Άντων Τσέχωφ, διηγήματα και μονόπρακτα

Άντων Τσέχωφ, διηγήματα και μονόπρακτα (μετ. Βασίλης Ντινόπουλος και Γιώργος Τσακνιάς), Πατάκης 2004

  Μας άρεσε πολύ ο Τσέχωφ, και είπαμε να διαβάσουμε ό,τι άλλο βρούμε δικό του. Εξαιρετικός διηγηματογράφος, με λιτό ύφος, αφηγηματική άνεση, επινοητικός στις ιστορίες του, δεν είναι τυχαίο που θεωρείται ως ένας από τους καλύτερους διηγηματογράφους. Στη Ρωσία είναι ό,τι περίπου είναι σε μας εδώ ο Παπαδιαμάντης.

  Εκτός από τη «Νύστα» που δίνει τον τίτλο στη συλλογή που έχουμε ήδη παρουσιάσει, σε ακριβέστερη μετάφραση, Спать хочется, «Να κοιμηθώ», και τους «Εχθρούς» που βρίσκονται στη συλλογή «Η νυφούλα», όλα τα άλλα διηγήματα τα διαβάσαμε για πρώτη φορά.

   Στα περισσότερα από τα διηγήματα αυτά ο Τσέχωφ εικονογραφεί πρόσωπα μέσα από θλιβερές, αλλά και αστείες ιστορίες. Η «Νυφούλα», στο πρώτο διήγημα της συλλογής, είναι παραμελημένη από τους δυο συζύγους της και όταν αυτοί πεθαίνουν, από τον εραστή της. Αργότερα θα προσκολληθεί στο γιο του, στον οποίο θα επενδύσει τα ματαιωμένα μητρικά της αισθήματα. Στο τέλος του διηγήματος τη βλέπουμε με την αγωνία μήπως τον πάρει η μητέρα του και μείνει μόνη. Η ανακούφισή της είναι αφάνταστη όταν αυτό τελικά δεν θα συμβεί.

  Το «Στοίχημα» και «Το βιολί του Ρότσιλντ» είναι «διδακτικά» διηγήματα. Στο τέλος τους βλέπουμε μια ιψενική συνειδητοποίηση των ηρώων τους, ή μάλλον καλύτερα ντικενσιανή, σαν αυτή που συμβαίνει στον Εμπενέζερ Σκρουτζ στις «Χριστουγενιάτικες ιστορίες». Τα χρήματα δεν είναι το παν στη ζωή.

  Ο «Χαμελαίων» είναι ένα σατιρικό διήγημα, με τον ήρωα να αλλάζει συνεχώς στάση απέναντι στον κατηγορούμενο, ανάλογα με τις πληροφορίες που παίρνει για το τίνος είναι ο σκύλος που τον δάγκωσε, και που έρχονται συνεχώς αναιρώντας η μια την άλλη. Είναι κοπρόσκυλο ή είναι του στρατηγού; Τελικά είναι του αδελφού του στρατηγού.

  Η «Γυναίκα χωρίς προκαταλήψεις» όμως είναι εντελώς κωμικό. Ο φουκαράς ο γαμπρός φοβάται ότι θα τον απορρίψει η γυναίκα που αγαπά όταν μάθει ότι είναι φτωχικής καταγωγής και ότι δούλεψε σαν κλόουν. Δεν συμβαίνει βέβαια τίποτα τέτοιο, πράγμα που προσημαίνεται στον τίτλο. Στο τέλος του διηγήματος τον βλέπουμε να κάνει τα ακροβατικά που έκανε στο τσίρκο, τη γυναίκα του να διασκεδάζει αφάνταστα μ’ αυτά, ενώ ο πεθερός μένει έκπληκτος με αυτό που βλέπει να συμβαίνει στο δωμάτιο των νεόνυμφων.

  Πιο κωμικό όμως είναι το διήγημα «Αίσιο τέλος». Ο ήρωας που θέλει να παντρευτεί κάνει πρόταση τελικά στην προξενήτρα, βλέποντας ότι το εισόδημά της από τα προξενιά δεν είναι καθόλου αμελητέο. Φυσικά αυτή δέχεται.

  Η «Ιτιά» έγινε ταινία από τον ιρανό Sohrab Shahid Saless, όταν πήγε στη Γερμανία, και έχουμε γράψει σχετικά εδώ (τελικά βλέπω ότι αυτή την περίληψη για το IMDb δεν την ενέκριναν).  Να προσθέσουμε ότι σ’ αυτό το διήγημα για πρώτη φορά βλέπουμε ένα quasi μαγικό ρεαλισμό, με την εμφάνιση των δυο φαντασμάτων, του θύτη και του θύματος.

  Το διήγημα «Περιπτώσεις Mania Grandiosa» αναφέρεται στις ιδεοληψίες κάποιων προσώπων, ενώ το τελευταίο διήγημα, «Στην εξορία», μέσα από δυο τραγικές ιστορίες, καταλήγει ο Τσέχωφ στο επιμύθιο ότι πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για κάθε μικρό κομμάτι ευτυχίας που μας τυχαίνει στη ζωή. Άλλοι δεν το έχουν ούτε αυτό.

  Τα τέσσερα μονόπρακτα είναι όλα κωμικά, σε αντίθεση με τα τέσσερα κορυφαία θεατρικά του. Στην «Επέτειο» βλέπουμε δυο αφελείς γυναίκες να έχουν εξαγριώσει μέχρις εσχάτων τον διευθυντή μιας τράπεζας, σε απίστευτες κωμικές σκηνές, που δεν ξέρει πώς να τις ξεφορτωθεί. Η μια από αυτές δεν είναι άλλη από τη γυναίκα του.

  Η «Αρκούδα» είναι ακόμη πιο σπαρταριστό. Ο πιστωτής τσακώνεται με τη χήρα, τόσο πολύ μάλιστα που την προκαλεί σε μονομαχία. Αυτή δέχεται. Θαυμάζοντας το θάρρος της θα την ερωτευτεί. Το μονόπρακτο τελειώνει με τους δυο αντίδικους να φιλιούνται, και τον υπηρέτη να αναφωνεί έκπληκτος όταν τους βλέπει: -Χριστός κι απόστολος.

  «Οι βλαβερές συνέπειες του καπνού» είναι μονόλογος. Ο λόγος του ήρωα είναι για τις βλαβερές συνέπειες του καπνού, παραγγελιά της γυναίκας του, όμως αυτός μιλάει για το τι έχει τραβήξει και τραβάει στα χέρια της. Καταλήγει παρακαλώντας τους ακροατές του, αν τους ρωτήσει, να της πουν ότι όντως μίλησε για τις βλαβερές συνέπειες του καπνού.

  Το τέταρτο μονόπρακτο, η «Πρόταση γάμου», είναι κι αυτό ξεκαρδιστικό όπως και η «Αρκούδα». Πριν προλάβει να την ενημερώσει ο πατέρας της για την πρόταση του υποψήφιου γαμπρού αυτή τσακώνεται μαζί του για περιουσιακά, και αυτός φεύγει. Όταν μαθαίνει την πρότασή του τον καλεί πίσω, παραιτείται από την εδαφική διεκδίκηση για να τσακωθεί πάλι μαζί του για το τίνος το σκυλί είναι καλύτερο. Ο πατέρας αγανακτισμένος λέει: -Παντρευτείτε το γρηγορότερο και... άντε στο διάολο!

  Το τέλος είναι ολότελα σπαρταριστό.

ΤΣΙΟΥΜΠΟΥΚΟΦ (ο πεθερός). Φιληθείτε!

ΛΟΜΟΦ: Α; Ποιος; (Φιλιέται με τη Ναταλία Στεπάνοβνα.)

Πολύ όμορφα... Συγγνώμη, τι συμβαίνει; Αχ, ναι, καταλαβαίνω... Η καρδιά μου... αστέρια...

είμαι ευτυχισμένος, Ναταλία Στεπάνοβνα... (Της φιλάει το χέρι.) Το πόδι μου παράλυσε...

ΝΑΤΑΛΊΑ ΣΤΕΠΑΝΟΒΝΑ: Κι εγώ, είμαι κι εγώ ευτυχισμένη...

ΤΣΙΟΥΜΠΟΥΚΟΦ: Μου 'φυγε ένα βάρος... Ουφ!

ΝΑΤΑΛΙΑ ΣΤΕΠΑΝΟΒΝΑ: Ωστόσο συμφωνήστε έστω και τώρα, ο Ουγκαντάι είναι χειρότερος από τον Οτκατάι.

ΛΟΜΟΦ: Καλύτερος!

ΝΑΤΑΛΙΑ ΣΤΕΠΑΝΟΒΝΑ: Χειρότερος!

ΤΣΙΟΥΜΠΟΥΚΟΦ: Λοιπόν, τώρα αρχίζει η οικογενειακή ευτυχία! Φέρτε σαμπάνια!

ΛΟΜΟΦ: Καλύτερος!

ΝΑΤΑΛΙΑ ΣΤΕΠΑΝΟΒΝΑ: Χειρότερος! Χειρότερος! Χειρότερος!

ΤΣΙΟΥΜΠΟΥΚΟΦ (προσπαθώντας να καλύψει τις φωνές

τους): Σαμπάνια! Σαμπάνια!

Α ΥΛΑΙΑ

Αφού είναι τόσο σπαρταριστά στην ανάγνωση μπορεί να φανταστεί κανείς πόσο σπαρταριστά είναι στη σκηνή. Κάποια τα είδα πριν χρόνια, από την ερασιτεχνική θεατρική ομάδα του Κέντρου Ζωής και Πολιτισμού. Έχω ξεχάσει ποια, θυμάμαι όμως ότι είχα γελάσει πολύ.