Γαλάτεια Καζαντζάκη, Άνθρωποι και υπεράνθρωποι

Γαλάτεια Καζαντζάκη, Άνθρωποι και υπεράνθρωποι, Καστανιώτης 2006, σελ. 333

Κοίτα σύμπτωση: 333 σελίδες το βιβλίο της Γαλάτειας, 33.333 στίχοι η Οδύσσεια του Νίκου.

Είναι ζεστός ακόμη ο Καζαντζάκης μέσα μου, παρόλο που το βιβλίο το παρέδωσα στον εκδότη μου και αν δεν στραβώσει κάτι θα κυκλοφορήσει μέχρι τέλος του μήνα, και έτσι είπαμε να διαβάσουμε και τη μυθιστορηματική μεταφορά της σχέσης του με τη Γαλάτεια. Δεν είναι λίβελος όπως το βιβλίο της Λιλής Ζωγράφου, είναι όμως ένα βιβλίο γεμάτο πίκρα.

Αναρωτήθηκα γιατί δεν ήθελε για νύφη του τη Γαλάτεια ο πατέρας Καζαντζάκης, ενώ ήταν μια πολύ καλλιεργημένη γυναίκα από μια πολύ καλή οικογένεια. Αληθεύει αυτό που διάβασα, ότι ήθελε για νύφη του κάποια που ο πατέρας της έβγαζε 5.000 οκάδες λάδι; Πάντως η Γαλάτεια τον παρουσιάζει ολότελα αγροίκο. Η γυναίκα του δεν τον ήθελε καθόλου, και μάλιστα στην αρχή ήθελε να τον χωρίσει. Όσο για τις δυο κόρες του, τις είχε ολότελα περιορισμένες. Επιπλέον ήταν μέθυσος. Έχει κάθε λόγο να τον παρουσιάζει με μελανά χρώματα, και γι’ αυτό δεν ξέρουμε κατά πόσο είναι υπερβολική

Μαθαίνω και για την οικογένεια της Γαλάτειας. Ο πατέρας της εγκατέλειψε τις σπουδές του για να παντρευτεί τη μητέρα της με την οποία ήταν τρελά ερωτευμένος. Όταν καταλάγιασε ο έρωτας ένιωσε ότι παραήταν μεγάλη η θυσία, και της έκανε το βίο αβίωτο. Η γυναίκα κάποια στιγμή πέθανε από εγκεφαλικό αφήνοντας ορφανά τα τρία παιδιά. Τότε κατάλαβε τι έχασε, και πήγαινε συχνά πυκνά στον τάφο της.

Στον αντίποδα του πατέρα Καζαντζάκη αυτός δεν έβαλε βέτο στο αίσθημα αυτό, αλλά η συμβίωση έπρεπε να σταματήσει, η σχέση έπρεπε να νομιμοποιηθεί. Τέλεσαν το γάμο τους κρυφά στην εκκλησία ενός νεκροταφείου για να μην το πάρει χαμπάρι ο γέρος.

14 χρόνια κράτησε η σχέση, διάστημα κατά το οποίο ο Καζαντζάκης έλλειπε συχνά στο εξωτερικό. Τελικά η Γαλάτεια αποφάσισε να πάρει διαζύγιο. Όμως, παρά το ότι προσπαθεί να το κρύψει, φαίνεται καθαρά ότι άρχισε να ζηλεύει. Παραήταν στενή η σχέση του με την Ελένη, τη μέλλουσα γυναίκα του. 20 χρόνια μικρότερή τους, ήξερε γραφομηχανή ώστε να του πληκτρολογεί τα έργα του, και προπαντός δεν του έφερνε αντιρρήσεις στις ιδέες του – τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται η Γαλάτεια. Αυτή, κομμουνίστρια, συχνά δεν συμφωνούσε μαζί του, και ιδιαίτερα με την νιτσεϊκή του αντίληψη για τον υπεράνθρωπο. Αυτός είναι προφανώς ο λόγος που έδωσε αυτό τον ειρωνικό τίτλο στο βιβλίο της.

Ενώ η Ζωγράφου μιλάει συνεχώς για την σεξουαλική ανικανότητα του Καζαντζάκη, η Γαλάτεια δεν αναφέρεται σ’ αυτή. Έχω ξαναγράψει ότι αμφιβάλω αν ο Καζαντζάκης υπήρξε ανίκανος, τουλάχιστον στην αρχή. Μου είναι δύσκολο να πιστέψω ότι μια γυναίκα μπορεί να καθίσει κοντά σε έναν άντρα χωρίς να έχουν σεξουαλικές σχέσεις. Και ο Καζαντζάκης δεν ήταν κανένας διάσημος, ούτε καν όταν τα έφτιαξε με την Ελένη. Όπως και να έχει, το να θεωρείς το έργο του σαν υπεραναπλήρωση της ανικανότητάς του όπως κάνει η Λιλή Ζωγράφου είναι υπερβολικό, όπως δεν θα μπορούσε να το ισχυρισθεί κανείς και για τον Μπόρχες.

Η Γαλάτεια παρεμβάλει και κάποια ιντερμέτζα. Το πρώτο είναι πεζό και αναφέρεται προφανώς σε μια πραγματική ιστορία, στην ανοχή μιας γυναίκας για το δεσμό του κατά πολύ μικρότερού της άντρα με μια άλλη γυναίκα της ηλικίας του. Τα άλλα είναι θεατρικά μονόπρακτα: ένα με θέμα τη γερμανική κατοχή, ένα άλλο με θέμα το Αρκάδι, ενώ ένα τρίτο είναι παρωδία του «Καπετάν Μιχάλη». Όχι, δεν σκότωσε την Εμινέ επειδή η σκέψη της τον εμπόδιζε να δοθεί απερίσπαστος στον αγώνα (κάπου διάβασα ότι ένας σουλτάνος σκότωσε μια από το χαρέμι του όταν συνειδητοποίησε ότι ήταν ερωτευμένος μαζί της) αλλά γιατί του την έφαγε ο αντίζηλός του.

Το παρακάτω περιστατικό ήταν ό,τι πρέπει για να αμαυρώσει στη συνείδησή μου τον Σικελιανό.

Η Γαλάτεια (στο έργο χρησιμοποιεί ψευδώνυμα) πηγαίνει να του ζητήσει τη «Θεία κωμωδία» για τον Νίκο. Η γυναίκα του ανεβαίνει στο γραφείο του να τον ρωτήσει, και κατεβαίνει χωρίς να πει λέξη.

«Η ώρα στο μεταξύ περνούσε. Βράδιαζε. Σε μια στιγμή ρώτησε η Δανάη αν πρέπει να περιμένει. –Ο Γλαύκος είπε ναι…

Νυχτωμένα πια εμφανίστηκε. Ντυμένος, ξουρισμένος, πουντραρισμένος, παρφουμαρισμένος, κι αμέσως της είπε με ύφος αυστηρό:

-Όταν έρχουνται σπίτι μου, Δανάη, έρχουνται μόνο για μένα. Όχι για τον Ντάντε ή τον Όμηρο ή για όποιον άλλον.

-Το λάθος είναι του Αλέξανδρου. Μ’ έστειλε για το βιβλίο κι ήρθα. Πού να ξέρω… απάντησε η Δανάη.

Η γυναίκα του μιλιά. Καθόταν και την κοίταζε με την ίδια αυστηρή έκφραση, σίγουρη πως ο θυμός του Θεού ήταν δίκαιος.

Η Δανάη έφυγε αμέσως μετά. Το άλλο πρωί ο Γλαύκος έστειλε το βιβλίο» (σελ. 130-131).

Τέτοιο φτύσιμο.

«Οι φιλόσοφοι είναι και αυτοί ανθρώπινα όντα» λένε οι Ροζέ-Πωλ Ντρουά και Ζαν-Φιλίπ Ντε Τονάκ στο βιβλίο τους «Είναι τρελοί αυτοί οι σοφοί».

Ναι, αλλά κάποιες φορές παραείναι.

Και για τον Μπερξόν:

«Όταν ο Μπερξόν έβλεπε να ’ρχονται να τον ακούσουν πατείς με πατώ σε οι κυρίες, ξέρεις τι έλεγε; -Τι ζητούνε εδώ μέσα όλα τούτα τα ορνιθόμυαλα ωραία πλάσματα;» (σελ. 137) .

Άλλος φαλλοκράτης.

Πάντως δεν νομίζω να τέλειωσα μ’ αυτή την ανάρτηση με τον Καζαντζάκη.