Το χρυσό πανέρι (Ανθολογία κινέζικου διηγήματος)

Το χρυσό πανέρι (Ανθολογία κινέζικου διηγήματος, 3ος π.Χ. – 12ος μ.Χ. αιώνας), Μέδουσα 1995, σελ.  283

  Το καλοκαίρι έκανα δυο αναρτήσεις, η μία για το βιβλίο του Λου Σουν «Σύντομη ιστορία της Κινέζικης Λογοτεχνίας» και η άλλη για το περίφημο κινέζικο μυθιστόρημα του Τσάο Σουέ Τσιν, «Το όνειρο της κόκκινης κάμερας» (Cao Xueqin, Hong lou meng, 曹雪芹,  红楼梦). Τώρα ήλθε η σειρά της ανθολογίας κινέζικου διηγήματος.

  Να ξεκινήσουμε από τη μετάφραση. Είναι αρκετά καλή, αν και δεν νομίζω ότι η Αλεξάνδρα Σωτηρίου μεταφράζει από τα κινέζικα, και μάλιστα από αρχαία κινέζικα. Η μετάφραση στην πεζογραφία, ακόμη και αν γίνεται από μια ενδιάμεση γλώσσα, δεν χάνει τόσο όσο στην ποίηση. Το μέσο είναι μέσο εδώ, δεν είναι το μήνυμα.

   Στα διηγήματα αυτά επιβεβαιώνω αυτά που διάβασα στη «Σύντομη ιστορία της Κινέζικης Λογοτεχνίας» του Lu Xun, ή μάλλον τα εμπεδώνω, μια και εδώ δεν έχω απλώς αποσπάσματα αλλά ολόκληρα έργα. Υπάρχει και μια πολύ κατατοπιστική εισαγωγή για να θυμηθώ ό,τι έχω ξεχάσει, της οποίας όμως δεν αναγράφεται συντάκτης, και που είναι προφανώς ο μεταφραστής, από την μετάφραση του οποίου μεταφράζει η Σωτηρίου.

  Το φανταστικό επικρατεί σε αρκετά διηγήματα, κυρίως στους ύστερους αιώνες, και σε κάποια πρωταγωνιστεί μια γυναίκα η οποία στην πραγματικότητα είναι αλεπού αλλά έχει πάρει ανθρώπινη μορφή. Μου θύμισαν την όπερα του Πεκίνου «Το άσπρο φίδι», όπου και εδώ ένα φίδι παίρνει τη μορφή γυναίκας. Άλλες φορές αποκαλύπτεται ότι κάποια πρόσωπα είναι στην πραγματικότητα φαντάσματα ή δαίμονες.

  Στα ύστερα διηγήματα βλέπουμε την ιστορία να είναι προσχηματική, καθώς στην αφήγηση παρεμβάλλονται πολλά ποιήματα, τα οποία αποτελούν και το πραγματικό αναγνωστικό ενδιαφέρον.

  Το μοτίβο του μορφωμένου νέου με την όμορφη κοπέλα, συχνά εταίρα, συναντάται σε πολλά από αυτά. Επίσης το μοτίβο της εγκαταλειμμένης αγαπημένης το βλέπουμε αρκετά συχνά. Τα δάκρυα από την εγκατάλειψη ξεχειλίζουν σ’ αυτές τις ιστορίες, στις οποίες συχνά οι γυναίκες πέφτουν άρρωστες από ερωτικό μαρασμό για να πεθάνουν στο τέλος. Το είδαμε αυτό και στο «Όνειρο της κόκκινης κάμερας», αν και εδώ υπήρχε εξαπάτηση, ο αγαπημένος δεν την είχε αρνηθεί πραγματικά.

  Η γλώσσα είναι γλώσσα διεκπεραιωτική, γλώσσα παραμυθιού, όπως τα ξέρουμε. Οι λογοτεχνικές φιοριτούρες και ο πλατειασμός απουσιάζουν, με εξαίρεση τα ερωτόλογα και την περιγραφή της ομορφιάς της γυναίκας. Το στόρι είναι κυρίαρχο. Οι γυναίκες είναι πάντα πανέμορφες, ενώ συχνά συναντούμε την απαρίθμηση πολύτιμων λίθων και νόστιμων εδεσμάτων, που εμένα μου άνοιγαν την όρεξη.   

  Όμως να σχολιάσουμε κάποια σημεία.

  Ερωτικό μάθημα για τις γυναίκες:

  «Αντιθέτως κάνω πολύ καλά που γυρίζω στο πλάι και τον εμποδίζω να με πάρει… Έτσι κρατάω ζωντανή την επιθυμία του. Αν αρχίσω να τον προκαλώ όπως κάνει η αδελφή μου, θα με βαρεθεί, και τότε πώς θα διεγείρεται;» (σελ. 67).

  Έχει κάποια βάση, όμως, γυναίκες, να μην το παρακάνετε.

  «Να, ο καιρός προχωρεί κι εγώ δέχομαι τεχνίτες, εμπόρους, αγρότες, επιχειρηματίες και περιστασιακά ταοϊστές ιερείς και βουδιστές μοναχούς» (σελ. 231).

  Ποιος τα λέει αυτά;

  Μια εταίρα.

  «Όταν ο κόσμος πάει εκδρομές στην εξοχή με κρασί και με τα σύνεργα γραφής…» (σελ. 235).

  Το είδαμε και στο «Όνειρο της κόκκινης κάμαρας»: οι κινέζοι, τουλάχιστον των ανώτερων τάξεων, εκτιμούσαν βαθιά την ποίηση, και έγραφαν όλοι ποίηση. Ανάμεσά τους θα υπήρχαν πολλοί Συρανό ντε Μπερζεράκ, με άμεση επιτυχία στις γυναίκες, μια και αυτοί δεν θα είχαν μεγάλη μύτη. Άντε τώρα εδώ στην Ελλάδα να ρίξεις γκόμενα λέγοντάς της ένα ωραίο ερωτικό ποίημα. Στη Λατινική Αμερική ίσως. Για να λέει η Ιζαμπέλ Αλιέντε ότι το σημείο G της γυναίκας βρίσκεται στα αυτιά… Αν και, τώρα που το σκέφτομαι, ίσως να μην έχει άδικο. Το παραμύθι ήταν στη μεγαλύτερη περίοδο της ιστορίας της ανθρωπότητας προφορικό, όπως και το παραμύθιασμα (Θα σε παντρευτώ, θα σε έχω σαν βασίλισσα, κ.λπ.).

  «Αν δεν έχει περάσει μήνας από το θάνατό του, ένας άνθρωπος μπορεί να επαναφερθεί στη ζωή, γιατί οι δυο ψυχές του δεν έχουν χωριστεί ακόμη τελείως» (σελ. 268). Σε υποσημείωση στην ίδια σελίδα διαβάζουμε ότι «Σύμφωνα με τις παλιές κινέζικες δοξασίες, ο άνθρωπος μετά το θάνατό του διαιρείται σε δύο ψυχές: την υλική, που επιστρέφει στη γη, και την πνευματική, που επιστρέφει στον Ουρανό».

  Αυτά με τα κινέζικα διηγήματα. Με την κινέζικη λογοτεχνία θα ασχολούμαστε πότε πότε.