Victoria Hislop, Το νησί

Victoria Hislop, Το νησί, μετ. Μιχάλης Δελέγκας, Διόπτρα 2008, σελ. 500

(Αφού είχα κάνει την ανάρτηση, επισκέφτηκα την Σπίνα λόγκα με δυο φίλες. Οι φωτογραφίες από αυτή την επίσκεψη)

Δεν είμαι σίγουρος, πρέπει να πρωτοπήγα στο νησί με το σχολείο, το 1ο γυμνάσιο της Ιεράπετρας. Ο συμμαθητής μου ο Μανώλης ο Μπεμπελάκης, δάσκαλος τώρα, καταγόταν από τη διπλανή Ελούντα, ένα ασήμαντο χωριουδάκι εκείνη την εποχή που γνώρισε μεγάλες δόξες επί Ανδρέα Παπανδρέου. Είμαι βέβαιος ότι ξαναπήγα και αργότερα.
Δεν θυμάμαι αν διάβασα τη «Σπίνα λόγκα» του Θέμου Κορνάρου, πάντως ήξερα το έργο. Διαβάζω τώρα στο διαδίκτυο ότι γράφηκε το 1933. Ο Ιάσων Ευαγγέλου στο φιλολογικό του καφενείο μας επαναλάμβανε πολλές φορές μια ιστορία από αυτό το βιβλίο που τον εντυπωσίασε, και έδειχνε την απεγνωσμένη προσπάθεια του ανθρώπου για επαφή. Χρόνια μετά συνάντησα τον Μανώλη Χαρούλη, τον πατέρα του Γιάννη που τότε ήταν ακόμη μαθητής, έναν ταλαντούχο πολυτεχνίτη από τα Λακόνια(εκτός των άλλων παίζει και λύρα), που εκείνη την εποχή έκανε αναστηλώσεις στην Σπίνα λόγκα. Έχω ακόμη ένα δώρο του, ένα μικρό ξιφάκι.
Το Πάσχα που μας πέρασε ο ξάδελφός μου ο Γιάννης ο Ζωγραφάκης από τον Άγιο Νικόλαο με προσκάλεσε να πάμε να δούμε τα σκηνικά που έστησαν για τα γυρίσματα του σήριαλ, μια ολόκληρη Σπίνα λόγκα στην απέναντι όχθη. Κάτι μου έτυχε και δεν πήγα.
Πέρυσι το καλοκαίρι μου έδωσε ο ξάδελφός μου ο Γιώργης ο Τζανετάκης το βιβλίο της Hislop, μιλώντας μου με ενθουσιασμό γι' αυτό. Το άφησα στην Κρήτη, στην Αθήνα με περιμένουν ένα σωρό άλλα βιβλία, αλλά φέτος το έβαλα σε απόλυτη προτεραιότητα. Αφού τέλειωσα το «Χίλιες και μια νύχτες» που είχα ξεκινήσει να διαβάζω στο πλοίο και το «Πάρτι και αερομαχίες» του Ελίας Κανέτι που είχα αγοράσει το Πάσχα, πήρα και διάβασα αυτό.
Το βιβλίο έχει διπλό ενδιαφέρον, και για μας τους κρητικούς τριπλό. Κατ’ αρχήν δίνει μια εικόνα της Σπίνα λόγκα, το νησάκι απέναντι από την Ελούντα που χρησιμοποιήθηκε για να απομονώνουν τους λεπρούς για πάνω από πενήντα χρόνια, μέχρι που ανακαλύφθηκε θεραπεία για την αρρώστια. Μια και το νησί βρίσκεται στην Κρήτη, ενδιαφέρει εμάς τους κρητικούς. Τέλος υπάρχουν ιστορίες αγάπης και χωρισμών, απιστίας και εκδίκησης, που είναι συγκλονιστικές. Η Hislop τις δίνει με λιτό και απέριττο τρόπο, προσωπογραφώντας με μαεστρία τους πρωταγωνιστές της, περιγράφοντας όμως τα συναισθήματα που τους κατακλύζουν στις απότομες και δραματικές καμπές της ζωής τους με μεγάλη γλαφυρότητα. Τέτοιες δραματικές στιγμές είναι η αποκάλυψη από την Ελένη, και αργότερα από την κόρη της Μαρία ότι έχουν προσβληθεί από την αρρώστια και η μοίρα τους είναι να εξοριστούν σ’ αυτό το νησί. Ο έρωτας επίσης της άρρωστης Μαρίας με τον γιατρό της δίνεται με πολύ συγκινητικό τρόπο.
Στο βιβλίο διαβάζουμε για έναν λεπρό που διέσχιζε συχνά κολυμπώντας τη στενή λωρίδα της θάλασσας που χώριζε την Σπίνα λόγκα από την ξηρά, για να συναντήσει τη γυναίκα του και το παιδί του. Σε μια του έξοδο όμως τον εντόπισε ένας γερμανός στρατιώτης ενώ έφτανε στην ακτή, τον πυροβόλησε και τον σκότωσε.
«…ήταν ένας νεαρός ονόματι Νίκος. Αποκαλύφθηκε ότι έφευγε τακτικά από το νησί όταν ήταν θεοσκότεινα, για να επισκεφτεί τη γυναίκα και το παιδί του. Υπήρχε η φήμη ότι ο γιος του γιόρταζε τα τρίτα γενέθλιά του τη μέρα που σκοτώθηκε και ήθελε, για μια φορά, να τον δει πριν πέσει η νύχτα» (σελ. 184).
Όχι, δεν ήταν ο άντρας της Αμαλίας, της περιπτερούς του χωριού μου. Αυτός είχε τρία παιδιά. Ο πρώτος λεγόταν Νίκος. Ο τελευταίος γεννήθηκε, αν δεν κάνω λάθος, το 1947. Συχνά το έσκαγε από τη Σπίνα λόγκα για να συναντήσει τη γυναίκα του. Κάποια φορά δεν τα κατάφερε. Καθώς ερχόταν ή καθώς επέστρεφε; Δεν ξέρω. Αυτό που άκουσα είναι ότι πνίγηκε.
Διαβάζω ακόμη:
«…κάθονταν για ώρες αναμασώντας τα αποφθέγματα αυτού του γίγαντα των γραμμάτων όπως και άλλων συγγραφέων» (σελ. 408). Ποιος είναι ο «γίγαντας των γραμμάτων»; Ο Νίκος Καζαντζάκης. Και το γράφει αυτό μια αγγλίδα, όχι μια ελληνίδα για να ευλογήσει τα ελληνικά μας γένια. Μας δίνει επίσης την πληροφορία ότι στην εφημερίδα των λεπρών που εκδιδόταν στην Σπίνα λόγκα, δημοσιεύτηκε σε συνέχειες ο «Καπετάν Μιχάλης».
Το βιβλίο το βρήκα ιδιαίτερα συναρπαστικό και το συνιστώ ανεπιφύλακτα, ιδιαίτερα στους Κρητικούς. Δεν είμαι λάτρης των σήριαλ, αλλά σίγουρα θα δω μια δυο συνέχειες από αυτό που ετοιμάζεται, και θα αρχίσει η προβολή του, όπως άκουσα, τον Σεπτέμβρη. Ελπίζω να μην προδώσει, όχι το βιβλίο, αλλά την Κρήτη, την ηθογραφία της, και φυσικά την ιστορία της Σπίνα λόγκα, όπως δεν την πρόδωσε η Hislop.
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρίσκω στο you tube μερικά video από την εκπομπή του Σταύρου Θοδωράκη «Πρωταγωνιστές». Σε ένα από αυτά ακούω για δυο ακόμη συγκινητικές ιστορίες. Ο Σταύρος Θοδωράκης επισκέπτεται μια γυναίκα η οποία του λέει ότι όταν αρρώστησε, ο άντρας της την ακολούθησε στην εξορία της. Λίγο πιο κάτω το αντίστροφο: η γυναίκα ακολούθησε τον άντρα. Αυτός κι αν είναι έρωτας!!!
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες βρήκαμε και σ’ αυτή την ιστοσελίδα: http://www.pare-dose.net/?p=3690 Επί πλέον υπάρχουν και δυο video. Το ένα αναφέρεται στον Επαμεινώνδα Ρεμουνδάκη, που έγραψε ένα αυτοβιογραφικό έργο με τίτλο «Αητός χωρίς φτερά». Το άλλο είναι η δεκάλεπτη περίπου ταινία του Werner Herzog «Τα τελευταία λόγια», που δείχνει τον «Καρεκλά», τον ξακουστό κρητικό λυράρη που πήγε να ζήσει με τους λεπρούς αν και δεν ήταν λεπρός και έμεινε στο νησί όταν αυτοί έφυγαν. Τον απομάκρυναν αργότερα με τη βία. Αξίζει να τα δείτε.
Τέλος βρήκα το θαυμάσιο «L’ ordre» (1973) του Jean Daniel Paullet, ολόκληρο το σαραντάλεπτο φιλμ στο youtube, και το ανάρτησα. Δυστυχώς είναι χωρίς υπότιτλους, όμως έχει μια μεγάλη συνέντευξη με έναν λεπρό που διακόπτει κατά διαστήματα την ντοκιμαντερίστικη περιπλάνηση της κάμερας, η οποία δείχνει ακριβώς τον χώρο για τον οποίο μιλάει η Hislop στο μυθιστόρημά της. Όσοι έχουν διαβάσει το μυθιστόρημα πρέπει οπωσδήποτε να δουν αυτό το ντοκιμαντέρ του πρόωρα χαμένου γάλλου σκηνοθέτη. Είναι ακριβώς η προηγούμενη ανάρτησή μου.