Bahman Farmanara, Prince Ehtejab (1974)

 

Bahman Farmanara, Prince Ehtejab (1974)

 

  Ο πρίγκηπας Ehtejab, που το μικρό του όνομα είναι Χοσρόης, είναι ένας από τους τελευταίους απογόνους του βασιλικής οικογένειας των Qajar, την οποία ανέτρεψε ο Reza Shah Pahlavi το 1925. Πάσχει από φυματίωση, από την οποία σύντομα θα καταλήξει.

  Όλη η ταινία αποτελείται από δραματοποιημένες αναμνήσεις. Στις αναμνήσεις αυτές βλέπουμε τη σκληρότητα του παππού του, που σκότωσε τη ίδια τη μητέρα του και τον αδελφό του.

  Είναι μια φοβερή ταινία σκληρότητας.

  Δεν είναι μόνο το ό,τι δολοφόνησε τη μητέρα του και τον αδελφό του, είναι ότι με εντολές δικές του η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον διαδηλωτών χωρικών και τους σκότωσε όλους. Ένας τρόπος να εξοντώνει τους εχθρούς του ή απλά αυτούς που αντιπαθούσε ήταν να τους εντοιχίζει. Το frame είναι χαρακτηριστικό: μια κολώνα, που μέσα της βρίσκεται ένας άνθρωπος.

  Θα δούμε αρκετά επεισόδια που δείχνουν την σκληρότητά του.

  Η γυναίκα του τον κατηγορεί ότι δεν μοιάζει καθόλου με τους προγόνους του. -Δεν έχεις ούτε σταγόνα από το αίμα τους στις φλέβες σου, του λέει.

  Αυτοί ήταν συνεχώς απασχολημένοι με το να κόβουν κεφάλια. Δεν άφηναν γυναίκα που να μην την πηδήξουν. Αυτός είναι ντροπαλός, κοκκινίζει.

  Την ακούμε να γελάει χαζοχαρούμενα.

  Σε μια κρίση αγανάκτησης θα την πυροβολήσει.

  Όμως και αυτός θα εξελιχθεί σαν ένας όμοιός τους.

  Πηδάει την υπηρέτρια. Την γαργαλάει και αυτή γελάει. Τον παρακαλεί: -θα μας ακούσει η γυναίκα σου. -Αυτό θέλω.

  -Μα σε πηδάει και όταν έχεις περίοδο; τη ρωτάει η γυναίκα του.  

  Αυτή απαντάει ναι, κλαίγοντας.

  Συνεχώς κλαίει. Τη χαστουκίζει, και μετά τη χαϊδεύει.

  Η γυναίκα του μόλις έχει πεθάνει, από φυματίωση. Βρίσκεται νεκρή στο κρεβάτι. Θα χαστουκίσει την υπηρέτρια, θα τη γδύσει, και θα την αναγκάσει να ντυθεί με ρούχα της νεκρής. Στη συνέχεια θα την υποχρεώσει να μακιγιαριστεί. Έπειτα θα τη ρίξει στο κρεβάτι, δίπλα στη νεκρή, θα τη γαργαλάει και θα της πει να γελάει. Αυτή η καημένη σε όλη αυτή τη σκηνή κλαίει. Στο μεταξύ είχε βάλει και ένα δίσκο στο γραμμόφωνο.

  Δεν μας δείχνει αν τελικά την πήδηξε κιόλας, δίπλα στη νεκρή γυναίκα του.

  Η διαφθορά στο ανάκτορο φαίνεται πολύ χαρακτηριστικά με μια της αυλής που, ξαπλωμένη ανάσκελα, ολόγυμνη, έχει ένα αγοράκι πάνω της, ολόγυμνο κι αυτό. Παίζουν λέει ιππασία. Κάποια στιγμή το αγοράκι βαριέται. -Δεν θέλω άλλο. -Λίγο ακόμη, το παρακαλεί.

  Σκληρότητα και λαγνεία στο ανάκτορο.

  Καθώς οι σκηνές είναι αναμνήσεις του Χοσρόη, οι οποίες του έρχονται στο μυαλό καθώς βρίσκεται στο τελικό στάδιο της φυματίωσης, υπάρχει ένας συνεχής κατατεμαχισμός του χρόνου. Είναι χαρακτηριστικά τρία διαδοχικά πλάνα με τον Χοσρόη να ζητάει να κατέβει από την άμαξα. Στο πρώτο, σαν μικρό παιδί, στο δεύτερο σαν έφηβος και στο τρίτο σαν μεγάλος άντρας.

  Όμως πιο εντυπωσιακή είναι μια σκηνή στο τέλος.

  Ο Morad είναι ένας ανάπηρος, με καροτσάκι, που κάθε φορά που τον επισκέπτεται του λέει ότι πέθανε κάποιος.

  -Ποιος πέθανε αυτή τη φορά;

  -Ο πρίγκηπας Ehtejab.

  -Ο πρίγκηπας Ehtejab;

  -Δεν τον ξέρεις; τον ρωτά χαμογελώντας… Είναι ο κύριος Χοσρόης. Είχε φυματίωση.

  Του ανήγγειλε το δικό του θάνατο.

  Ο Χοσρόης θα απομακρυνθεί με αργά βήματα. Ο Morad θα σηκωθεί από την αναπηρική του πολυθρόνα, θα στηριχτεί στα δεκανίκια του, θα πλησιάσει τον μπουφέ όπου βρίσκονται κορνίζες με φωτογραφίες των Qajar, και θα τις ρίξει όλες κάτω κτυπώντας τις με το δεκανίκι του, σε ένα συμβολικό τέλος της δυναστείας.  

  Σκληρή ταινία.

  Αφηγηματικά είναι εντελώς πρωτότυπη, ξεφεύγοντας από την ευθύγραμμη αφήγηση των εμπορικών film-farsi. Και είναι πολύ πιθανόν, δείχνοντας τη σκληρότητα και τη διαφθορά της δυναστείας των Qajar, να κάνει έμμεση κριτική στον σάχη, που είχε γίνει διαβόητος για τη σκληρότητά του. Κάτι ανάλογο πιθανότατα είχε κάνει και ο Αϊζενστάιν με τον «Ιβάν τον τρομερό», μια έμμεση κριτική στον Στάλιν. 

  Η κριτική αυτή γίνεται πιο ξεκάθαρη στην ταινία του «Tall shadows of the wind», την οποία θα ξαναδώ, γιατί την είδα πριν 13 χρόνια, δεν είχα πάρει ακόμη ζεστά τον κινηματογράφο, και στην ανάρτηση που έκανα προτίμησα να παραθέσω την αγγλική περίληψη, στην οποία, ανάμεσα στα άλλα, διαβάζω: Made at the end of the Shah’s reign, the film offers a metaphorical reflection on power relations — how people create their own idols who turn around to terrorize them. The film’s alleged political message was found so dangerous that it was banned both pre- and post-revolution. It was presented to great acclaim in Cannes Film Festival’s Critics’