Αβί Μογκραμπί: Για ένα μόνο από τα δυο μου μάτια

Έχω καιρό να γράψω για ταινία, και σήμερα μου δόθηκε η ευκαιρία. Χθες βράδυ είδα τη θαυμάσια ταινία του Ισραηλινού Αβί Μογκραμπί (2004) με τίτλο Για ένα μόνο από τα δυο μου μάτια. Όπως διαβάζω στο κείμενο της Ραδιοτηλεόρασης, «Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από την προσευχή του Σαμψών προς το θεό, που του ζητάει να του δώσει τη δύναμη να πάρει την εκδίκησή του».
Τι το εξαιρετικό έχει αυτή η ταινία που με κάνει να θέλω να γράψω δυο λόγια γι αυτήν;
Αυτό που με εντυπωσίασε είναι η αφηγηματική της τεχνική. Υπάρχουν δυο γραμμές αφήγησης που λειτουργούν αντικατοπτρικά η μια στην άλλη (κατά το recit speculaire).
Η ταινία είναι ντοκυμαντέρ. Η μια γραμμή αφήγησης αναφέρεται στην επίσκεψη Ισραηλινών μαθητών σε ένα μέρος ιστορικής σημασίας γι αυτούς. Εκεί οι Ζηλωτές προτίμησαν να αυτοκτονήσουν παρά να υποδουλωθούν στους Ρωμαίους. Όλο το ιδεολόγημα «ελευθερία ή θάνατος» αναπτύσσεται σ’ αυτή τη γραμμή αφήγησης.
Και η άλλη γραμμή;
Αναφέρεται στους Παλαιστίνιους, που κι αυτοί αντιστέκονται στους «Ρωμαίους» τους, στον Ισραηλινό στρατό κατοχής, με τις επιθέσεις αυτοκτονίας.
Υπάρχει μια πύλη που φρουρείται από Ισραηλινούς. Την ανοίγουν για να περνούν οι Παλαιστίνιοι από τη μια μεριά στην άλλη. Εκείνη την ημέρα αρνούνται να την ανοίξουν, καθώς αυτές είναι οι διαταγές που έχουν. Μια γυναίκα αιμορραγεί, αλλά δεν την αφήνουν να περάσει. Κάποιοι μαθητές θέλουν να πάνε στα σπίτια τους, αλλά και αυτοί βρίσκονται μπροστά στην κλειστή πύλη. Ένας παλαιστίνιος καυγαδίζει με τους Ισραηλινούς για την επίμονη άρνησή τους, και οι Ισραηλινοί με τη σειρά τους με τον κινηματογραφιστή που καταγράφει τη σκηνή.
Στην ίδια γραμμή αφήγησης κινείται και ένας τηλεφωνικός διάλογος ανάμεσα σε έναν Παλαιστίνιο και σε έναν Ισραηλινό. Η κάμερα δείχνει τον Ισραηλινό. Ο αντικατοπτρισμός βρίσκεται στο ότι τα λόγια του Παλαιστίνιου βρίσκονται στον ίδιο παραδειγματικό άξονα με τον λόγο των Ισραηλινών ξεναγών στον αρχαιολογικό τους χώρο: Θέμα είναι η αξία της ελευθερίας και η επιλογή του θανάτου όταν η ελευθερία αυτή διακυβεύεται.
Υπάρχουν διάφορα κριτήρια για να κρίνεις μια ταινία. Για μένα είναι δύο: Αν βαριέμαι την ώρα που τη βλέπω, και αν την φέρνω στο μυαλό μου αφού την έχω δει. Θα πρόσθετα εδώ και ένα τρίτο, αν η ταινία αυτή με οδηγεί σε σκέψεις και προβληματισμό.
Παρόλο που ιδιοσυγκρασιακά μπορώ να πω ότι είμαι αισιόδοξος, μεταφυσικά είμαι απαισιόδοξος. Απαισιόδοξος ως προς το νόημα της ζωής.
Οι σκέψεις που έκανα, μετά το τέλος της ταινίας, ήταν περίπου οι εξής, και που έχουν να κάνουν με τη γενικότερη κοσμοαντίληψή μου.
Κάποιος μας έφερε σ’ αυτή τη γη, με σκοπό που σίγουρα μας διαφεύγει. Η γη είναι μια κοιλάδα δακρύων, και η ζωή γεμάτη απογοητεύσεις. Ο αλληλοσπαραγμός είναι ένα γεγονός συνηθισμένο, είτε κυριολεκτικά, όπως συμβαίνει σήμερα σε κάποιες χώρες της Αφρικής, είτε μεταφορικά, με τις τρικλοποδιές και τα χίλια όσα αντιπαραθέτουν τους ανθρώπους μεταξύ τους. Η αυτοκτονία για πολλούς είναι μια επιλογή.
Ο ανθρωπισμός είναι μια αντίσταση. Αντίσταση σ’ αυτό που επικρατεί. Είναι ενάντια στη φύση. Με τον ανθρωπισμό αντιστεκόμαστε στην αγριότητά της.
Αυτό είναι το μεγαλείο του ανθρώπου, να αντιστέκεται στους φυσικούς νόμους, προσπαθώντας να επιβάλει την ανθρωπιά εκεί που επικρατεί η αγριότητα. Να μην παραδίδεται αμαχητί στο homo homini lupus.
Τα λόγια του σκηνοθέτη, μετά το «τέλος» της ταινίας, είναι συγκινητικά: «Αφιερώνεται στον γιο μου και στους φίλους του που αρνούνται να μάθουν να σκοτώνουν».
Πάντα ενάντια στη φύση;
Φυσικά όχι.
Δεν θα μου περνούσε ποτέ από το μυαλό να καλογερέψω.
Αλλά όλα αυτά είναι μια μεγάλη κουβέντα, κι εγώ απλά ήθελα να γράψω δυο λόγια για μια ταινία.

Κυριακή 9-11-08