François Truffaut, Fahrenheit 451

François Truffaut, Fahrenheit 451 (1967)

  Με μένα συμβαίνει κάτι το περίεργο. Έγραψα το "Ο χορός της βροχής: οικολογικά παραμύθια και διηγήματα", όμως δεν μου αρέσει καθόλου η παιδική λογοτεχνία. Εδώ και χρόνια λέω να διαβάσω την «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» και τον «Μικρό πρίγκιπα» στα οποία βλέπω αρκετά συχνά να γίνονται αναφορές, και όλο το αναβάλω. Γράφω κριτικές για βιβλία και ταινίες, και σπάνια θα διαβάσω κριτικές. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι συχνά είναι ομιχλώδεις και τελειώνοντας το διάβασμά τους συνειδητοποιώ ότι δεν κατάλαβα και πολλά πράγματα, αλλά και γιατί νοιώθω ότι μου πουλάνε γουρούνι στο σακί. Τις λίγες φορές που θα διαβάσω κριτικές θα είναι για έργα που ήδη έχω διαβάσει ή έχω δει, για να τις συγκρίνω με τη δική μου πρόσληψη.

  Έχω γράψει ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, το "Το μυστικό των εξωγήινων", όμως η επιστημονική φαντασία δεν μου αρέσει, και δεν είχα διαβάσει ποτέ πριν. Το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας το διάβασα κάπου πέντε χρόνια αργότερα από τότε που έγραψα το δικό μου, και μάλιστα σε νεκρό χρόνο, περιμένοντας το γιο μου να βγει από το κολυμβητήριο. Ήταν ένα μυθιστόρημα του Άρθουρ Κλαρκ που δεν θυμάμαι τον τίτλο.

  Το «Fahrenheit 451» το είδα σπίτι, μια και δεν θα μπορέσω να το δω στο Σχολείο του Σινεμά αυτό το Σάββατο. Επιστημονική φαντασία, δεν είναι είδος που μου αρέσει, αλλά ο Τρυφώ είναι μεγάλος σκηνοθέτης, παρόλο που «έθαψα» το «Η γυναίκα της διπλανής πόρτας», αν και δεν συνηθίζω να θάβω. Μετά την κριτική μου για τον «Παίχτη» του Ντοστογιέφσκι είναι η πιο πολυδιαβασμένη κριτική μου, με 2262 αναγνώσεις (αν και όχι όλες μέχρι τέλος, φαντάζομαι). Όταν θάβεις, ο άλλος έχει την εντύπωση ότι είσαι καλός κριτικός.

  Το έργο είναι ένας ύμνος για το βιβλίο και ένα θάψιμο (μου κόλλησε η λέξη) των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Ο άμεσος υπαινιγμός είναι βέβαια για τους ναζί, που τη νύχτα της 10^ης Μαΐου 1933 έκαψαν στην πυρά έργα κορυφαίων γερμανόφωνων συγγραφέων, όμως γίνεται υπαινιγμός και για τις αριστερές δικτατορίες. Ακούμε την ατάκα: «Πρέπει όλοι να είμαστε ίδιοι. Ο μόνος τρόπος για να είναι όλοι ευτυχισμένοι είναι να είναι ίσοι. Έτσι, πρέπει να κάψουμε τα βιβλία, Μόνταγκ».

  Ο Μόνταγκ είναι πυροσβέστης, σε μια πυροσβεστική που δεν ασχολείται τόσο με κατάσβεση πυρκαγιών όσο με το κάψιμο των βιβλίων. Η περιέργεια θα τον οδηγήσει να κρύψει ένα βιβλίο και να το διαβάσει. Θα ακολουθήσουν και άλλα. Η γυναίκα του θα τα ανακαλύψει και θα τον καρφώσει. Πιο πριν τον είχε πλησιάσει μια κοπέλα της Αντίστασης. Θα σχετισθεί φιλικά μαζί της. Την ανακαλύπτουν, συλλαμβάνουν το θείο της αλλά αυτή καταφέρνει να το σκάσει. Θα συναντήσει τον Μόνταγκ και μαζί θα επιστρέψουν στο σπίτι. Πρέπει να βρει πάση θυσία ένα κατάλογο με ονόματα και διευθύνσεις που είχε ο θείος της και να τον κάψουν. Ο Μόνταγκ, ειδικευμένος, τον βρίσκει και τον καίει.

  Είναι εντυπωσιακό το επεισόδιο με τη γυναίκα που αυτοπυρπολείται πάνω στην πυρά που έχουν ανάψει με τα βιβλία της. Το κάνει, όπως λέγει η κοπέλα αργότερα, για να μην λυγίσει από τα βασανιστήρια και προδώσει.

  Η πυροσβεστική, μαζί μ’ αυτόν, κατευθύνονται κάπου. Έχουν εντοπίσει ένα σπίτι με βιβλία και πάνε να τα κάψουν. Με έκπληξη διαπιστώνει ότι αυτό είναι το σπίτι του. Θα του δώσουν το φλογοβόλο να βάλει ο ίδιος φωτιά. Θα βάλει πρώτα στο κρεβάτι, στα έπιπλα, και μετά από την επιμονή του επικεφαλής θα βάλει φωτιά και στα βιβλία. Σε ένα διαξιφισμό μαζί του που ακολουθεί καθώς προσπαθεί να σώσει ένα βιβλίο, ο επικεφαλής θα τον απειλήσει με το όπλο του. Πριν προλάβει όμως να πυροβολήσει ο Μόνταγκ θα στρέψει εναντίον του το φλογοβόλο και θα τον ζώσουν οι φλόγες.

  Πηγαίνει να βρει τους αντιστασιακούς, όπως του είχε υποδείξει η κοπέλα. Βρίσκονται σε ένα δάσος, στο βουνό. Και εδώ συναντούμε την πιο εντυπωσιακή επινόηση: κάθε «αντάρτης» μαθαίνει απέξω ένα βιβλίο, ώστε να διαφυλαχθεί η ανθρώπινη γνώση. Και όταν γεράσει και πλησιάζει το τέλος του το απαγγέλει για να το αποστηθίσει ένας μικρός.

  Η μάνα μου θα μπορούσε να είναι αντάρτισσα εκεί. Μια φορά μόνο διάβασε τον «Καπετάν Καζάνη» και την «Κριτσοτοπούλα» και τα έμαθε απέξω, όπως με διαβεβαίωσε.