16. Περί σκέψεων, αποφθεγμάτων, ευφυολογημάτων και ρητών

16. Περί σκέψεων, αποφθεγμάτων, ευφυολογημάτων και ρητών

  Πολλές φορές διαβάζω σκέψεις, αποφθέγματα, ευφυολογήματα και ρητά τα οποία εντυπωσιάζουν με κάποιο υφολογικό στοιχείο, με κάποιο εφέ, αλλά που δεν νομίζω ότι το περιεχόμενό τους ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το περίφημο «Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα» του Σωκράτη, που είναι ολοφάνερο ψέμα, αλλά εντυπωσιάζει με το οξύμωρο σχήμα του.

  Σταμάτησα να διαβάζω το «Θάλαμο 6», μια μακροσκελή νουβέλα του Τσέχωφ για την οποία μας μίλησε με ενθουσιασμό χθες βράδυ ο Μανώλης ο Πρατικάκης στις συναντήσεις μας στο café-Macao, για να γράψω αυτές τις γραμμές, όταν έπεσα πάνω σ’ αυτό εδώ: «…τα βιβλία είναι το τετράδιο με τις μουσικές νότες, ενώ η συζήτηση είναι το τραγούδι» (βρίσκεται στο 6^ο κεφάλαιο μιας παμπάλαιης έκδοσης που την αγόρασα από παλαιοπωλείο). Εντυπωσιάζει η μεταφορά, όμως δεν νομίζω ότι τα πράγματα είναι έτσι. Προφανώς ο Τσέχωφ δεν εννοεί μια κατά λέξη αναλογία (οι νότες όπως και τα γράμματα διαβάζονται ενώ ο λόγος όπως και το τραγούδι ακούγονται), αλλά ότι η συζήτηση είναι ανώτερη από το διάβασμα, κάτι που φαίνεται από το συγκείμενο. Δυο γραμμές πιο πάνω διαβάζουμε: «Ούτε βλέπουμε ούτε προσμένουμε γύρω μας κάποια πνευματική εκδήλωση, κι έτσι είμαστε στερημένη από κάθε ψυχική χαρά. Μας απομένουν τα βιβλία. Μα άλλο πράγμα η μελέτη, κι άλλο η συζήτηση, η πνευματική επαφή με τους ανθρώπους».

  Η συζήτηση, η πνευματική επαφή, όπως και κάθε επαφή με ανθρώπους και προπαντός με φίλους είναι αγχολυτική, αντικαταθλιπτική, θεραπευτική, πολύ περισσότερο από ότι το διάβασμα. Όμως ποτέ δεν θα σου προσφέρει η συζήτηση τη γνώση ή τη σοφία που θα σου προσφέρει ένα βιβλίο. Με το βιβλίο «συνομιλείς» με κορυφαίους νεκρούς, ενώ με κορυφαίους ζωντανούς σπάνια θα έχεις την ευκαιρία να συζητήσεις.

  Προσθέτω σε σχόλιο:

  Το παραπάνω κείμενο μια τέτοιου είδους «συνομιλία» είναι