Kim Hyeon-seong, Mr. Butterfly (2003)
Να ευχαριστήσω κατ’ αρχάς το Γιώργο το Βέη που μου τη συνέστησε.
Θα πω πράγματα που έχω ξαναγράψει, όσο πιο σύντομα μπορώ.
Η λογοτεχνία και η τέχνη γενικότερα είναι ένας χώρος με τον οποίο εκφράζεται η κυρίαρχη ιδεολογία. Ένα στοιχείο της κυρίαρχης ιδεολογίας είναι η καταξίωση συμπεριφορών που εξυπηρετούν την άρχουσα τάξη. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υποταγή του ιππότη-σαμουράι στον φεουδάρχη αφέντη, που έχει εγγραφεί στον κώδικα τιμής της εποχής.
Η πατριαρχική κοινωνία καταξιώνει επίσης συμπεριφορές. Μια τέτοια συμπεριφορά είναι η αυτοθυσία της ερωτευμένης γυναίκας. Έχω γράψει αλλού κάποια παραδείγματα, αλλά το μόνο που μου έρχεται στο νου αυτή τη στιγμή είναι η «Άλκηστις» του Ευριπίδη. Το έργο του κορεάτη Kim Hyeon-seong Mr Butterfly είναι ένα άλλο παράδειγμα. Ο άντρας παρατάει την ερωτευμένη γυναίκα του για να πάει στη Σεούλ να πιάσει την καλή. Της υπόσχεται ότι θα γυρίσει σε ένα χρόνο. Την ξεχνάει εντελώς, ούτε που επικοινωνεί μαζί της. Αυτή μετά από δυο χρόνια ακολουθεί κάποιον γνωστό της που της υπόσχεται ότι θα ψάξει να τον βρει. Αυτός θα την πουλήσει σε ένα σπίτι με γκέισες. Στη συνέχεια θα γίνει ερωμένη ενός στρατιωτικού που και αυτός της υπόσχεται ότι θα τον βρει. Θα συναντηθούν πέντε χρόνια μετά τη φυγή του. Αυτός δεν κατάφερε να πιάσει την καλή. Δούλεψε σαν γκάνγκστερ, και στη συνέχεια σαν ζιγκολό. Σιγά σιγά θα συνειδητοποιήσει πόσο πολύ τον αγαπά αυτή η γυναίκα, και θα προσπαθήσει να ανταποδώσει κατά κάποιο τρόπο την αγάπη της. Ο εραστής της γυναίκας του θα φροντίσει να κλειστεί σε στρατόπεδο αναμόρφωσης, όπου αυτή θα τον αναζητήσει απεγνωσμένα. Θα καταλήξει ετοιμοθάνατη σε μια εκκλησία, όπου σε λίγο θα την συναντήσει και αυτός. Ο εραστής, από ένα ελικόπτερο, θα τους γαζώσει με ένα πολυβόλο.
Είναι μια ταινία μελό, που τη βλέπει κανείς ευχάριστα, και στην οποία όπως είπαμε αναδεικνύεται ο έρωτας της γυναίκας για τον άντρα. Δεν ξέρω αν υπάρχει αντίστοιχο έργο, που να εξυμνείται δηλαδή ο έρωτας ενός άνδρα για μια γυναίκα. Συνήθως ένας άνδρας ερωτευμένος καταλήγει θύμα της γυναίκας. Ο καθηγητής στον «Γαλάζιο άγγελο» (1930) του Γιόζεφ φον Στέρνμπεργκ και ο δον Χοσέ στην Κάρμεν είναι παραδείγματα που μου έρχονται πρόχειρα στο νου. Και ο ντε Γκριέ στη Μανόν Λεσκώ, μου έρχεται στο μυαλό τώρα που ξαναδιαβάζω αυτό το κείμενο για να το διορθώσω. Και υπάρχει άραγε άνδρας σαν τον Μωάμεθ τον πορθητή, που όταν συνειδητοποίησε ότι ήταν ερωτευμένος με μια γυναίκα από το χαρέμι του τη σκότωσε; Το ίδιο έκανε και ο Καπετάν Μιχάλης με την Εμινέ χανούμ, στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Καζαντζάκη.
Τώρα θυμήθηκα και μια άλλη περίπτωση γυναίκας που αυτοθυσιάζεται για τον άντρα. Ο συνειρμός έγινε όταν ήμουν έτοιμος να γράψω παλλακίδα, αντί για γυναίκα από το χαρέμι. Είναι το έργο «Αντίο παλλακίδα μου», όπερα του Πεκίνου βασισμένη σε ιστορικό γεγονός, που έδωσε τον τίτλο σε ένα μυθιστόρημα που είναι πιο γνωστό από την κινηματογραφική εκδοχή του Τσεν Κάιγκε. Η παλλακίδα, την παραμονή μιας αποφασιστικής μάχης, αυτοκτονεί για να μη χάσει το θάρρος του ο αγαπημένος της σκεφτόμενος την τύχη της σε περίπτωση ήττας.
Γυναίκες, να μας αγαπάτε πολύ εμάς τους άνδρες, να δίνετε ακόμη και τη ζωή σας για μας, ακόμη και αν δεν το αξίζουμε. Πάρτε παράδειγμα την ηρωίδα του Kim Hyeon-seong.
Φαλλοκρατική ιδεολογία λοιπόν, καλά κρυμμένη.
Οι «Ρίζες της σύμπτωσης» ξαναχτυπούν. Δεν πρόλαβα να γράψω για το Mr. Butterfly και βρέθηκα μπροστά σε ένα κορυφαίο έργο με ίδιο μοτίβο: Ο ανάξιος της αγάπης που αγαπιέται βαθιά, και στο τέλος εκτιμά αυτή την αγάπη. Πρόκειται για τη Νόρμα του Μπελίνι, που είδα χθες βράδυ στο Ηρώδειο με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Ο Πολλιόνε, ρωμαίος στρατηγός, τα έχει με την Νόρμα, ιέρεια ενός γαλατικού ναού, με την οποία κάνει δυο παιδιά. Όμως στο μεταξύ ερωτεύεται την Ανταλτζίζα, ιέρεια επίσης του ίδιου ναού, και ετοιμάζεται να φύγει μαζί της για τη Ρώμη. Αυτή, μαθαίνοντας για τη σχέση του με τη Νόρμα, αρνείται. Αυτός πηγαίνει να την απαγάγει και συλλαμβάνεται από τους Γαλάτες. Η Νόρμα, για να εκδικηθεί, σαν άλλη Μήδεια, ετοιμάζεται να σκοτώσει τα παιδιά της (το κάνει στο μυθιστόρημα από το οποίο εμπνεύστηκε ο Μπελίνι), μετανιώνει όμως, και ενώ απειλεί να θανατώσει στην πυρά την Ανταλτζίζα, στο τέλος, μεγαλόψυχα, ομολογεί στους Γαλάτες ότι αυτή που μόλυνε τον ναό είναι η ίδια, με τον έρωτά της για τον Πολλιόνε, και πρέπει να πεθάνει στην πυρά για να εξαγνιστεί η ίδια και ο ναός. Ο Πολλιόνε, θαυμάζοντας τη μεγαλοψυχία της και συνειδητοποιώντας πόσο πολύ τον αγαπούσε η Νόρμα ώστε αντί να τον εκδικηθεί στερώντας του την αγαπημένη του και αντίζηλό της προτιμάει να πεθάνει η ίδια, την ακολουθεί στην πυρά.
ReplyDeleteΔεν ξέρω πώς η Νόρμα δικαιολόγησε στο μυθιστόρημα μέχρι τότε την ύπαρξη των δυο παιδιών της, πάντως στην όπερα δεν γίνεται μνεία. Μόλυνε το ναό φαίνεται όχι επειδή έκανε, ανύπαντρη ούσα, δυο παιδιά με άγνωστο πατέρα, αλλά γιατί αποκαλύπτεται τελικά ότι ο πατέρας είναι ρωμαίος. Αλλά αυτό το αντιλαμβάνεται ο θεατής; Εγώ, από τότε που διάβασα για την αντιρρεαλιστική ασυνέπεια στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, να επιστρέφει χωρίς λόγο η Αντιγόνη στο πτώμα του αδελφού της το οποίο είχε θάψει και να συλλαμβάνεται, μου έχει γίνει χόμπι να ψάχνω για τέτοιου είδους ασυνέπειες, που, όντας εκτός της οικονομίας του έργου, περνούν απαρατήρητες από το θεατή. Μόνο ένας ψείρας φιλόλογος μπορεί να τις αντιληφθεί.