Μιχαήλ Καλατόζοφ, Όταν περνούν οι γερανοί (Летят журавли, 1957)

Μιχαήλ Καλατόζοφ, Όταν περνούν οι γερανοί (Летят журавли, 1957)

 

  Μόνο για αύριο, Πέμπτη, στο Στούντιο, 19.00

  Την ταινία την είδα πριν δεκαετίες. Δεν θυμόμουνα το στόρι όμως πάντα θυμόμουνα δυο σκηνές. Η πρώτη, η γυναίκα, όταν μαθαίνει από έναν στρατιώτη απ’ αυτούς που καταφτάνουν στο σιδηροδρομικό σταθμό μετά τη λήξη του πολέμου ότι ο αγαπημένος της σκοτώθηκε, μοιράζει τα λουλούδια μιας ανθοδέσμης σε ανθρώπους γύρω της.

  Η δεύτερη;

  Οι γερανοί που πετάνε στον ουρανό σε σχηματισμό < .

  Τους έχετε δει ποτέ;

  Εγώ τους έχω δει στα παιδικά μου χρόνια. Από τότε που στην Κρήτη είμαι μόνο Πάσχα και καλοκαίρι δεν τους έχω ξαναδεί. Πιθανόν να μην έρχονται αυτούς τους μήνες.

  Μπορεί να μείνει πιστή μια γυναίκα στον άντρα/αγαπημένο της που βρίσκεται στον πόλεμο;

  Αυτό μας λένε οι πολεμικές ταινίες.

  Όχι όμως και ο Τέρενς Μάλικ στη «Λεπτή κόκκινη γραμμή». Αντιγράφω από την ανάρτησή μου για την ταινία:

  «Οι ειδυλλιακές σκηνές που θυμάται σε αναδρομή ο στρατιώτης Bell με τη γυναίκα του δεν τίθενται μόνο σαν ιντερμέτζο και σαν αντίστιξη στις σκηνές μάχης, αποτελούν ταυτόχρονα και μια σάτιρα αντίστοιχων σκηνών που βλέπουμε συχνά σε πολεμικές ταινίες. Αυτό βέβαια θα αποκαλυφθεί στο τέλος, όταν παίρνει ένα γράμμα από τη γυναίκα του που του ζητάει να της δώσει διαζύγιο. Δεν άντεχε τη μοναξιά, τα έφτιαξε με κάποιον σμηναγό. Η εθελοντική συμμετοχή του σε μια σχεδόν αυτοκτονική αποστολή ήταν μια περίπου αναπόφευκτη συνέπεια».

  Και η κοπέλα εδώ;

  Της κολλάει ο ξάδελφος του αγαπημένου της, πιανίστας. Έχει πάρει λέει απαλλαγή, σαν καλλιτέχνης. Αργότερα θα μάθει ο θείος του που τον φιλοξενεί ότι λάδωσε για να πάρει την απαλλαγή.

  Για κάποια πράγματα δεν είμαι σίγουρος.

  Καθώς η ταινία είναι μια σειρά από πλάνα και σκηνές με αναπόφευκτα αφηγηματικά κενά τα οποία εσύ πρέπει να γεμίσεις ως θεατής, κάτι που δεν συμβαίνει στη λογοτεχνία, πολλές φορές έχω αμφιβολίες για το αν τα έχω γεμίσει σωστά.

  Η κοπέλα αντιστέκεται στην πίεση του εξαδέλφου. Τον χαστουκίζει. Μα σκοπεύει πράγματι να τη βιάσει;

  Πέφτει λιπόθυμη. Τη μεταφέρει στα χέρια του.

  Στην επόμενη σκηνή ακούμε για το γάμο τους.

  Υπέκυψε στον έρωτά του, ή μήπως τη βίασε και, την ανάγκη φιλοτιμία ποιούμενη, αναγκάστηκε να τον παντρευτεί; (Τη βίασε, διαβάζω τώρα στη βικιπαίδεια).

  Υποθέτω τον δεύτερο. Την βλέπουμε, παρά το γάμο της, να περιμένει γράμμα από τον αγαπημένο της ή ειδήσεις γι’ αυτόν. Το επεισόδιο με ένα δώρο θα την εξοργίσει και θα τον χαστουκίσει.

  Να αναφέρουμε και μια σκηνή στο νοσοκομείο που είναι περίπου αντικατοπτρική της περίπτωσής της. Ο τραυματίας βρίσκεται σε έξαλλη κατάσταση, καθώς μαθαίνει ότι η αγαπημένη του τον παράτησε και βρήκε κάποιον άλλο.

  Ο Καλατόζοφ επιμένει στο συναισθηματικό κλίμα των σκηνών, και δεν βιάζεται να τις ξεπετάξει, αλλά τις δίνει με ένα συγκινητικό λυρισμό. Κορυφαία είναι η σκηνή που η κοπέλα προσπαθεί να τον δει στο χώρο από όπου θα αναχωρήσουν για το μέτωπο, τρέχοντας ανάμεσα στο πλήθος, ενώ αυτός ανεβαίνει στα κάγκελα για να γίνει ορατός. Όταν τον βλέπει αυτός έχει ήδη απογοητευθεί, είναι με σκυμμένο κάτω το κεφάλι, δεν ακούει που τον φωνάζει. Και βέβαια η σκηνή του τέλους, στην οποία αναφερθήκαμε ήδη.