Ηλίας Φλωράκης, Τα 13 μετά τα μεσάνυχτα

Ηλίας Φλωράκης, Τα 13 μετά τα μεσάνυχτα, Εκδόσεις Σεναριογράφων Ελλάδος 2016, σελ. 160

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Εξαιρετικά διηγήματα, στα όρια του φανταστικού

  Είναι το τρίτο (ευχόμαστε και στο δέκατο τρίτο) βιβλίο του Ηλία Φλωράκη. Έχουν προηγηθεί «Το μπαράκι του Τσάρλι» (Καστανιώτης 2001) και ο «Θεραπευτής» (Άγκυρα 2006). Το φαινομενικό κενό των δέκα χρόνων είναι γεμάτο από διάφορες δραστηριότητες του Ηλία, ανάμεσα στις οποίες είναι η συγγραφή σεναρίων και το γύρισμα τεσσάρων ταινιών.

  Περίεργες, παράξενες, ιδιόμορφες, είναι η ιστορίες που μας αφηγείται ο Ηλίας, ιστορίες που βρίσκονται στο μεταίχμιο του ρεαλιστικού και του φανταστικού. Ιστορίες που αιχμαλωτίζουν από την αρχή τον αναγνώστη, όχι μόνο με το αιωρούμενο σασπένς της πλοκής αλλά και με τη λογοτεχνικότητα της γραφής του, που ποτέ δεν τις «ξεπετάει», αλλά παράλληλα με τα πυρηνικά επεισόδια που προωθούν τη δράση δίνει μια εξαιρετική ψυχογραφία των ηρώων του και το κλίμα του περιβάλλοντος στο οποίο κινούνται. Περίεργες οι ιστορίες του, περίεργοι και οι ήρωές του, ακροβατούν στο όριο του φυσιολογικού και του παθολογικού. Θυμίζουν αρκετά ήρωες του Κάφκα και του Έντγκαρ Άλαν Πόε, όπως και οι ιστορίες του βέβαια.  

  Η τραυματική εμπειρία ευθύνεται για τις ψυχολογικές διαταραχές κάποιων από τους ήρωές του. Δεν πρόκειται για μια απωθημένη εμπειρία όπως στις νευρώσεις, πρόκειται για μια ανάμνηση ολοζώντανη που στοιχειώνει τον ήρωα, και προσπαθεί να την ξεριζώσει διαστρέφοντάς την. Είναι η περίπτωση του διηγήματος «Αναζήτηση», όπως και του διηγήματος «Το ραδιόφωνο». Εδώ δεν είναι μια μόνο η ανάμνηση, είναι πολλές. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα.

  «Το τραγούδι τον γύρισε στη μέρα που η νάρκη διαμέλισε έναν πολίτη που πήγε να περάσει κρυφά τα σύνορα. Αν δεν καθόταν αραχτός με το ραδιόφωνό και το τσιγάρο του, ίσως και να τον είχε δει … ίσως και να τον είχε ακούσει. Ίσως να ήταν ακόμη ζωντανός, αν τον είχε προειδοποιήσει. Δάκρυα κύλισαν στα μάγουλά του και η ταραχή που ένιωσε στην καρδιά τον επανέφερε στην πραγματικότητα. Αλλά και αυτή κράτησε λίγο, αφού η ροδέλα αναζήτησε … την επόμενη ανάμνηση. Το χαμόγελό της ήταν αστραφτερό. Έλαμπε ολόκληρη μέσα στο άσπρο νυφικό της. Έξω από την εκκλησία άρχισαν τα όργανα να παίζουν παραδοσιακά τραγούδια. Ο γαμπρός και η νύφη σέρναν τον χορό… Κάθε κομμάτι μουσικής που έπαιζε, τον πετούσε και σε διαφορετική ανάμνηση κρυμμένη στα βάθη του μυαλού του» (σελ. 21).

  Στις «Κατσαρίδες» βλέπουμε έναν απόστρατο στρατηγό που είναι εμμονικός με την προοπτική ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, από το οποίο – το ξέρετε ίσως κι εσείς – τα μόνα πλάσματα στη γη που θα επιβιώσουν από την ραδιενέργεια είναι οι κατσαρίδες. Το αποτέλεσμα; Αντιμετωπίζει τα ειρωνικά σχόλια των πελατών στην ταβέρνα που συχνάζει. Στην περίπτωσή του υπάρχει η τραυματική εμπειρία.

  «Οι κατσαρίδες που άρχισαν να γευματίζουν πάνω σου, όταν αποκοιμήθηκες πασαλειμμένος με σοκολάτες που έτρωγες κρυφά στο κρεβάτι, δεν είναι ευχάριστη εμπειρία για ένα οκτάχρονο. Η εμπειρία αυτή όμως μπορεί να επηρεάσει την κρίση σου, να αλλοιώσει τις εντυπώσεις σου και να σου δημιουργήσει μέχρι και παραισθήσεις, όταν ο εγκέφαλός σου διεγερθεί από το συστατικό της τραυματικής σου εμπειρίας. Τις κατσαρίδες» (σελ. 30), του υπενθυμίζει ένας συνομιλητής του.

  Κάπου προς το τέλος διαβάζουμε:

  «Φαντάστηκε τον εαυτό του σαν μια τεράστια κατσαρίδα καθισμένη σε ένα κωλοχανείο να πίνει τεκίλα. Ο μοναδικός άνθρωπος επιζών από μια πυρηνική καταστροφή» (σελ. 36).

  Να κι άλλος Gregor Samsa.

  H «Ηλιαχτίδα» μου θύμισε το «Annabelle: creation» που είδαμε πρόσφατα στους κινηματογράφους.

Βλέπουμε κι εδώ το κοριτσάκι με την κούκλα.

  «Βλέπω ένα κοριτσάκι να κάθεται δίπλα στο γιο μου. Ένα φάντασμα; Δεν μοιάζει με κάποια συμμαθήτριά του από τον παιδικό σταθμό. Κι όμως έχει γνωστή φυσιογνωμία. Κάποια φίλη από την

γειτονιά. Πλησιάζω αργά και το κοριτσάκι με κοιτάζει. Δεν ακούω την αναπνοή μου. Τα πόδια μου έχουν κοπεί. Ναι, φοβάμαι. Αυτό βλέπει ο γιος μου κάθε βράδυ; Το κοριτσάκι γυρίζει προς τον μικρό και του ψιθυρίζει. Τα κοτσιδάκια και το φορεματάκι του το κάνουν χαριτωμένο. Αλλά είναι ταυτόχρονα και τρομαχτικό, ξέροντας ότι δεν υπάρχει. Η κούκλα έχει το ίδιο χτένισμα και φόρεμα.

«Έλα να παίξουμε» ψιθυρίζει το κοριτσάκι γλυκά» (σελ. 40).

  Το καλύτερο ίσως διήγημα της συλλογής, ή καλύτερα, για να μην ξεχάσω την αντίληψή μου «Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα», αυτό που μου άρεσε περισσότερο, είναι ο «Σύγχρονος τιμωρός», το μεγαλύτερο. Με μια κατάρα τιμωρεί αυτούς που κάνουν bullying, όμως θα πέσει και ο ίδιος θύμα. Ίσως χαραμίστηκε σαν διήγημα, θα μπορούσε να γίνει θαυμάσια ταινία. Ηλία τι λες, δεν τον κάνεις σενάριο;

  Όμως να παραθέσω την κατάρα.

  «Όλοι όσοι έχουν κάνει κακό

μεγάλο ή μικρό

σε φίλο ή εχθρό

να τους δώσει η κατάρα

τιμωρία παραδειγματική

και θάνατο οδυνηρό» (σελ. 59).

  Δεν ξέρω αν είναι αποτελεσματική, αλλά πολύ χριστιανική μου φαίνεται. Καλά τον φίλο, αλλά και τον εχθρό;

  Το «Κάρτα μνήμης» θα το ζήλευε ο Πόε. Βρίσκεται εντεύθεν των ορίων, στο φανταστικό, με ένα εξαιρετικό εφέ απροσδόκητου στο τέλος.

  Στο φανταστικό κινείται και το επόμενο διήγημα που έχει τίτλο «Ο πίνακας». Από αυτό θα παραθέσω ένα απόσπασμα. Ο ήρωας ήταν κλινικά νεκρός, αλλά τον επανέφεραν με απινιδωτή.

  «..αν οι γιατροί δεν με επαναφέρανε, τώρα θα βρισκόμουν εκεί. Στην ζεστασιά, την ευτυχία. Πραγματικά ένιωθα ευτυχισμένος» (σελ. 105).

  Πριν πολλά χρόνια, όταν ο Γιάννης Χαρούλης ήταν ακόμη μαθητής, στο σπίτι του Μανώλη, του πατέρα του, στα Λακώνια, ήμασταν μια παρέα. Ένας από την παρέα μας διηγήθηκε μια ίδια εμπειρία. Ένοιωθε να μπαίνει μέσα σε μια φωτεινή σήραγγα στο βάθος της οποίας υπήρχε ένα ολόλαμπρο φως. Είχε μια φοβερή επιθυμία να το φτάσει, και δυσανασχετούσε που κάποιοι τον τραβούσαν από τα πόδια και δεν τον άφηναν να συρθεί μέχρι εκεί. Αυτό «τον τραβούσαν από τα πόδια» ήταν το ότι προσπαθούσαν να τον επαναφέρουν με απινιδωτή. Την εμπειρία αυτή με τη φωτεινή σήραγγα την έχω διαβάσει και στο βιβλίο «Τι είδα στον άλλο κόσμο» του Raymond Moody.

  Τι γίνεται όταν κάποιος ζωγραφίζει εφιάλτες;

  Αυτό θα το διαβάσετε στο διήγημα «Τα δέκα ευρώ».

  Να μην τα πούμε όλα, να αγοράσετε το βιβλίο και να διαβάσετε τι γίνεται και στα υπόλοιπα διηγήματα. Είναι εξαιρετικά, θα αποζημιωθείτε με την ανάγνωσή τους.

  Και οι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι που έπεσαν στην αντίληψή μας, και με τους οποίους κλίνουμε πάντα τις παρουσιάσεις μας.

ταξίδεψε ατελείωτο στη δίνη της λεκάνης (σελ. 45)

άφησα την φιλία μας να με επηρεάσει (σελ. 97).

Μπάμπης Δερμιτζάκης