Νίκος Ερηνάκης, Ανάμεσα σε όσα πέφτει η σκιά

Νίκος Ερηνάκης, Ανάμεσα σε όσα πέφτει η σκιά, Γαβριηλίδης 2014, σελ. 55

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

  Αποφθεγματικός και φιλοσοφικός εμφανίζεται ο Ερηνάκης και στη δεύτερη ποιητική του συλλογή

  Πέντε ολόκληρα χρόνια μεσολάβησαν από τότε που ο Νίκος Ερηνάκης εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή, «Σύντομα όλα θα καίγονται και θα φωτίζουν τα μάτια σου». Στην βιβλιοκριτική που γράψαμε γι’ αυτή καταλήγαμε με μια διαπίστωση και μια πρόβλεψη: «ο Ερηνάκης είναι ένας ταλαντούχος νέος ποιητής. Πιστεύουμε ότι θα κατακτήσει μια ξεχωριστή θέση στο ποιητικό μας στερέωμα». Προσυπογράφουμε το παραπάνω απόσπασμα διαβάζοντας και τη δεύτερη ποιητική του συλλογή.

  Ανιχνεύουμε κι εδώ τα ίδια υφολογικά και θεματικά χαρακτηριστικά που εντοπίσαμε και στην προηγούμενη. Ο αφοριστικός αποφθεγματικός λόγος κυριαρχεί, σε σύντομες στροφές, δύο με τρεις στίχους οι περισσότερες. Έχουν εγκαταλειφθεί όμως οι κάποιες φορές μακροσκελείς τίτλοι των ποιημάτων της πρώτης συλλογής και στα ποιήματα αντί για τίτλοι δίνονται λατινικοί αριθμοί. Καθώς οι στροφές αυτές έχουν μια χαλαρή σύνδεση ενώ πιο συχνά  στέκονται ολότελα ανεξάρτητες, είναι δύσκολο να εντοπισθεί ένα θεματικό κέντρο, και φαντάζομαι ο Ερηνάκης δεν θα ήθελε να προβάλει κάποια ή κάποιες από αυτές με μια σχετική τιτλοφόρηση που θα αδικούσε τις υπόλοιπες. Όμως στις τέσσερις ενότητες δίνει ως τίτλο κάποιο στίχο που εμπεριέχεται σ’ αυτές.

  Παραθέτουμε το τέλος από το ΙΙ της πρώτης ενότητας «Η μόνη μυθική εποχή είναι το μέλλον».

Η μόνη μας ελευθερία

Η επιλογή μιας αίρεσης

Που θα μας οδηγήσει σε κάτι απατηλά κοινό

Κανείς δεν αναπνέει από μόνος του

Αφού δεν έχει ψάρια πια εδώ

Ας βουτήξουμε γυμνοί στη θέση τους

Φέρε ιεράν ζωήν εις τον μύστην τον νέον (σε πολυτονικό αυτό, από ορφικό ύμνο)

Κι ας πεθαίνουν οι ονειροπόλοι

Δεν πεθαίνουν ποτέ τα όνειρα

Ας περπατήσουμε

Κι ας μην έφτασε ποτέ κανείς

Μας απέμεινε το μεθυσμένο μας μέλι

  Στο ποίημα αυτό ο Ερηνάκης αποφαίνεται, αν όχι για το σημερινό άνθρωπο, τουλάχιστον για τη γενιά του.

  Θεματικά, ήδη από την προηγούμενη συλλογή του ο Ερηνάκης είχε κάνει την επιλογή του ανάμεσα στο δίπολο «Λογική/συναίσθημα», και σε όλα όσα θα μπορούσαν να τεθούν κάτω από τους παραπάνω δυο παραδειγματικούς άξονες. Έτσι διαβάζουμε στο ΙΙΙ

Όσες απαντήσεις αναζητήθηκαν στο Λόγο

Θα ανακαλυφθούν στη Φαντασία

Στο ίδιο ποίημα είναι κρυπτικά «αποκαλυπτικός».

Συναντήσαμε αυτόν που γνωρίζει

Τον πρώτο και τον τελευταίο και τον Ζωντανό

Εφτά τα κεφάλια

Μα δέκα τα κέρατα

Είδαμε ξανά το κορίτσι

Καθισμένο στο θηρίο

Αν ο δεύτερος θάνατος είναι λίμνη φωτιάς

Ο επόμενος θα κρύβει μέσα του αέρα κι αλάτι

Θεέ προσευχήσου για εμάς

Θεέ προσευχήσου σε εμάς

Το Οχτώ και το Δέκα

Είναι οι αριθμοί που λείπουν από το 35 και το 72

Στην ίδια ενότητα συναντάμε και τον παρακάτω δεκαπεντασύλλαβο

Πενθούμε όσα έφυγαν/Πενθούμε όσα θα ’ρθουν

Αλλά γιορτάζουμε όσα είναι τώρα εδώ

  Η επόμενη ενότητα «θέλω να σε φιλήσω εκεί που ο θάνατος μοιάζει πιο εύκολος» είναι καθαρά ερωτική. Ενώ στην προηγούμενη ενότητα αποδέκτης της αφήγησης είναι ο κάθε ένας που αναγνωρίζει τον εαυτό του στο υποκείμενο «εμείς» των ρημάτων που βρίσκονται στην συντριπτική τους πλειοψηφία στο πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, εδώ αποδέκτης είναι ένα θηλυκό «εσύ».

  Όμως όχι σε όλα.

  Στο Ι μιλάει τριτοπρόσωπα για εκείνο το κορίτσι.

Την έχουμε δει

Την έχουμε δει να σώζει το νόημα του κόσμου

Με ένα της βλέμμα

Για να συνεχίσει αμέσως μετά:

Αυτές τις μέρες

Περπατάω προς το κέντρο

Σκέφτομαι πόσες φορές

Έχω αγγίξει κρυφά τα μαλλιά σου

Πώς με κοιτάς

Σε τόσα μέρη που έχουμε συναντηθεί

  Και ένας υπέροχος αμφίβραχυς από την ίδια ενότητα:

Γνωρίζω ανέμους που σε έχουν μυρίσει

  Καθώς και η θλιβερή διαπίστωση:

Τόση συντροφικότητα στο θάνατο

Μα τόσος εγωισμός στην ανάσταση

  Στην τρίτη ενότητα «η λάμψη θα μας συναντήσει όπως χορεύεις την κραυγή» συναντάμε αρκετά συχνά και το «εγώ» σαν υποκείμενο

Στο ΙΙΙ διαβάζουμε

Και δεν είναι το απέραντο έξω που με φοβίζει

Μα το απέραντο μέσα

Δεν έχω παρά μόνο μια ζωή

Και σκόρπια όνειρα από τις προηγούμενες

Μα στο ύψος των ονείρων δίνεται η μάχη

  Το «εγώ» αυτό σαν υποκείμενο το συναντάμε και στον τίτλο της επόμενης και τελευταίας ενότητας: «δεν είμαι ακόμα έτοιμος για όμορφες (η)μέρες» (όταν δεν βρίσκω τον δεκαπεντασύλλαβο, τον φτιάχνω αν γίνεται εύκολα). Από την ενότητα αυτή θα παραθέσουμε τις παρακάτω στροφές.

Ό,τι έμεινε εγκαταλείφθηκε

Αυτό που συντηρείται είναι ό,τι χάθηκε

Για να πετύχει μια δολοφονία

Πρέπει να ενέχει στοιχεία αυτοκτονίας

Θα προτιμούσα να είμαι πηγή έμπνευσης για κάποιον που γράφει

Παρά να γράφω

  Λιγάκι δύσκολο για άντρα, πρέπει να πούμε. Για τις γυναίκες είναι πιο εύκολο.

Το σκοτάδι δεν κατανοεί το φως

Ίσως και το αντίθετο

Όπως και να ’χει άσ’ τα να παλεύουν

Έχουμε τις δικές μας μάχες να δώσουμε

  Με στίχους αποφθεγματικούς σαν αποσπάσματα προσωκρατικών, κατά τόπους αποκαλυπτικούς ή ζαρατουστρικούς, με έναν ηρωικό πεσιμισμό (θάνατε πήδα· /Θα σε πιάσω), ο Ερηνάκης φέρνει μια ανανέωση στη σύγχρονη ποίηση. Του ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδη και αυτή η ποιητική του συλλογή.

  Με τον «ηρωικό πεσιμισμό» θυμήθηκα τον Καζαντζάκη. Ναι, ο Ερηνάκης, κρητικός στην καταγωγή, έχει την «Κρητική Ματιά».

Μπάμπης Δερμιτζάκης