Italo Calvino, Το μονοπάτι με τις αραχνοφωλιές

Italo Calvino, Το μονοπάτι με τις αραχνοφωλιές (μετ. Ανταίος Χρυσοστομίδης), Θεμέλιο 1997, σελ. 239

  Συνήθως βλέπω πακέτο ένα σκηνοθέτη, τώρα για πρώτη φορά θα διαβάσω quasi-πακέτο ένα συγγραφέα. Πριν λίγες μέρες ανακάλυψα στο «ράφι των τύψεων» το «Έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία» του Καλβίνο. Χθες ανακάλυψα άλλα τρία βιβλία του. Το «Μονοπάτι με τις αραχνοφωλιές» το διάβασα χθες το απόγευμα. Ξεφυλλίζοντας όμως το «Γιατί να διαβάζουμε τους κλασικούς» είδα ότι πρόκειται για τίτλο-καμουφλάζ, για αναγνώστες σαν και μένα.

  Θα εξηγήσω γιατί.

  Είναι τραγική ειρωνεία: έχω γράψει το «Ο χορός της βροχής: οικολογικά παραμύθια και διηγήματα» αλλά δεν διαβάζω παιδική λογοτεχνία, διάβαζα μόνο όταν ήμουν παιδί. Έχω γράψει το «Μυστικό των εξωγήινων» αλλά δεν μου αρέσει η επιστημονική φαντασία, ποτέ δεν μου άρεσε. Γράφω βιβλιοκριτικές αλλά δεν μου αρέσει να διαβάζω βιβλιοκριτικές παρά μόνο για βιβλία που έχω διαβάσει. Έτσι μπορώ να συμφωνήσω ή να διαφωνήσω με τον βιβλιοκριτικό, πράγμα που δεν μπορώ να κάνω αν δεν έχω διαβάσει το βιβλίο. Και το «Γιατί διαβάζουμε τους κλασικούς» αποτελείται στο μεγαλύτερό του μέρος από βιβλιοκριτικές, ενώ υπάρχουν βέβαια και κείμενα γενικότερα, όπως αυτό που επέλεξαν σαν τίτλο του βιβλίου. Βέβαια οι βιβλιοκριτικές αυτές αναφέρονται σε αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που πιθανότατα να γράφηκαν με την ευκαιρία μιας καινούριας έκδοσής τους. Θα διαβάσω για παράδειγμα τι γράφει ο Καλβίνο για τον Ροβινσώνα Κρούσο, αφού τον έχω διαβάσει. Όμως δεν θα ήταν σωστό να γράψω βιβλιοκριτική αφού και δεν πρόκειται να διαβάσω όλο το βιβλίο. Να πω μόνο ότι και αυτό είναι σε μετάφραση του Ανταίου Χρυσοστομίδη, και εκδόθηκε το 2003 από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

  Αλλά ας επιστρέψουμε στο «Μονοπάτι με τις αραχνοφωλιές».

  Είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Καλβίνο (1947) και αναφέρεται στην αντίσταση κατά της γερμανικής κατοχής. Ως γνωστό μετά την ανατροπή του Μουσολίνι, το 1943, η Ιταλία πολέμησε στο πλευρό των συμμάχων και κατελήφθη από τους γερμανούς.

  Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ένας αλητάκος που έχει μια αδελφή πόρνη. Ο Καλβίνο τον παρακολουθεί στις περιπέτειές του, περιπέτειες που τον οδήγησαν στο βουνό, με τους αντάρτες. Αντάρτης και ο ίδιος, έχοντας μάλιστα ως μοντέλο του ήρωά του ένα παιδί που συνάντησε εκεί, «ξέρει από μέσα» το αντάρτικο.

  Όπως γράφει στον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης, δεν είχε σαν στόχο να ηρωοποιήσει την αντίσταση, αλλά να την υπερασπιστεί λέγοντας το αυτονόητο, ότι οι αντάρτες ήσαν και αυτοί άνθρωποι, με τις μικροκακίες και τις μικροαδυναμίες τους. «…ήθελα να πολεμήσω ταυτόχρονα σε δύο μέτωπα: να ρίξω το γάντι στους μειωτές της Αντίστασης, και ταυτόχρονα στους ιερείς μιας αγιογραφικής και ωραιοποιημένης Αντίστασης» (σελ. 216).

  Για την επιλογή του ήρωά του γράφει: «Τι ενδιαφέρον παρουσιάζει κάποιος που είναι ήδη ήρωας, κάποιος που έχει ήδη ταξική συνείδηση; Είναι η διεργασία για να φτάσει κανείς μέχρι εκεί, αυτό που πρέπει να δείχνουμε» (σελ. 218).

  Και όντως αυτή τη διεργασία θέλει να δείξει, και όχι τα ηρωικά κατορθώματα. Μια μεγάλη μάχη που γίνεται την παρουσιάζει off-stage.

  Όμως να σχολιάσουμε κάποια αποσπάσματα, όπως το συνηθίζουμε.

  «Διότι με τα ποινικά αδικήματα δεν βγάζεις άκρη, όποιος κλέβει λίγα πηγαίνει στη φυλακή, όποιος κλέβει πολλά έχει βίλες και παλάτια» (σελ. 59).

  Κοίτα να δεις, και στην Ιταλία τα ίδια συμβαίνουν!!!

  «Φυσικά. Σε όλες τις ιστορίες που τελειώνουν άσκημα, υπάρχει στη μέση πάντα μια γυναίκα, αυτό είναι σίγουρο. Εσύ είσαι νέος, άκου καλά αυτό που σου λέω: ακόμα και για τον πόλεμο φταίνε οι γυναίκες…» (σελ. 79).

  Πολύ φαλλοκρατικό.

  Αλλά και του Δήμου Μούτση «Για όλα φταίνε οι γκόμενες» τι είναι;

  Έχω ξαναγράψει ότι δεν μου αρέσουν οι γενικεύσεις. Και το να γενικεύεις μόνο από τον Τρωικό πόλεμο, που φαίνεται μόνο αυτόν είχε υπόψη του ο αντάρτης που λέει τα παραπάνω, είναι ανεπίτρεπτο. Εξάλλου μόνο ο Όμηρος θεωρεί ως αιτία του πολέμου την Ωραία Ελένη, οι ιστορικοί έχουν άλλη άποψη.

  Και ένα τελευταίο.

  «…η γυναίκα του τον πρόδωσε στους Γερμανούς για να τον βγάλει από τη μέση…» (σελ. 137).

  Έχω υπόψη μου μια τέτοια περίπτωση.