Pawel Pawlikowski, Ida

Pawel Pawlikowski, Ida (2013)

http://www.imdb.com/title/tt2718492/

  Υπάρχουν Romans à these, μυθιστορήματα με θέση, και σίγουρα υπάρχουν, και ας μην έχει χρησιμοποιηθεί για αυτές ο όρος, ταινίες με θέση. Όμως σε κάθε μυθοπλασία μπορεί, έμμεσα ή άμεσα, να εξαχθεί μια θέση, την οποία ο θεατής ενδέχεται να προσλάβει είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.

Η Άννα έχει μεγαλώσει σε μοναστήρι. Θέλει να γίνει μοναχή. Όμως πριν χειροτονηθεί η ηγουμένη θέλει την έγκριση της θείας της, την οποία η Άννα δεν έχει συναντήσει ποτέ. Θα βγει και θα την συναντήσει. Απ’ αυτήν θα μάθει ότι είναι εβραία και ότι οι γονείς της σκοτώθηκαν στον πόλεμο. Θα ψάξουν να βρουν τον τάφο τους. Στη συνέχεια της ταινίας μαθαίνουμε ότι τους σκότωσε ένας πολωνός. Ενώ υποτίθεται ότι τους έκρυψε στο δάσος για να τους προστατεύσει, στη συνέχεια τους σκότωσε. Άφησε μόνο το κοριτσάκι, το οποίο παρέδωσε στον παπά. Το σκεπτικό ήταν απλό: έτσι κι αλλιώς θα τους ανακάλυπταν οι γερμανοί και θα τους σκότωναν, ενώ το κοριτσάκι μπορεί να τη γλίτωνε γιατί ήταν ξανθό. Γιατί λοιπόν να μην τους σκοτώσει και να οικειοποιηθεί το σπίτι τους; Θα αποκαλύψει στην Ida πού τους έθαψε, με τον όρο να μη διεκδικήσει το σπίτι. Αυτή συμφωνεί.

Κατά την αναζήτησή τους θα συναντήσουν ένα νεαρό μουσικό. Κάποια στιγμή η Ida θα τα φτιάξει μαζί του. Της προτείνει να τον ακολουθήσει. Θέλει να παντρευτούν, να κάνουν παιδιά.

Ε, όχι, μια νορμάλ κοπέλα θα δεχόταν. Όμως αυτή τον παρατάει ενώ κοιμάται, επιλέγοντας να επιστρέψει στο μοναστήρι. Το τελευταίο, μακρύ πλάνο, μας δείχνει την Ίντα στο δρόμο της επιστροφής. Κάθε θρησκευόμενος θα χειροκροτούσε την επιλογή της. Εγώ όχι. Και καθώς είμαι ντετερμινιστής, δεν πιστεύω στην αυθεντικότητα της υπαρξιακής επιλογής για την οποία μας μιλάει ο Σαρτρ στο «Ο υπαρξισμός είναι ανθρωπισμός». Συνειδητά ή ασυνείδητα κίνητρα και πιέσεις οδηγούν πάντα τις επιλογές μας. Στην περίπτωσή της ένας παράγοντας που έπαιξε ρόλο στην απόφασή της κατά τη γνώμη μου είναι το γνωστό «ο που γεννηθεί στη φυλακή…», αλλά και ο φόβος μιας ζωής «εκτός», γεμάτης κινδύνους και απρόοπτα σε σχέση με την ασφάλεια και την προστασία που προσφέρει από τους κλυδωνισμούς της ζωής το μοναστήρι. Την ίδια επιλογή κάνει και ο νεαρός στο έργο «Η Σάλμα και το μήλο» του Habib Bahmani: δεν μένει στην κοπέλα που τον αγαπάει και την αγαπάει κι αυτός, επιλέγοντας το δρόμο της θρησκείας. 

Και η θεία;

Δικαστής που καταδίκασε πολλούς σε θάνατο στις εκκαθαρίσεις μετά την επιβολή του κομμουνιστικού καθεστώτος, αλκοολική από καιρό, θα αυτοκτονήσει. Υποπτευόμαστε τις τύψεις της αλλά σίγουρα δεν στέκει καθόλου σαν σύμβολο των δικαστών εκείνης της εποχής, δεν αποτελεί ένα τυπικό δείγμα τους. Αν κάποιοι ένοιωσαν αργότερα κάποιες τύψεις, σίγουρα δεν έφτασαν στο σημείο να αυτοκτονήσουν.

Ασπρόμαυρη και ατμοσφαιρική είναι πολύ καλογυρισμένη ταινία, και παρά την ένσταση που διατύπωσα παραπάνω μου άρεσε πολύ.

Παίζεται στον Δαναό.