Σταυρούλα Σκαλίδη, Γραφείον ο φόβος

Σταυρούλα Σκαλίδη, Γραφείον ο φόβος, Πόλις 2015, σελ. 163

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα, κάτι παραπάνω από αστυνομικό.

Για τη Σταυρούλα Σκαλίδη έχουμε ξαναγράψει, και συγκεκριμένα για τα βιβλία της «Προδοσία και εγκατάλειψη» (βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα του περιοδικού «Διαβάζω» και «Κρέας από σταφύλι». Σειρά έχει σήμερα το «Γραφείον ο φόβος».

Δεν είναι σπάνιο οι συγγραφείς να αντλούν την πηγή της έμπνευσής τους από το χώρο της δουλειάς τους. Κάποιοι μυθιστοριογράφοι πανεπιστημιακοί γράφουν campus-novels, όπως ο David Lodge. Ο ημέτερος Γιώργος Ιωάννου συχνά αναφέρεται στην εκπαίδευση, μια και υπήρξε καθηγητής. Η Σταυρούλα Σκαλίδη, δημοσιογράφος με κύρια ασχολία το αστυνομικό ρεπορτάζ, χρησιμοποιεί τις εμπειρίες που έχει αντλήσει από το χώρο αυτό για την πλοκή του καινούριου της μυθιστορήματος.

Στη βιβλιοκριτική που κάναμε για το πρώτο της μυθιστόρημα γράψαμε ότι έχει «αστυνομική πλοκή». Το «Γραφείον ο φόβος» είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα· ένα μυθιστόρημα βέβαια που ξεπερνάει τα συνηθισμένα του είδους, καθώς δεν περιορίζεται στο σασπένς και στην τιμωρία των κακών αλλά και στην καταγγελία. Μέσω της πλοκής η συγγραφέας αποκαλύπτει τις διασυνδέσεις κράτους-παρακράτους-τρομοκρατίας- πλουτοκρατίας-λαθρεμπορίας. Ξέρουμε βέβαια ότι αυτά είναι συγκοινωνούντα δοχεία, αλλά στο μυθιστόρημα της Σκαλίδη αυτό φαίνεται πιο ανάγλυφα.

Οι ήρωες είναι λιγότερο αποκλίνοντες από εκείνους των προηγούμενων έργων της. Ο αφηγητής, απολυμένος από την εφημερίδα του επειδή δεν μπόρεσε να κάνει αβαρίες στη συνείδησή του προσαρμοζόμενος στις αλλαγές των καιρών, θα βρεθεί στη δίνη μιας ιστορίας όπου θα κινδυνεύσει η ζωή του. Η σχέση του με τη φιλενάδα του τη Νίκη είναι προβληματική. Δυο φορές θα εξαφανιστεί. Στα ενδιάμεσα των εξαφανίσεών της θα του δώσει τον αρτιγέννητο γιο τους. Ο ίδιος θα καταλήξει στο φυλακή για «περίθαλψη εγκληματία». Ο «εγκληματίας» είναι ένας από εκείνους που θα οδηγήσει στην αποκάλυψη των ενόχων. Πρέπει όμως πρώτα να το σκάσει από τη φυλακή. Ο άλλος είναι ένας πιτσιρικάς που, αηδιασμένος, θα ξεφύγει από τα νύχια των φασιστών και θα αποκαλύψει το αποτρόπαιο έγκλημά τους, το φόνο των λαθρομεταναστών.

Κάποια στιγμή, στα μέσα του μυθιστορήματος, ο ήρωάς μας μαθαίνει ότι οι γονείς του δεν πέθαναν σε τροχαίο όπως του είχαν πει οι θείοι του που τον μεγάλωσαν. Ο πατέρας του ήταν ένας ανεπρόκοπος που εγκατέλειψε την οικογένειά του. Μετά το θάνατο της μητέρας του τον μεγάλωσαν οι θείοι· όπως θα μεγαλώσουν και τον γιο του όταν ο ίδιος θα βρεθεί στη φυλακή. 

Θα ανακαλύψει και συγγενείς που αγνοούσε. Οι ήρωες της Σκαλίδη όπως αποκαλύπτεται σιγά σιγά, δένονται με στενότερα νήματα από ό,τι μπορούσαν οι ίδιοι να φανταστούν.

Διαβάζουμε:

«Σε ένα πάρκο των Πατησίων είχαν κάνει την εμφάνισή τους πριν καιρό τα παιδιά με τις ίδιες μπλούζες. Δεντροφύτευσαν το μέρος από την αρχή και άρχισαν να το ελέγχουν» (σελ. 82).

Όχι, δεν ήταν οικολόγοι που ήθελαν να αποτρέψουν την δημιουργία ενός πάρκιν. Το ποιοι ήσαν και τι κρυβόταν κάτω από τα νεοφυτεμένα δένδρα θα μας αποκαλυφθεί αργότερα.

Υφολογικά η Σταυρούλα είναι η γνωστή μας από τα προηγούμενα μυθιστορήματα. Οι κοφτές ασθματικές φράσεις όπου το ρήμα συχνά απουσιάζει εκφράζουν την αγωνία του αφηγητή βλέποντας τους γύρω του να πέφτουν κάτω από τα κτυπήματα των παρανόμων  και ξέροντας ότι και ο ίδιος βρίσκεται στο στόχαστρο.

«Έκρηξη, έξω από τράπεζα. Ένας νεκρός. Παγιδευμένο όχημα. Ηλικιωμένος το θύμα. Διερχόμενος. Δημοσιογράφος. Ανδρέας… Δεν μπορώ να αντέξω αυτό που διαβάζω. Το όνομα με φέρνει στα όρια λιποθυμίας. Τον φάγανε. Και το ξέρω. Ίσως μόνο εγώ. Πια έχω φοβηθεί. Για τα καλά…» (σελ. 43-44).

Καθώς αποδέκτης της αφήγησης είναι η νεογέννητη κόρη του έχουμε ένα εφέ αποστροφής. Προφανώς η κόρη του δεν μπορεί να διαβάσει, ούτε καν να ακούσει, την αφήγηση αυτή.

Διαβάζουμε:

«Πιστός στο πεπρωμένο μου, στο μαύρο ριζικό μου που θα ’λεγε κι η καλή μου. Όμως η πραγματικότητα δεν χαμπάριαζε από μοιρολατρίες. Ο Κρητικός είχε απαιτήσει…» (σελ. 109).

Έχω σταματήσει πια να παραθέτω τους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους που συναντώ, αλλά αυτή τη φορά είπα να κάνω μια εξαίρεση.

Πιστός στο πεπρωμένο μου, στο μαύρο ριζικό μου.

Η καλή του δεν είναι κρητικιά. Ταιριάζει περισσότερο στο στόμα του Κρητικού. (Κρητικού κρητικού, όχι με επώνυμο Κρητικός όπως ο Θοδωρής, συνάδελφός μου στο Βαρβάκειο).

Στην βιβλιοκριτική για το πρώτο της βιβλίο καταλήγαμε: «Μαθαίνοντας ότι η Σταυρούλα Σκαλίδη με το «Προδοσία και εγκατάλειψη» πήρε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα ήταν για μας ένδειξη ότι η Σταυρούλα είναι μια από τους πολλά υποσχόμενους νέους πεζογράφους μας. Διαβάζοντας και το βιβλίο το επιβεβαιώσαμε».

Διαβάζοντας και το τελευταίο της βιβλίο διαπιστώνουμε ότι η Σταυρούλα τήρησε τις υποσχέσεις της.

Μπάμπης Δερμιτζάκης