη
ΚΟΣΜΟΣ…» (σελ. 24).
Δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει ακούσει τον «Ύμνο της χαράς» από την ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν.
Οι παρακάτω στίχοι παραπέμπουν διακειμενικά στον Φάουστ του Γκαίτε.
«Την ομορφιά μου αντάλλαξα για ένα καρβέλι στίχους.
Την ψυχή μου πούλησα στην ποίηση».
Όμως οι πιο άμεσες οφειλές της είναι στον Ελύτη και στον Σολωμό, των οποίων παραθέτει στίχους.
Ποτέ δεν συνάντησα καλύτερο εφέ παρήχησης όσο στον παρακάτω στίχο, όπου μετράμε πέντε θήτα: «Ψίθυροι στη θήρα του θέρους θεριά ανθρώπων τυφλών». Και ένα ακόμη θήτα στον επόμενο: «Κι εγώ θήραμα ανέγγιχτο και ιερό σαν ουρανός», (σελ. 20).
Με το θήτα φαίνεται να έχει η Εσμερλάλδα μια εμμονή, εκτός και αν προέκυψε τυχαία. Στη θαυμάσια τελευταία στροφή του ποιήματός της «Το αληθινό παραμύθι», στη φόρμα του «Πιστεύω» χωρίς να είναι παρωδία του, η Εσμεράλδα γράφει:
«Πιστεύω εις μίαν θεάν ερώτων παντοκράτειρα
ποιητήν ουρανών…
Και εις μίαν ωκεάνιον ψυχήν,
την αντεράστρια της θεάς την αειθαλή
την εκ του έρωτος γονιμοποιηθείσα προ πάντων των θαυμάτων.
Ως εκ χάους, συνειδέναι αληθινόν εκ λήθης λιθίνου
Κερασθέντα και ονομασθέντα άσπιλον ως εξ αυτής.
Εις μίαν αγ εί αν, καθολικήν και συμπαντικήν αλήθειαν.
Ομολογώ… (σελ. 21).
Να θυμήσουμε ότι με ανάλογο τρόπο, πάνω στο φόρμα του «Πιστεύω», τελειώνει και ο Καζαντζάκης την «Ασκητική» του.
Η συγκεκριμένη ποίηση (poésie concrète) ήταν ένας ποιητικός πειραματισμός πριν λίγες δεκαετίες. Είχα διαβάσει αρκετά ποιήματα συγκεκριμένης ποίησης όταν ήμουν φοιτητής. Σήμερα έχει εξελιχθεί με την ανάπτυξη των πολυμέσων. Αρκετά δείγματα υπάρχουν στο youtube. Η Εσμεράλδα χρησιμοποιεί την συγκεκριμένη ποίηση στο ποίημά της «Ηχώ και Νάρκισσος», με ταυτόχρονα εφέ παρωνυμίας και παρήχησης.
Ηχάδιον
Ήχος Ηχάδι
Ηχώ Χάδι
Χάδι (σελ. 25)
Εφέ παρωνυμίας βλέπουμε και στην παρακάτω στροφή, τονιζόμενη μάλιστα με τα κεφαλαία των λέξεων.
«Ο γητευτής των λέξεων
έμοιαζε ο Πάνας.
Οκτώ λέξεις έρπονταν γύρω του υπάκουες
ΩΡΑ, ΩΡΙΜΟΣ, ΩΡΑΙΟΣ…
Ωραίο είναι κάθε τι στην ώρα του.
ΕΡΩΤΑΣ, ΕΡΩΤΩ, ΕΡΑΤΩ
Για έρωτα; …ρώτα και μια Μούσα!
ΟΙΗΣΗ, ΕΚΠΟΙΗΣΗ…
Η Ποίηση είναι τυφλή και απόλυτη.
Δεν επιδέχεται προσθέσεις (σελ. 24).
Απόηχους της παραδοσιακής μας ποίησης, με το μέτρο και την ομοιοκαταληξία, βλέπουμε στους πρώτους στίχους του ποιήματος «Έρωτας και ψυχή».
«Τέρας: Αφού στα Τάρταρα μ’ αφήνεις
Στη σκέψη μου αφρός θε να γενείς
Άκου μονάχα πριν να φύγεις
Την ιστορία αγάπης του Έρωτα και της Ψυχής.
Έρωτας: Απόγονος ενός πτηνού του χρόνου
Που αποδημούσε σ’ άλλον υπαρκτό…» (σελ. 38).
Ακόμη και νεολογισμούς χρησιμοποιεί η Εσμεράλδα.
«Είναι βράδια που η ψυχή μου διυλίζεται
μέσα σ’ έναν ονειροθραύστη» (σελ. 29).
Στο «Εγώ ο Ντοστογιέφσκι» ξαναδιαβάζω πάλι την περίφημη ρήση του μεγάλου ρώσου μυθιστοριογράφου: Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Η Εσμεράλδα λέει κάτι ανάλογο, αλλά ποιητικά:
«Τι τώρα, ποιον θάνατο να τρέμει η ομορφιά
όταν ολάκερη ζωή μετριέται στα σταθμά της;» (σελ. 29)
Η ομορφιά της ποίησης και γενικότερα η ομορφιά αποτελεί τον κύριο θεματικό άξονα των ποιημάτων αυτών.
Και η Εσμεράλδα τελειώνει τη συλλογή της με τους στίχους
«Στην ποίηση του έρωτα
πίστευε και μη ερεύνα» (σελ. 44).
Εμείς θα τελειώσουμε την βιβλιοκριτική μας εκφράζοντας την πεποίθηση ότι η Εσμεράλδα θα κατακτήσει μια διαπρεπή θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία, βελτιώνοντας ταυτόχρονα και τις ποσοστώσεις των γυναικών ποιητριών.
Μπάμπης Δερμιτζάκης
No comments:
Post a Comment