Goran Markovic, Turneja

Goran Markovic, Turneja (2008)

  Ένα ακόμη έργο του εξαιρετικού σέρβου σκηνοθέτη Γκόραν Μάρκοβιτς. Έχουμε ήδη παρουσιάσει τα περισσότερα έργα του.

  Το «Τουρνέ» είναι ένας σέρβικος «Θίασος», μόνο που είναι κωμωδία, κωμωδία όμως με αρκετά τραγικά «ιντερμέτζα».

  Μια ομάδα ηθοποιών, κατόπιν πρόσκλησης ενός σέρβου διοικητή, πηγαίνουν σε μια παραμεθόριο περιοχή (είναι η εποχή του γιουγκοσλάβικου εμφύλιου) να παίξουν για τους κατοίκους, αλλά και για τους στρατιώτες.

  Θα φτάσουν εκεί με πολλές περιπέτειες. Το κοινό των πολιτών δεν είναι ό,τι καλύτερο, αλλά οι στρατιώτες αποδεικνύονται ακόμη χειρότεροι. Θέλουν να γυρίσουν πίσω. Πώς όμως;

  Ο διάβολος το κάνει και περνάνε μέσα από ένα ναρκοπέδιο χωρίς να πάθουν τίποτα, μόνο για να πέσουν στα χέρια των κροατών, που τους έχουν περικυκλώσει με νάρκες οι σέρβοι. Μια γυναίκα από το θίασο είναι κροάτισσα και θα τα καταφέρει να τους ξεγελάσει παίζοντας ένα απόσπασμα από ένα κροάτικο έργο, αλλά φυσικά κάποια στιγμή θα ξεσκεπαστούν. Θα τους διώξουν μέσα από το ναρκοπέδιο. Ο στόχος είναι να πατήσουν τις νάρκες ώστε να καθαρίσει ένας διάδρομος. Όμως εν τω μεταξύ καταφτάνουν οι σέρβοι που είδαν από πού πέρασε ο θίασος και αιχμαλωτίζουν τους κροάτες. Και οι ρόλοι θα αντιστραφούν: θα διώξουν τους κροάτες μέσα από το ναρκοπέδιο, ένας τρόπος να τους εκτελέσουν. Μια ηθοποιός τους παρακαλεί. Υποχωρούν. Θα διώξουν μόνο τον ένα που δεν ήξερε τα λόγια ενός γιουγκοσλάβικου τραγουδιού. Σε λίγο θα ανατιναχτεί.

  Υπάρχουν αρκετά επεισόδια, κωμικά βέβαια τα περισσότερα, αλλά ένα είναι ιδιαίτερα συγκινητικό. Πέφτουν στα χέρια των βοσνίων. Τι θα τους κάνουν; Ο διοικητής τους τούς αναγνωρίζει. Ήταν ινδάλματά του, όπως και των άλλων βόσνιων στρατιωτών, γνωστοί από την τηλεόραση. Ξάφνου η νεαρή φοιτήτρια θεατρολογίας που είχε προσκολληθεί στο θίασο παίζει εντυπωσιακά ένα μέρος από την «Ιφιγένεια», το έργο που θα έδινε στις εξετάσεις της. Είναι το μέρος όπου η Ιφιγένεια αποφασίζει να δεχθεί τη θυσία της.

Διατί να
φοβούμαι θάνατον τοιούτον; Δεν μ' εγέννησας συ διά τον εαυτόν σου
μόνον μ' εγέννησας κτήμα κοινόν εις όλην την Ελλάδα. Ίδε πόσοι
άνδρες αναρίθμητοι, φέροντες πολέμου πανοπλίαν, πόσοι ατρόμητοι
ναυβάται ορμώσι κατά των εχθρών ίν' αποθάνωσιν υπέρ της Ελλάδος,
της υβρισθείσης πατρίδος μας. Διατί εγώ η μίαν μόνην έχουσα ζωήν,
να γίνω χάριν αυτής πρόσκομμα εις την γενικήν ταύτην ηρωϊκήν
θυσίαν; Είναι τούτο δίκαιον; Έχομεν άραγε ν' αντιτάξωμεν εις τούτο
εύλογόν τινα λόγον; Έπειτα σκέψου και τούτο, ότι δεν αρμόζει
βέβαια ο Αχιλλεύς να παλαίση καθ' όλων των Ελλήνων και ν' αποθάνη
χάριν εμού, χάριν μιας γυναικός. Η ζωή ενός ανδρός είναι
πολυτιμοτέρα της ζωής μυρίων γυναικών ομού. Εάν η Άρτεμις επόθησε
να λάβη την ζωήν μου, δύναμαι άραγε εγώ, μία θνητή, να εμποδίσω
την εκπλήρωσιν του πόθου τούτου της θεάς; Αδύνατον. Δίδω λοιπόν
την ζωήν μου εις την Ελλάδα, θυσιάσατέ με, εκπορθήσατε την Τροίαν.
Η μνήμη μου θα ζήση επί μακρόν και αυτή θα ήναι δι' εμέ και γάμος
και τέκνα και δόξα. Οι Έλληνες, μήτερ μου, είναι φυσικόν και
πρέπον να άρχουν των βαρβάρων, και ουχί των Ελλήνων οι βάρβαροι,
διότι ούτοι μεν εγεννήθησαν δούλοι, εκείνοι δ' ελεύθεροι.

  Οι βόσνιοι εντυπωσιάζονται. Ο διοικητής τους τούς λέγει: -Πηγαίνετε.

  Φτηνά τη γλίτωσαν.

  Τελικά οι τραγωδίες μας μπορεί να έχουν μαγικές ιδιότητες.

  Μια ατάκα που είπαν, αγανακτισμένοι με αυτά που τραβούσαν, ήταν, «Μα εμείς είμαστε απλώς ηθοποιοί».

  Την ίδια ατάκα την άκουσα στον ενικό, από τον εξαίρετο Κλάους Μαρία Μπαντάουερ, στην ταινία «Μεφίστο» του Ίστβαν Σάμπο.  

  Βλέποντας την ταινία μου ήλθε στο μυαλό η παράφραση που έκανα μιας γνωστής ρήσης του Μαρξ: Θρησκεία είναι το όπιο του λαού- και χωρίς παρενέργειες. Πράγματι, η θρησκεία είναι μια φοβερή παραμυθία, και έχω την εμπειρία των γονιών μου, κυρίως της μάνας μου. Όμως ταυτόχρονα αποτέλεσε την αιτία των πιο αιματηρών πολέμων. Για εμάς τους έλληνες, έθνος ανάδελφο, φαίνεται παράξενο: σλάβοι και οι τρεις τους, ίδια καταγωγή, ίδια γλώσσα, όμως κάποιοι έγιναν μουσουλμάνοι γιατί κάποτε τους κατάκτησαν οι τούρκοι, και κάποιοι άλλοι, στα παράλια, καθολικοί, επειδή τους κατάκτησαν οι ενετοί. Οι κατακτητές έφυγαν, αλλά τη ζημιά την έκαναν.

  Μια εποχή μάθαινα σερβοκροάτικα. Είχα διαβάσει το teach yourself books και ένα reader. Και τι είναι τα σερβοκροάτικα; Σέρβικα που μιλάνε οι κροάτες και γράφονται με το λατινικό αλφάβητο.

  Γι’ αυτό είμαι απαισιόδοξος: οι άνθρωποι κοιτάζουν περισσότερο αυτά που τους χωρίζουν παρά αυτά που τους ενώνουν. Όσο για μένα, μπορεί να νοιώθω πρώτα κατωχωρίτης, μετά γεραπετρίτης, μετά κρητικός, μετά έλληνας, μετά ευρωπαίος, όμως πάνω απ’ όλα νοιώθω κοσμοπολίτης. Νοιώθω να με ενώνουν πολύ περισσότερα με τους συνανθρώπους μου από όσα που με χωρίζουν.