Γκαίτε, Φάουστ

Γκαίτε, Φάουστ (Μετ. Κωνσταντίνος Χατζόπουλος) Γράμματα 1991, σελ. 179

  Διάβασα τον Βέρθερο στα νιάτα μου χωρίς να αυτοκτονήσω, όμως ο ποιητικός Φάουστ δεν με τραβούσε ιδιαίτερα. Είναι όμως ένα από τα βιβλία must, και γι’ αυτό το αγόρασα για να το διαβάσω κάποια στιγμή.

  Έχουν γραφεί τόσα και τόσα, τι να πω εγώ, για τη νοσταλγία που νιώθουν τα γερατειά για τα νιάτα; Πάντως, όπως κατάλαβα, είτε νέος είσαι είτε γέρος έχεις τα προβλήματά σου. Τώρα που βρίσκομαι σε διακοπές, και που στο νοσοκομείο που βρέθηκα ξεπετούσα σχεδόν ένα βιβλίο την ημέρα, συνταξιούχος ων, μήπως θα ’πρεπε να νιώθω κι εγώ σαν τον Φάουστ; Μια σπαταλημένη νιότη στα βιβλία, και την αίσθηση ότι «πήραμε τη ζωή μας λάθος», αλλά δεν βρίσκεται για μας κανένας Μεφιστοφελής που να μας δώσει την ευκαιρία ν’ αλλάξουμε ζωή;

  Και καλά, ο Φάουστ καλά να πάθει, η Μαργαρίτα όμως η φουκαριάρα τι έφταιγε για να την κάψουν στην πυρά;

  Ξέχασα, ήταν την εποχή που κάπου 600.000 γυναίκες καήκανε στη φωτιά σαν μάγισσες, έγινε φαίνεται «τόπος» στις λαϊκές ιστορίες από τις οποίες άντλησε ο Μάρλοου και ο Γκαίτε.

  Έχω να γράψω για αρκετά βιβλία, πρέπει να είμαι σύντομος, και γι’ αυτό θα κοιτάξω για κανένα απόσπασμα.

  Βρήκα ένα.

  «Φάουστ: Χαρά στον που στη νίκη απάνω του στολίσει (ο θάνατος)

με ματωμένη δάφνη το κεφάλι,

χαρά στον που τον έβρει στην αγκάλη

μιας κόρης σε γοργού χορού μεθύσι!» (σελ. 56).

  Και τους δυο τρόπους να πεθάνει κανείς τους βάζει δίπλα δίπλα, σαν εξίσου ωραίους (ωραίος θάνατος σου λέει, αν μπορεί ποτέ να είναι ωραίος ο θάνατος). Βέβαια αν έπρεπε κανείς να διαλέξει οπωσδήποτε έναν από τους δυο, δεν έχω καμιά αμφιβολία για ποιον θα διάλεγαν όλοι· (ή σχεδόν. Υπάρχουν και οι βλαμμένοι).

  Ακόμη:

  «Ρεαλιστής: Το Είναι βάσανο δεινό! πολύ στενοχωριούμαι·

Πρώτη φορά μου καλά εδώ στα πόδια δεν βαστιούμαι» (σελ. 166).

  Δεν ξέρω την μετρική του Γκαίτε στο πρωτότυπο, πάντως είναι το μόνο δίστιχο α λα μαντινάδα που βρήκα σε αυτή τη σκηνή, όπου μιλούν επίσης ο ιδεαλιστής, ο υπερνατουραλιστής, ο δογματικός και αρκετοί άλλοι. 

  Είδαμε και την ταινία του Murnau (1926) με έναν εξαιρετικό Έμιλ Γιάνινγκς ως Μεφιστοφελή, και πριν ένα χρόνο τον Φάουστ του Σοκούροφ. Υπάρχει και μια ελληνική ταινία στηριγμένη πάνω σ’ αυτό το μύθο, το «Αλίμονο στους νέους» (1960) με τον Δημήτρη Χορν και τη Μάρω Κοντού. Είδαμε και τον «Φάουστ» (1994) του Jan Švankmajer, ένα περίπου θρίλερ με στοιχεία κωμωδίας, σουρεαλιστικό στο οποίο βλέπουμε και κουκλοθέατρο, που στηρίζεται σε όλες τις εκδοχές του μύθου και φυσικά σ’ αυτή του Γκαίτε. Και βέβαια το «Μεφίστο» του Ίστβαν Ζάμπο, κινηματογραφική μεταφορά του έργου του Κλάους Μαν, με τον εξαίρετο Κλάους Μαρία Μπραντάουερ ως Φάουστ, που πουλάει την ψυχή του στους ναζί για να μπορεί να δουλέψει καλλιτεχνικά. Όμως ο «Δόκτωρ Φάουστους» του Τόμας Μαν δεν γυρίστηκε σε ταινία, απ’ όσο ξέρω. Αυτός που γυρίστηκε το 1967 ήταν του Μάρλοου.  

  Φαντάζομαι θα συμπληρώνω συχνά, είδαμε και τα δυο Bedazzled, του 1967 και το remake του το 2000. Ο νεαρός αντιήρωας, για να κερδίσει την κοπέλα που αγαπά, πουλάει την ψυχή του στο διάβολο. Αυτός του προσφέρει την ικανοποίηση επτά ευχών. Τις κάνει, αλλά μόνο η τελευταία του βγαίνει σε καλό.