Νικόλας Ευαντινός, Λιγωσάδικο

Νικόλας Ευαντινός, Λιγωσάδικο, Μανδραγόρας 2016, σελ. 45

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Πρωτότυπη και εξαιρετική η καινούρια ποιητική συλλογή του Ευαντινού

  Έχουμε ήδη παρουσιάσει και τις τρεις προηγούμενες ποιητικές συλλογές του Νικόλα Ευαντινού, τις «Μικρές αγγελίες», το «Ρουβίκωνα στα μέτρα μας» και τον «Ενεό». Σειρά έχει σήμερα το «Λιγωσάδικο».

  Ο Νικόλας είναι κρητικός, και θα πρέπει να κάνουμε κάποιες γλωσσικές διευκρινήσεις. Τι σημαίνει ο τίτλος: «λιγωσάδικο»;

  «Το κλαδί που κόπηκε κατά τη λίγωση του φεγγαριού και για τούτο δεν μπορεί να καεί», μας λέει ο ίδιος ο Νικόλας.  

  Και θυμήθηκα:

  Ο πατέρας μου μού έλεγε ότι τις πατάτες τις βγάζουμε στη λίγωση του φεγγαριού, γιατί τότε λέει δεν σαπίζουν.

  Πολύ συχνά αφαιρετικός και πυκνός όπως και στις προηγούμενες συλλογές του, με διάσπαρτο έναν, εικαστικό κυρίως, υπερρεαλισμό («Μια νύχτα, ενώ κοιμόταν, μια μαργαρίτα φύτρωσε στο στήθος του», σελ. 21), ο Νικόλας πρωτοτυπεί σ’ αυτή τη συλλογή δίνοντάς μας ένα μακροσκελές ποίημα πέντε σελίδων, που σε μεγάλο μέρος του είναι πεζοτράγουδο. Τίτλο έχει «Συνομιλώντας με τον El Dorado». Την καταγγελτική απαισιοδοξία του την βλέπουμε ακόμη μια φορά. Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα.

 

  Γιαχβέδες των τύψεων που τρέμετε το σοβά της Καπέλα Σιξτίνα, τελούντες ανθρωποθυσίες ιεραπόστολοι, κριτές της τέχνης που προτιμάτε ξεροψημένα τα φτερά της Νίκης,

                        όντα θαλασσινά εσείς,

που περάσατε τον Ησίοδο για ειδωλολάτρη, που τρελάνατε το πιο όμορφο αγοράκι της Ιουδαίας, που χορέψατε Βάγκνερ κάτω απ’ τα ηχεία του Μαουτχάουζεν,

                       όντα θαλασσινά εσείς,

που θεμελιώσατε τη Βίλα Γκριμάλντι, που λιάζεστε δίπλα σε δυο ξεβρασμένα παιδικά κουφάρια ενοχλημένοι από την καθυστέρηση του σκουπιδιάρικου, εσείς…» (σελ. 23-24).

  Στην προηγούμενη παρουσίασή μας για τον «Ενεό» γράψαμε:

  «Ένα υφολογικό χαρακτηριστικό του Ευαντινού το οποίο παρατηρήσαμε και στις προηγούμενες συλλογές του είναι η κατά καιρούς παρεμβολή καθημερινών φράσεων ενός χαμηλού υφολογικού επιπέδου: «Πώς τα κατάφερες μπαγάσα να έχεις για τσομπάνη σου κοτζάμ Απόλλωνα», «Τέρμα τα παραμύθια. Ένα κι ένα κάνουν δυο», «φιρί φιρί το πας» «σχολικοί σπασίκλες», κ.ά.».

  Εδώ βλέπουμε τον Ευαντινό να πηγαίνει ένα βήμα ακόμη πιο πέρα: χρησιμοποιεί κρητικές φράσεις που δεν μπορούν να τοποθετηθούν σε κάποιο υφολογικό επίπεδο. Έχοντας κανείς υπόψη του τον «Ερωτόκριτο», αλλά και τα δυο «Δίφορα» του Κωστή Φραγκούλη, σίγουρα δεν μπορεί να τις τοποθετήσει σε χαμηλό. Τη σημασία του τίτλου μας την έδωσε ο ίδιος. Εδώ διαβάζουμε: «Κρατάει μαχαίρι. Τα μέντε σας!» (σελ. 21). Ενετική επιβίωση (a mente) στην κρητική γλώσσα, τη φράση την άκουγα συχνά από τον πατέρα μου, σήμερα όμως την ακούω σπανιότατα. Σημαίνει «έχε το νου σου, πρόσεχε».

  Η ποίηση του Ευαντινού κυμαίνεται σε μια ευρεία «εκτατική» γκάμα. Ανάμεσα στο πολυσέλιδο στο οποίο αναφερθήκαμε πιο πριν και στα «ρινίσματα», μονόστιχες ή δίστιχες «αστραπές» έμπνευσης, υπάρχουν ποιήματα μεγαλύτερης ή μικρότερης έκτασης. Τα μεγαλύτερης βρίσκονται στην τέταρτη και τελευταία ενότητα, και τα μικρότερης στην πρώτη, ενώ η τρίτη είναι κατά κάποιο τρόπο επίσης μακροσκελές ποίημα, που όμως δεν βρίσκεται σε συνεχή ροή αλλά σε αποσπάσματα με μια quasi αυτονομία ανεξάρτητων ποιημάτων.

  Τα ποιήματα της πρώτης ενότητας δίνονται με λατινικούς αριθμούς. Τα ρινίσματα βρίσκονται στο VI.  Παραθέτουμε ένα:

Τόσο κερί στο αυτί, μα το αηδόνι απτόητο (σελ. 11).

  Και κάποιους στίχους από τα υπόλοιπα.

καλά τέτοια αλάνα ο ουρανός

και να φοβάσαι μη χτυπήσεις; (σελ. 12).

Η φύση πενθεί επειδή είναι βουβή

ή είναι βουβή επειδή πενθεί; (σελ. 12).

Έι, ψιτ…

πού είναι ο αδελφός σου ο Άβελ;» (σελ. 12)

  Και από την τρίτη ενότητα.

Μπροστά στο ποίημα που τώρα αρχίζει

η ορθοδοξία των μελανοχιτώνων

η ρώμη των πραιτοριανών

κι άλλες τέτοιες κυράτσες

μαζεύουν τα μπογαλάκια τους

κι αποχωρούν

σαν σύζυγοι που δεν αγάπησαν

και δεν αγαπήθηκαν ποτέ (σελ. 35).

  Αισιόδοξο αυτό το ποίημα. Ίσως υπεραισιόδοξο. Τι βάρος μπορεί να έχει σήμερα η τέχνη στη ζωή;

  Κάποιες φορές σίγουρα έχει. Ο Γκαίμπελς είπε βλέποντας τον «Αλέξανδρο Νιέφσκι» του Αϊζενστάιν ότι έκανε περισσότερο κακό στη Γερμανία από ό,τι δυο χιλιάδες τάνκς.

  Θα κλείσω την παρουσίαση αυτή με ένα ολόκληρο ποίημα από την τέταρτη ενότητα που πολύ μου άρεσε. Έχει τίτλο «Βόλτα».

Τα δυο σκυλιά που ζουν στο διπλανό διαμέρισμα

ανελλιπώς κάθε μέρα

βγάζουνε βόλτα τη γειτόνισσά μου

για να κάνει την ανάγκη της: να πάρει ανάσα.

Εκείνη την ώρα οι πλανήτες ευθυγραμμίζονται

για περίπου δυο δευτερόλεπτα

κι ακούγεται από τα αυτιά της

το χορωδιακό των αγέννητων παιδιών της:

του ύπνου που δεν τα πήρε ποτέ,

του φιλιού που δεν τα άγγιξε ποτέ,

της ρώγας που δεν τα τάισε ποτέ.

Όταν τα δυο σκυλιά επιστρέφουν

η πόρτα κλείνει σαν να ’ναι κάθε φορά η τελευταία.

Όμως τα πεσμένα «ποτέ»,

σκόρπια στις γωνιές και στις κολώνες

δημιουργούν προβλήματα στους πεζούς ανθρώπους.

Προβλήματα που οι πεζοί με μια σκούπα

και μια χριστοπαναγία

λύνουν στο λεπτό (σελ. 41).

  Εξαιρετική και αυτή η ποιητική συλλογή του Νικόλα Ευαντινού, επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά την πεποίθησή μας ότι αποτελεί μια από τις καλύτερες φωνές της νεοελληνικής ποίησης.

  Και όπως πάντα, τελειώνουμε με τους δεκαπεντασύλλαβους.

Ρινίσματα συλλέγοντας γλωσσοκοπάνας νιότης (σελ. 11)

Άκαυτος πλέον παρατηρώ. Το ποίημα αρχίζει! (σελ. 27)

Κι όσες κι αν πέφτουνε βροχές σκαλί της δεν ραγίζει

δεν λιώνει σκαλοπάτι της απ’ τα νερά της μπόρας (συνεχόμενοι, σελ. 30)

για την πρασινογάλαζη αρμάδα των ερώτων (σελ. 31)

Μπάμπης Δερμιτζάκης