Μαρία Αυγερινού, Διφορούμενες αλήθειες

Μαρία Αυγερινού, Διφορούμενες αλήθειες, Εντύποις 2014, σελ. 70

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Η πρώτη ποιητική συλλογή μιας πολλά υποσχόμενης ποιήτριας

  Επί τέλους πείστηκε η Μαρία να εκδώσει τα ποιήματά της, που αραιά και πού αναρτούσε στον τοίχο της στο facebook. Το δείγμα που είχαμε υπόψη μας δεν μας άφηνε καμιά αμφιβολία για την ποιότητα της ποίησής της, πράγμα που επιβεβαιώσαμε διαβάζοντας αυτή τη συλλογή.

Ας ξεκινήσουμε από τον τίτλο: Διφορούμενες αλήθειες. Αποτελεί πρόκληση για κάθε ασχολούμενο με τη φιλοσοφία, ιδιαίτερα τη λογική, μαθηματική και μη. Υπάρχουν αλήθειες διφορούμενες; Ασφαλώς υπάρχουν, και αυτό μας το δείχνει το οξύμωρο σχήμα του, ένα σχήμα που υποδεικνύει ακριβώς το διφορούμενο των πεποιθήσεών μας, και σε τελευταία ανάλυση την αδυναμία της γλώσσας να εκφράσει με λογική καθαρότητα αυτό που θέλουμε να πούμε. Και στα ποιήματα της Μαρίας θα συναντήσουμε πολλά οξύμωρα, όπως «προσωρινά αιώνιο» (σελ. 22), «τίμια ατιμία» (σελ. 29) «Πόρνη αγία», που σαν τίτλος ποιήματος παραπέμπει διακειμενικά στην «Ευσεβή πόρνη» του Σαρτρ αλλά και στην «Αγία πόρνη της καρδιάς του» της Ελένης Στασινού.

Και μια και μιλάμε για φιλοσοφία, η έσχατη βεβαιότητα είναι το καρτεσιανό cogito, η ροή της σκέψης, που στη λογοτεχνία έχει κατηγοριοποιηθεί ειδολογικά ως stream of consciousness, ως ροή συνείδησης. Και τα ποιήματα της Μαρίας δίνουν αυτή την αίσθηση, τη ροή μιας συνείδησης γύρω από ένα ρευστό κέντρο που συχνά δίνεται με τον τίτλο.  

Υφολογικά αυτό υποβάλλεται και με τη μακροπερίοδο του λόγου. Τελεία θα συναντήσουμε μετά από πολλούς στίχους. Ας πάρουμε σαν δείγμα την αρχή του πρώτου ποιήματος της συλλογής, «Το παράθυρο του τρελού».

Προοπτική δεν υπάρχει

ούτε ύπαρξη

ένα παράθυρο μόνο κι ένας τρελός

που κρύβεται για να σωθεί

απ’ τον κόσμο, τις σκέψεις

την απελπισία μιας ελπίδας (σημειώνουμε το οξύμωρο)

ενισχύοντας την τρέλα

κομματιάζοντας τον αέρα

καταπίνοντας τα σύννεφα

στο αδιόρατο παρατείνει και απειλεί

υποφέρει στην αυτοσυντήρηση

ζητά απαντήσεις στην αοριστία

απλώνει εικόνες στο πατρικό σκαλοπάτι

πέφτει στα γόνατα, μπουσουλά σαν νήπιο

κι όλο περισσότερο πασχίζει να μάθει

γδέρνοντας το πάτωμα

γράφοντας στην απομόνωση

για ό,τι τον στοίχειωσε, για ό,τι δεν έζησε

γυρεύοντάς τον σε μια άλλη διάσταση

στην αγκαλιά μιας ΑΓΑΠΗΣ

κι ό,τι μακριά τον κράτησε: ένα βιβλίο, μια πένα, μια απουσία

σκηνές ζωής

καλούπια γυαλιστερά

απορημένες ελλείψεις

που διαπιστώνουν καχύποπτα

καθηλωμένα, άψυχα

την αλήθεια μιας βιογραφίας.

Ήδη ξεπεράσαμε το μισό του ποιήματος, με τον τελευταίο στίχο να βρίσκεται στην επόμενη σελίδα.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της Αυγερινού είναι η τόλμη στη σύνθεση νεολογισμών. Διαβάζουμε π.χ. «μαγεύει χίμαιρη σκέψη, ντυμένη έκρηξη χρωμάτων» (σελ. 25), με το χίμαιρη σαν το θηλυκό ενός επιθέτου ετυμολογικά προερχόμενου από το ουσιαστικό χίμαιρα. Διαβάζουμε επίσης «αθέιστων στιγμών» (σελ. 28) κ.ά.

Με τη χρήση κεφαλαίων και παρενθέσεων δημιουργεί εφέ δισημίας, όπως «Πάλλεται λυγμός αγάπης η μέρα, ΜΑ(κ)ΡΙΑ σε δυο νύχτες φως…» (σελ. 25). Οι δυο σημασίες είναι «μακριά» και «Μαρία». Επίσης «Μέχρι ο θάνατος να μας χ-Ορίσει» (σελ. 28), χωρίσει και ορίσει, «με απουσίες υποΣχέσεων» (σελ. 47) «ΔιφορούΜενες Αλήθεις» (σελ. 67), με την υπογράμμιση της ετυμολογίας με το κεφαλαίο πρώτο γράμμα του δεύτερου συνθετικού, κ.ά.

Ερωτική και εξομολογητική ποίηση, μια ποίηση de profundis, κατακτά μονομιάς τον αναγνώστη. Πριν παραθέσουμε τους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους που εντοπίσαμε όπως το συνηθίζουμε, που παρεισφρέουν εν αγνοία του συγγραφέα-ποιητή, θα δώσουμε ένα ακόμη δείγμα γραφής, το τέλος από τη «Λύρα».

Στη σχισμή του δρόμου άφησα πίσω μου

ένα ίσως

ένα μπορεί

και μια υποψία βραδινής αποκάλυψης

να υπενθυμίζει πως μόνη βαδίζω

ανέγγιχτη, έξω από τη ζωή

μ’ ένα εσύ κι ένα λυγμό

για μιαν Αγάπη αδιαίρετη

αναμάρτητη

εφιαλτική

που πλαγιάζει σε κελί αθετημένης υπόσχεσης

και ξυπνά λιποτάκτης σε θολή μιζέρια (σελ. 41-42)  

Και τέλος οι δεκαπεντασύλλαβοι, που είναι αρκετοί.

Πλούτος σιωπής η σιωπή, λήθη με πόνους γέννας (σελ. 20).

Έξι θανάτους να μετρά κι επτά μαύρες ανάσες,

Ανταμοιβή του έρωτα κι ανημποριά θανάτου,

Να σέρνω πάντα μια ζωή και δύο να πονάω (και οι τρείς από την «Πόρνη Αγία», σελ. 31).

Κρατώ κιτάπια ακάτεχα με πόνο θεατρίνου (σελ. 36).

Βυθίζονται στη λησμονιά οι ξεχασμένες πέτρες (σελ. 40).

Ρυτίδα μένει ο έρωτας λειψός, ναυαγισμένος (σελ. 55).

Ρυθμούς να τάζει στην ψυχή, ήχους σαν παραμύθι (σελ. 56).

Στον Ομφαλό της Άνοιξης οργίαζαν αισθήσεις (σελ. 61, θα τον περνούσε κανείς για σολωμικό).

Τ’ απρόβλεπτα σκιρτήματα, τις λυπημένες πόζες (σελ. 61).

Σύρε πάνω στο μάρμαρο, στο παγωμένο έξω (σελ. 62).

Στραγγίζοντας πειθήνια διεργασίες κύρους (σελ. 64).

Να ευχηθούμε να είναι καλοτάξιδη αυτή η ποιητική συλλογή, και σύντομα να εμφανιστεί και η επόμενη.

Μπάμπης Δερμιτζάκης