Μαρία Σκουρολιάκου, Σώμα του χρόνου

Μαρία Σκουρολιάκου, Σώμα του χρόνου, Κέντρο Ευρωπαϊκών Εκδόσεων Χάρη Πάτση 2021, σελ. 68

 

  Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα.

  Έχουμε γράψει για μια ακόμη ποιητική συλλογή της Μαρίας Σκουρολιάκου, τη «Χρώμα αύριο» (2015). Και στην καινούρια της ποιητική συλλογή αναγνωρίσαμε την ταλαντούχα ποιήτρια. Ευαίσθητος λυρισμός, ψυχολογικό και φιλοσοφικό βάθος, οξυδερκής ματιά, χαρακτηρίζουν και τα ποιήματα της συλλογής αυτής.

  Διακρίναμε για μια ακόμη φορά το μεταμοντέρνο χαρακτηριστικό της ποίησης, τη διαπύδηση των ειδών. Μέσα στον ελεύθερο στίχο εμφιλοχωρούν κανονικά παραδοσιακά μέτρα, με κυρίαρχο τον ίαμβο. Δυο ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους που αναγνωρίσαμε θα τους παραθέσουμε στο τέλος. Ο απόηχος του δημοτικού τραγουδιού είναι εμφανής, ενώ η ποιήτρια υπερβαίνει ταυτόχρονα τη στιχουργική φόρμα που σαν υστέρηση ακολουθεί τα ποιήματα σε ελεύθερο στίχο, το χωρισμό σε στροφές, δίνοντάς μας πεζόμορφα ποιήματα. Η ποίηση τελικά δεν είναι φόρμα, είναι ύφος.

  Ξεφυλλίζω, παραθέτω και σχολιάζω.

«Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ/ μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη» λέγει ο Καβάφης.

Μου λες αν δεν ήταν τα τείχη…

Μα τα τείχη τα χτίζουμ’ εμείς, [λέει η Σκουρολιάκου]

τις βεβαιότητες ξεριζώνοντας,

αρνούμενοι ν’ αφουγκραστούμε

της αρμονίας τους ήχους.

  Ναι, εμείς τα χτίζουμε τα τείχη.

Καλπάζει ο καιρός σε γκρίζα σύννεφα.

Σ’ άγνωρους δρόμους,

καημοί ανείπωτοι

και πρόσφυγες αλήθειες ταξιδεύουν.

  Την τολμηρή χρήση των λέξεων τη διαπιστώσαμε και στην προηγούμενη συλλογή: «πρόσφυγες αλήθειες», το ουσιαστικό εδώ σε θέση επιθέτου.

Λέξεις αλάλητες που θέλουνε να ζήσουν

  Η πιο γνωστή παρήχηση, που συχνά την έφερνα σαν παράδειγμα στους μαθητές μου είναι από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους»: τρανή λαλιά, τρόμου λαλιά, ρητή κατά το κάστρο. Σ’ αυτήν επί πλέον έχουμε και παρήχηση του ρ.

Στους κουρσεμένους δρόμους του ανθρώπου

θρηνώ για τη χαμένη ισότητα

  Που υπήρχε στις κοινοκτημονικές κοινωνίες, θα σχολίαζε ένας κοινωνικός ανθρωπολόγος.

Φωνές κι ονόματα σαν αναχώματα.

Καρδιές στο χώμα, ψωμί στο σώμα.

  Το ομοιοτέλευτο (ομοιοκαταληξία πρώτου και δεύτερου ημιστίχιου), χρησιμοποιεί συχνά και ο φίλος μου ο Μανόλης Πρατικάκης.

  Η ποιητική συλλογή είναι αφιερωμένη στον εγγονό της Μάριο. Όμως υπάρχει και ξεχωριστό ποίημα γι’ αυτόν, γραμμένο στον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο του δημοτικού τραγουδιού.

Γεννήθηκες αγόρι μου με του Θεού τη χάρη

να ’ρθεις στη γη και να διαβείς τους δρόμους των ανθρώπων.

Σε πρόσμενα, στο δίδυμο δωμάτιο της καρδιάς μου

που κατοικεί ο μικρός μου γιος· και συ ήλιος δικός του…

Στα μικρά χωριά

ο κόσμος κάνει κύκλους

με άξονα τον ίσκιο του

σε τροχιά ελλειπτικής οφθαλμαπάτης.

  Ακριβώς έτσι. Γεννήθηκα σε μικρό χωριό και ξέρω.

Ο ποιητής είναι ένας δρόμος που τον διαβαίνουν οι καρδιές.

Ένας τελάλης στον ορίζοντα, να μαρτυρά της γης τους στεναγμούς.

Τρέχει να σβήσει τις φωτιές που ανελέητα καίνε τον καιρό,

να σώσει την καθημαγμένη ομορφιά

από των ασεβών τα έργα…

  Σχεδόν σε κάθε ποιητική συλλογή που διαβάζω θα υπάρχει και ένα ποίημα για τον ποιητή ή/και την ποίηση.

Μέσ’ από μια φωτογραφία θωρείς την απουσία σου.

Τις λέξεις που δεν είπες όσο θα ’θελες.

Αστροσπορά, χιλιοδώρητο, πεντάλευκος, παντοθώρητη, ηλιόψαρο, αλατινό, βυθοπατώ, γιασεμόκορφη, ηλιοκράτημα, πελαγοθώρητος, μελισόγλωσση, ποθόπλεκτος, αποκαρπίζω, γαλαζένιος, πολυδιάβατες, αλεξίκακος, ερωτινή, χιλιέρημος, βαθύπονο, αχτιδένια,

Μα πιο πολύ το σ’ αγαπώ. Κυρίως ασυναίρετο.

  Σ’ αγαπάω μ’ ακούς;

  Όλες αυτές τις λέξεις τις υπογραμμίζει το word σαν άγνωστες. Τις κατέγραψα, για να υπάρχουν και διαδικτυακά.

Μετράει τις αποστάσεις δια δύο

Δύω. Με ωμέγα.

  Εφέ της ομωνυμίας.

Ύστερα στην καρδιά σου επάνω,

τις ακριβές σου αφήνεις τις ευχές,

τ’ αερικό σου το φιλί

και το γλυκό σου νεύμα:

                                            Να προσέχεις.

  Το τελευταίο, μια γλυκιά μου ανάμνηση.

Οίκοι ενοχής.

  Παράφραση.

  Υπάρχουν τρία ποιήματα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, που ομαδοποιούνται κάτω από τον τίτλο «Λήκυθος».

  Ο φίλος μου ο Μανόλης Πρατικάκης έγραψε ποιητική συλλογή με τον ίδιο τίτλο.

Μα, σαν σε κατοικεί το φως, δεν έχεις να φοβάσαι

το πέταγμα το τρομερό, αφού από πριν το ξέρεις.

  Διασκελισμός, όχι συχνός στην παραδοσιακή ποίηση. Ελάχιστες φορές, ή καθόλου, δεν είμαι σίγουρος, θα τον συναντήσουμε στον Κορνάρο.

Πιάνει ο πατέρας το χορό κι οι βλάμηδες τριγύρω.

-Χίλια φλουριά σ’ όποιον μπορεί το πάτωμα να σπάσει

και δυο χιλιάδες σ’ όποιονε το πιει το γιοματάρι.

  Δημοτικοφανέστατο. «Στο έμπα χίλιους έκοψε, στο έβγα δυο χιλιάδες». Από το δημοτικό τραγούδι «Του μικρού βλαχόπουλου».

  Οι μικροί, σαν χάι-κου, Σφραγιδόλιθοι, η προτελευταία ενότητα της συλλογής, μου άρεσαν ιδιαίτερα.

Τα «πρέπει» τραβούν απ’ τα μαλλιά.

Τα «θέλω» τραβούν απ’ την καρδιά.

Η Κερκόπορτα ήταν ανοιχτή

πολύ πριν την άλωση.

Ήταν τα άχρηστα κορμιά παραδομένα

στη ραστώνη

κι οι μισθωμένοι με νοικιασμένα χέρια

που πρσκυνούσανε παράσιτα βυζαντινά…

  Η «Αύρα ερωτινή» τέλος, ερωτικό ποίημα, αποτελείται επίσης από μικρά διαμαντάκια.

Από τα χείλη σου οι λέξεις.

Από τα χέρια σου οι στίχοι.

Από το σώμα σου το ποίημα.

Λέξεις που αγάπησα στα χείλη σου

φυσούν στο χρόνο χελιδόνια

Σ’ αυτή τη θάλασσα

με ασφάλεια βυθίζομαι.

Στα χέρια σου.

  Και οι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι που είπαμε:

Για του Δεκέμβρη που έρχεται τη χειμερία νάρκη

Στην πίστη την αμόλυντη πεπερασμένου χρόνου.

  Εξαιρετικά και αυτά τα ποιήματα της Μαρίας Σκουρολιάκου, ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδα.