Ιτάλο Καλβίνο, Έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία

Ιτάλο Καλβίνο, Έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία (μετ. Μαρία Σπυριδοπούλου), Αλεξάνδρεια 1995, σελ. 220

  Οι έξι προτάσεις στην πραγματικότητα είναι πέντε. Πρόκειται για διαλέξεις που θα έδινε ο Καλβίνο στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Δυστυχώς ο θάνατος τον πρόλαβε πριν να γράψει την έκτη.

  Έχουμε ξαναγράψει για τον Καλβίνο, για τη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο «Τελευταίο έρχεται το κοράκι». Παρά το νεαρό της ηλικίας του (ήταν μόλις 26 χρονών όταν εκδόθηκε η συλλογή) τα διηγήματα αυτά δείχνουν ήδη τον ταλαντούχο συγγραφέα στον οποίο επρόκειτο να εξελιχθεί.

  Και τώρα οι «προτάσεις».

  Κάθε πρόταση αναφέρεται και σε μια γενικότερη αντίληψη για τη λογοτεχνία που κατά περίπτωση λειτουργεί και ως υπόδειξη γραφής. Έτσι έχουμε την «ελαφρότητα», την «ταχύτητα», την «ακρίβεια», την «οπτικότητα» και την «πολλαπλότητα». Για την «ελαφρότητα» διαβάζουμε για παράδειγμα: «η λογοτεχνία ως υπαρξιακή λειτουργία, η αναζήτηση της ελαφρότητας ως αντίδραση στο βάρος της ζωής» (σελ. 60).

  Οι προτάσεις αυτές λειτουργούν ως θεματικοί άξονες και όχι ως δεσμευτικά θέσφατα. Γράφει χαρακτηριστικά:

  «Όπως στο εγκώμιό μου περί ελαφρότητας ήταν αυτονόητος ο θαυμασμός μου για το βάρος, έτσι και εδώ η εξύμνηση της ταχύτητας δεν επιδιώκει να αρνηθεί τις απολαύσεις της βραδύτητας. Η λογοτεχνία έχει επεξεργαστεί πολλές τεχνικές για να καθυστερεί τη ροή του χρόνου. Έχω ήδη αναφέρει την επανάληψη· δε μένει λοιπόν παρά να αναφερθώ στις παρεκβάσεις» (σελ. 84).

  Στη συνέχεια αναφέρεται στον «Τρίσταμ Σάντι» του Λώρενς Στερν. Αυτό το έργο το διαβάσαμε στο νοσοκομείο, όμως δεν γράψαμε ακόμη γι’ αυτό. Όταν θα γράψουμε θα αναφερθούμε στις παρεκβάσεις, που χαρακτηρίζουν συχνά και τα δικά μου κείμενα.

  Στα δοκίμια αυτά ο Καλβίνο κάνει πάμπολλες αναφορές σε αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας αλλά και σε μύθους και παραμύθια, για τα οποία είχε κάνει ειδικές μελέτες. Διαβάζουμε: «Το πρώτο χαρακτηριστικό του λαϊκού παραμυθιού είναι η οικονομία των εκφραστικών του μέσων» (σελ. 73).

  Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν.

  Και ένα τελευταίο απόσπασμα.

«Ο Τζάκομο Λεοπάρντι υποστήριζε πως όσο πιο αόριστος και ανακριβής είναι ο λόγος τόσο περισσότερο ποιητικός γίνεται» (σελ. 98).

  Να γιατί δεν μου αρέσει η ποίηση, γιατί ο λόγος της είναι αόριστος και ανακριβής.

  Δεν ξέρω αν κάπου στο «ράφι των τύψεων» κρύβεται και άλλο έργο του Καλβίνο, πάντως αν κρύβεται, αργά ή γρήγορα θα το ξετρυπώσω.