Kenji Mizoguchi, 47 ronin

Kenji Mizoguchi, 47 ronin (1942)

http://en.wikipedia.org/wiki/Forty-seven_Ronin

http://www.imdb.com/title/tt0033654/

  Πρόκειται για ένα εξαίρετο έργο ενός εξαίρετου σκηνοθέτη, που αναφέρεται σε ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός. 47 σαμουράι εκδικήθηκαν το θάνατο του αφέντη τους, το 1703 (ο πρώτος σύνδεσμος δίνει όλο το ιστορικό). Σε αναγνώριση των ευγενικών κινήτρων τους δεν εκτελέστηκαν, αλλά τους επιτράπηκε να αυτοκτονήσουν με χαρακίρι. Πάνω στο ιστορικό αυτό γεγονός γράφηκαν πολλά έργα, ήδη από εκείνη την εποχή, τόσο για το θέατρο kabuki όσο και για το κουκλοθέατρο, και κυρίως γι’ αυτό.  Για το έργο έγραψα τα παρακάτω στο βιβλίο μου «Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας» (Εκδόσεις ΑΛΔΕ 2010).

  «Το αριστούργημα της μετά τον Monzaemon εποχής είναι το Kanadehon Chushingura (μεταφράστηκε στη Δύση με διάφορους τίτλους, όπως Οι 47 σαμουράι, κ.ά.), έργο συλλογικό των Takeda Izumo II, Namiki Sosuke και Miyake Shoraku. Η υπόθεση, παρμένη από πραγματικό γεγονός της εποχής, είναι η εξής: 47 σαμουράι εκδικούνται το θάνατο του αφέντη τους. Σκοτώνουν τον φονιά του, του κόβουν το κεφάλι και το αποθέτουν πάνω στον τάφο του. Μετά παραδίδονται στην αστυνομία. Καταδικάζονται σε θάνατο, αλλά, σε αναγνώριση των ευγενών κινήτρων τους, τους επιτρέπεται να κάνουν seppuku (χαρακίρι).

  Το περιστατικό αυτό οδήγησε στη συγγραφή και άλλων έργων με παρόμοια υπόθεση, το παραπάνω όμως τα έχει επισκιάσει. Κι αυτό γιατί περιέχει όλες τις πιθανές θεατρικές καταστάσεις που θα μπορούσε να προσφέρει το θέμα του: ποικιλία τοπίων, παλάτια και πορνεία, τοπία ανοιξιάτικα και τοπία χειμερινά, καθαρές συγκρούσεις, ηρωική αυτοθυσία, και τελική τιμωρία του κακού, με τρόπο που ικανοποιείται και η επίσημη δικαιοσύνη (κατ’ επέκταση η λογοκρίνουσα εξουσία) και η προσωπική ηθική, με τον τιμητικό θάνατο των ηρώων» (δεν δίνω τη σελίδα γιατί δεν μπορώ να ψάχνω ψύλλους στ’ άχερα, ενώ μπορώ να βρω αμέσως το απόσπασμα στο ηλεκτρονικό κείμενο).

  Έχοντας υπόψη μου τον «Αλέξανδρο Νιέφσκι» του Αϊζενστάιν που γυρίστηκε για να αναπτερώσει το φρόνιμα των ρώσων κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έκανα τη σκέψη ότι και ο Kenji Mizoguchi οδηγήθηκε πιθανόν από ένα παρόμοιο κίνητρο στο γύρισμα αυτής της ταινίας. Η μεταφορά εξάλλου είναι προφανής: οι 47 σαμουράι θυσιάστηκαν για τον κύριό τους, το ίδιο πρέπει να κάνουν και οι γιαπωνέζοι στρατιώτες, να θυσιαστούν για την πατρίδα. Ο χρόνος γυρίσματός της (1942) ευνοεί αυτή την υπόθεση.

  Το έργο έχει τη μεγαλοπρέπεια του θεάτρου Νο (βλέπουμε και παράσταση Νο μέσα στο έργο) ή της αρχαίας τραγωδίας. Κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς, έχοντας μια θεατρική σύλληψη, μεγάλους διαλόγους και φιγούρες που κινούνται με την αργή, ιερατική κίνηση των ηθοποιών του θεάτρου Νο. Ένας Κουροσάβα θα γύριζε εντυπωσιακές σκηνές μάχης, όταν οι 47 σαμουράι ορμούν στην κατοικία του Κίρα για να τον σκοτώσουν. Όμως όλα αυτά συμβαίνουν off stage, τα μαθαίνουμε από μια επιστολή. Ακόμη και ο θάνατος του Asano, όπως και το χαρακίρι των σαμουράι, δεν παρουσιάζεται ζωντανά πάνω στη σκηνή. Κάποιος φωνάζει κάθε φορά το όνομα του σαμουράι που αυτοκτονεί. Τελευταίος μένει ο θαλαμηπόλος Oishi, ο επικεφαλής τους. Τον βλέπουμε να πηγαίνει στον τόπο που θα κάνει χαρακίρι με την έκφραση της ύψιστης ικανοποίησης ενός ανθρώπου που έχει εκτελέσει το καθήκον του. Και το έργο τελειώνει.

  Πολύ ωραίες είναι και οι άλλες ταινίες που είδαμε, «Chushingura» (The loyal 47 ronin, 1958) του Kunio Watanabe, «Chushingura» (The 47 masterless samurai, 1959) του Sadatsugu Matsuda, «Chushingura» (47 samurai, 1962) του Hiroshi Inagaki, «Η πτώση του κάστρου των Άκο» (1978) του Kinji Fukasaku, την τηλεταινία «Vendetta of obligation» (1985) των Toshio Masuda & Buichi Saito, «Chushingura» (1994) του Kon Ichikawa.

  Είδαμε επίσης την «Crest of betrayal» (Το αποκορύφωμα της προδοσίας, 1994) του Kinji Fukasaku, που είναι μια ιστορία στα πλαίσια των 47 ronin. Ο 48^ος ronin πιέζεται να παρατήσει την πόρνη φίλη του, η οποία μάλιστα είναι έγκυος με το παιδί του, για την μουγκή κόρη ενός αξιωματούχου στην υπηρεσία του Κίρα. Η μητέρα της μουγκής πληρώνει έναν φίλο του να της προσφέρει ένα αφέψημα τάχα σταλμένο από αυτόν, που όμως στην πραγματικότητα είναι δηλητήριο. Παραμορφώνεται, αποβάλλει και πεθαίνει. Στη συνέχεια βλέπουμε την ταινία να εξελίσσεται σε φαντασίας, όπως η αμερικάνικη με τον Keanu Reeves. Βλέπουμε το φάντασμά της που τον παραπλανεί να σκοτώσει την μουγκή. Τον πληγώνουν θανάσιμα οι υπηρέτες του πατέρα της. Στην επιδρομή των 47 ronin στο σπίτι του Κίρα βρίσκονται και αυτοί ως φαντάσματα, παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα. Στο τέλος τους βλέπουμε να αποχωρούν μαζί. Στο έργο είδαμε σκηνές καμπούκι, το χορό του λιονταριού, ενώ το παίξιμο των ηθοποιών συχνά θύμιζε το στυλιζάρισμα του ιαπωνικού θεάτρου.

  Παρατηρώντας τις στη χρονολογική τους διαδοχή, βλέπω ότι προχωρούν σύμφωνα με την τριμερή δομή του θεάτρου Νο, σε Jo-ha-Kyu, δηλαδή αργά, γρήγορα, πολύ γρήγορα. Και αυτό φαίνεται να ισχύει γενικά σε όλες τις ταινίες περιπέτειας. Για παράδειγμα οι ατμοσφαιρικές αστυνομικές ταινίες των μέσων του αιώνα έχουν παραχωρήσει τη θέση τους σήμερα σε ταινίες που χαρακτηρίζονται από ένα γρήγορο ρυθμό, με σφαίρες να πέφτουν σαν χαλάζι και με άφθονο κυνηγητό. Έτσι ενώ στην ταινία του Mizoguchi η εκτέλεση του Κίρα γίνεται off stage και την μαθαίνουμε από επιστολή, στις άλλες τρεις καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος της ταινίας, με εντυπωσιακές σκηνές μάχης ανάμεσα στους σαμουράι και στους φρουρούς του Κίρα. Επίσης η αυτοκτονία που υποδηλώνει το υψηλό ήθος των σαμουράι, μόνο στην «Πτώση του κάστρου των Άκο» φαίνεται, αλλά όχι off stage. Ο Oishi αυτοκτονεί κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας. Εξαιρετικές ταινίες και οι  τέσσερις, αλλά του Mizoguchi μου άρεσε περισσότερο. Περιμένω να δω και την άλλη, με τον Keanu Reeves, που γυρίζεται τώρα. Έχει ενδιαφέρον να δούμε πως αντιμετωπίζεται η ίδια ιστορία στην Αμερική. Πάντως η «Και οι εφτά ήσαν υπέροχοι» δεν ξεπέρασε με τίποτα την ταινία του Κουροσάβα.   

  Υπάρχει και μια ταινία-συνέχεια των 47 ronin, The last ronin, για την οποία έχω κάνει ξεχωριστή ανάρτηση

  Υπάρχει επίσης και μια ταινία στην οποία οι 47 ronin αποτελούν τη συνέχεια. Είναι αυτή εδώ: Kazuo Mori, Samurai Vendetta (1959)

http://en.wikipedia.org/wiki/Samurai_Vendetta

  Μια ιστορία αγάπης, με φοβερές σκηνές ξιφομαχίας. Η τελική σκηνή είναι εντυπωσιακή. Ο μονόχειρας σαμουράι Tange σκοτώνει τους περισσότερους εχθρούς του. Έρχεται πάνω στην ώρα ο Yasubei και σκοτώνει τους υπόλοιπους. Η Chiharu, την οποία έχουν πυροβολήσει, σέρνεται στο χιόνι και αρπάζει το χέρι του Tange. Έτσι, με σφιγμένα τα χέρια ξεψυχούν και οι δυο. Ο Yasubei με τους υπόλοιπους ronin εισβάλλουν στο σπίτι του Kira, για την εκδίκηση. Εξαιρετική ταινία.   

Σήμερα, δηλαδή χθες (2-1-2014), πριν 3 ώρες, είδα και την ταινία με τον Keanu Reeves που έχει τίτλο «47 ρονίν» στα Village cinema, στο Mall. Πρόκειται για ταινία φαντασίας (δαίμονες, μια μάγισσα που μεταμορφώνεται σε αλεπού και στο τέλος σε δράκο), με το απαραίτητο για δυτική ταινία ερωτικό στοιχείο, και με εντυπωσιακές σκηνές μάχης στο τέλος, που δεν δικαιολογούν καθόλου πως από αυτή τη σύγκρουση βγήκαν ζωντανοί και οι 47 σαμουράι, για να αυτοκτονήσουν τελικά. Οι γιαπωνέζικες μου άρεσαν περισσότερο, αλλά αυτό μπορεί να είναι απλά ζήτημα γούστου.  

  Είδαμε και το «The last chushingura» (2010) του Shigemichi Sugita.