Μαρσέλ Μαρτέν, Η γλώσσα του κινηματογράφου

Μαρσέλ Μαρτέν, Η γλώσσα του κινηματογράφου (μετ. Ε. Χατζίκου), Κάλβος 1978, σελ. 354

  Το διάβασα τότε που εκδόθηκε, και αποφάσισα να το ξαναδιαβάσω μια και ασχολούμαι τώρα πιο συστηματικά με το σινεμά.

  Από τότε που γράφηκε το βιβλίο βέβαια έχουν συντελεσθεί αρκετές αλλαγές στην έβδομη τέχνη (ψηφιοποίηση, 3D κ.α.) όμως η γλώσσα έμεινε βασικά η ίδια. Να παραθέσω τα περιεχόμενα. I. Οι βασικοί χαρακτήρες της κινηματογραφικής εικόνας. ΙΙ. Ο δημιουργικός ρόλος της μηχανής λήψης. ΙΙΙ. Τα μη ιδιαίτερα κινηματογραφικά στοιχεία. IV. Οι ελλείψεις. V. Οι συνδέσεις. VI. Μεταφορές και σύμβολα

VII. Τα ηχητικά φαινόμενα. VIII. Το μοντάζ. IX. Το βάθος πεδίου. Χ. Οι διάλογοι. ΧΙΙ. Οι δευτερεύουσες αφηγηματικές μέθοδοι. ΧΙΙ. Ο χώρος. ΧΙΙΙ. Ο χρόνος.

  Το βιβλίο αυτό είναι βέβαια ιδιαίτερα χρήσιμο για εκείνους που ασχολούνται με τον κινηματογράφο δημιουργικά, σαν σκηνοθέτες, camera-men, κ.λπ. αλλά έχει επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για τον απλό θεατή.

  Είναι όπως στη μουσική: δεν χρειάζεται να ξέρεις μουσική για να απολαύσεις ένα μουσικό κομμάτι, όμως αν ξέρεις μπορείς να εμβαθύνεις περισσότερο.

  Μεγάλο μέρος είναι αφιερωμένο στον βουβό κινηματογράφο ο οποίος μας έχει δώσει κορυφαίες ταινίες. Ας σκεφτούμε μόνο τον Αϊζενστάιν, τον Σαρλώ, αλλά και τους Χοντρό-Λιγνό. Επίσης δίνει άφθονα, υπερβολικά άφθονα παραδείγματα από ταινίες, ώστε να μην υπάρχει περίπτωση να μην κατανοήσει και ο τελευταίος αναγνώστης.

  Θα παραθέσω δυο αποσπάσματα.

  «Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι μια απότομη αλλαγή ρυθμού μπορεί να δημιουργήσει έντονα εφέ έκπληξης» (σελ. 192). Στην επόμενη σελίδα μιλάει για το «εφέ διάρκειας και στατικότητας».

  Σχεδόν το ένα τρίτο του διδακτορικού μου («Αφηγηματικές τεχνικές») αναφέρεται στα εφέ. Φυσικά έχω παραδείγματα και από τον κινηματογράφο.

  Διαβάζουμε:

  «Πολλοί απ’ τους καλούς κινηματογραφιστές ενοχλήθηκαν απ’ αυτή την αναγκαιότητα [των μεσότιτλων στον βουβό κινηματογράφο] και προσπάθησαν να ξεφύγουν. Έτσι οι «Ράγες» του Λούλου Πικ έχουν ένα μόνο ενδιάμεσο τίτλο…» (σελ. 238).

  Δεν δίνει άλλο παράδειγμα. Αν είχε δει, ή αν είχε συγκρατήσει στη μνήμη του, την ταινία «Η δεσποινίδα και ο αλήτης» του Μαγιακόφσκι που είδαμε πρόσφατα θα είχε δώσει ένα ακόμη παράδειγμα με δυο μόνο μεσότιτλους.  

  Κρίμα που αυτό το βιβλίο δεν κυκλοφορεί πια. Θα έπρεπε να ψηφιοποιηθεί και να κατατεθεί στην εθνική βιβλιοθήκη, ώστε να είναι προσβάσιμο από τον καθένα. Η εθνική βιβλιοθήκη της Νορβηγίας έχει ψηφιοποιήσει όλα της τα βιβλία, και έτσι μπορεί να έχει πρόσβαση ο κάθε αναγνώστης σε βιβλία εξαντλημένα, που δεν κυκλοφορούν πια στο εμπόριο.

  Τελικά, ψάχνοντας στο διαδίκτυο για να βρω σύνδεσμο με το βιογραφικό του, είδα ότι υπάρχει ελεύθερο το pdf του βιβλίου, για τους ισπανομαθείς και τους πορτογαλομαθείς.