Andrei Svyagintsev, Elena

Andrei Svyagintsev, Elena (2011)

Έχουμε ξαναγράψει για τον Σβιάγκιντσεφ, πριν κοντά έξι χρόνια, και συγκεκριμένα για την Επιστροφή και την Εξορία. Σειρά έχει σήμερα η Γιελένα.

  Με τα περισσότερα πλάνα να είναι σε εσωτερικούς χώρους, η ταινία δεν έχει την ποιητικότητα της «Επιστροφής».

  Αλλά ούτε και την «κάθαρση» εκείνης της ταινίας. Πρόκειται για μια ταινία ενός «ανθρώπινου ρεαλισμού», που δεν απέχει και πολύ από τον (λογοτεχνικό) νατουραλισμό. Η Ελένη δεν είναι κάθαρμα, είναι απλά ανθρώπινη.

  Πρώην νοσοκόμα, ζει με κάποιον πλούσιο που τον περιποιήθηκε όταν αυτός βρέθηκε στο νοσοκομείο με περιτονίτιδα. Για την ακρίβεια συζούσε μαζί του επί οκτώ χρόνια, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια είναι παντρεμένοι. Χωρίς να βιάζεται ο Σβιάγκιντσεβ, στην αρχή της ταινίας, μας περιφέρει στο εσωτερικό του σπιτιού τους. Πλουσιόσπιτο.

  Ο γιος της ζει πολύ φτωχικά με τη γυναίκα του που γεννοβολάει συνεχώς, ενώ ο εγγονός της θα αναγκαστεί να πάει στο στρατό, πράγμα που δεν το θέλει, αν δεν γραφτεί στο κολλέγιο. Ζητάει την οικονομική υποστήριξη του άντρα της, όμως αυτός την αρνείται, θεωρώντας το γιο της ανεπρόκοπο, και ότι εν πάση περιπτώσει είναι δική του υπόθεση ο εγγονός της. Αυτή του αντιτείνει ότι δεν φέρεται παρόμοια στην άσωτη κόρη του. Αυτός εκνευρίζεται.

  Ο άντρας της κάποια στιγμή παθαίνει έμφραγμα. Στο νοσοκομείο τον επισκέπτεται η κόρη του. Δεν έχουν τις καλύτερες σχέσεις, και εκείνη δεν τρέφει τα καλύτερα αισθήματα γι’ αυτόν. Εδώ πρέπει να πούμε ότι μας φάνηκε ελάχιστα πειστική η σκηνή τρυφερότητας ανάμεσα σε κόρη και πατέρα στο νοσοκομείο. Όμως δικαιολογείται από την οικονομία του έργου.

  Φοβούμενος ένα επικείμενο θάνατο θέλει να κάνει τη διαθήκη του. Της ζητάει ένα φύλο χαρτί για να γράψει ένα προσχέδιο. Την επομένη περιμένει το δικηγόρο του. Την ενημερώνει για τα σχέδιά του. Αφήνει τα πάντα στην κόρη του. Εκείνη απλά θα πάρει τη σύνταξή του. Τον παρακαλεί για τον εγγονό της. Εκείνος όμως είναι ανένδοτος στην άρνησή του.

  Αν είχε ενδώσει στην παράκλησή της προφανώς θα τη γλίτωνε. Αυτή, βλέποντας ότι όλα κινδυνεύουν να χαθούν, αποφασίζει τον θάνατό του. Και μηχανεύεται το τέλειο έγκλημα. Μαζί με τα φάρμακά του προσθέτει στο ποτήρι του και χάπια βιάγκρα.

  Όντως κανείς δεν θα την υποπτευθεί. Στο τέλος βλέπουμε την ίδια και το γιο της με τη γυναίκα του και τα παιδιά του εγκατεστημένους στο πλουσιόσπιτο.

  Μόνο στα αστυνομικά έργα συλλαμβάνονται οπωσδήποτε οι δολοφόνοι. Και το έργο αυτό είναι κοινωνικό. Τώρα να το θεωρήσω σαν μια εικόνα της μοσχοβίτικης κοινωνίας, και γενικά της ρώσικης, μετά την σοβιετική εποχή, με τη νέα αστική τάξη που διαδέχθηκε την νομενκλατούρα και τους νεόπτωχους του νέου καθεστώτος; θα ήταν υπερερμηνεία. Περισσότερο το θεωρώ σαν ένα απαισιόδοξο σχόλιο πάνω στην ανθρώπινη φύση. Ο άνθρωπος έχει το καλό και το κακό μέσα του, σε διαφορετικές βέβαια αναλογίες κάθε ένας ξεχωριστά. Το τι θα υπερισχύσει κάθε φορά εξαρτάται από τις συνθήκες.

  Να μην το ξεχάσουμε, στα συν της ταινίας είναι και η εξαίρετη μουσική του Φίλιπ Γκλας.