Νίκος Οικονομίδης, Στίχοι στο καβαλέτο

Νίκος Οικονομίδης, Στίχοι στο καβαλέτο, εκδόσεις Τέχνης οίστρος, 2011, σελ. 297

  Η «Συμβίωσις αρμονική», με πίνακες του Νίκου Οικονομίδη που «εικονογραφούνται» με ποιήματα της συζύγου του έπεται χρονικά, όμως και στους «Στίχους στο καβαλέτο» βλέπουμε μια αρμονική συμβίωση ανάμεσα σε ζωγραφική και ποίηση. Ποιήματα εννιά ποιητών «εικονογραφεί» ο Οικονομίδης με τον χρωστήρα του. Αυτοί είναι οι Γιάννης Βαρβέρης, Νίκος Δαββέτας, Μάνος Ελευθερίου, Γιάννης Κοντός, Στάθης Κουτσούνης, Γιώργος Μαρκόπουλος, Θανάσης Θ. Νιάρχος, Στρατής Πασχάλης και Αντώνης Φωστιέρης. Σε μια στροφή από το «Στοίχημα» με το οποίο η σύζυγός του Λήδα Παναγιωτοπούλου σχολιάζει το εγχείρημα αυτό, γράφει:

Η παλέτα με τα χρώματα σε στάση αναμονής.

Το καβαλέτο επίσης.

Αδημονούν να μιλήσουν με τους στίχους

να φτιάξουν από την αρχή φόρμες και συνθέσεις μαγικές.

Ο ζωγράφος παίρνει το πινέλο, το βυθίζει στο χρώμα.

Το μωβ στενάζει, το ροζ χαμογελά, το πράσινο ηρεμεί

το μπλε δεσπόζει.

  Και η Τζίνα Καλογήρου, καθηγήτρια στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο εκτενές σημείωμά της γράφει ανάμεσα στα άλλα: «…παρατηρούμε, διαβάζοντας το συγκεκριμένο βιβλίο του Ν. Οικονομίδη, ότι η συνάντηση και η διασταύρωση ποίησης και ζωγραφικής, όχι μόνο δεν καταργεί την αυτοδυναμία της κάθε καλλιτεχνικής έκφρασης, όχι μόνο δεν υποτάσσει τη μια στην άλλη, αλλά αντίθετα ενδυναμώνει την εμβέλεια και τη νοηματική πολυσημία κάθε τέχνης χωριστά».

  Ο ίδιος ο Οικονομίδης, στο τελευταίο εισαγωγικό κείμενο, μας αφηγείται την διαδρομή που έκανε, το τέρμα της οποίας ήταν αυτό το βιβλίο. Και καταλήγει:

  «Ιδιαίτερα αφιερωμένο στη μνήμη του Γιάννη Βαρβέρη, που τόσο νωρίς μας άφησε. Και στον οποίο οφείλεται και ο τίτλος του βιβλίου».

  Ο Γιάννης Κοντός δεν είχε φύγει ακόμη. Ο Γιάννης Κοντός, που γενναιόδωρα μου έδωσε τα βιβλία της Ευγενίας Φακίνου τα οποία του ζήτησα προκειμένου να γράψω για το έργο της.

  Όχι, δεν ήταν όλοι το ίδιο γενναιόδωροι, για να μην πω καθόλου, με εξαίρεση τον πατέρα Ψυχογιό, που μου έδωσε όλα τα έργα του Ναγκίμπ Μαχφούζ που του ζήτησα.

  Σαν ελάχιστη έκφραση ευγνωμοσύνης θέλω να αφιερώσω και εγώ αυτό το σημείωμα στη μνήμη του Γιάννη Κοντού.

  Έχω ξαναγράψει για τη ζωγραφική του Οικονομίδη, στη βιβλιοκριτική μου για τη «Συμβίωση αρμονική». Χωρίς να έχω κάνει σπουδές στη ζωγραφική, θα καταγράψω τη γενική εντύπωση που μου έκαναν οι περισσότεροι πίνακές του σ’ αυτό το βιβλίο.

  «Το μπλε δεσπόζει», διαβάσαμε παραπάνω. Δεσπόζει σε μια χρωματική συμφωνία, σε ένα χορό χρωμάτων, που θυμίζει πολύ τη ζωγραφική των φωβ, όμως μόνο όσον αφορά το χρώμα, γιατί η δική τους τέχνη είναι εικονιστική. Η ζωγραφική του Οικονομίδη πατάει πάνω στην κυβιστική παράδοση αλλά την ξεπερνά. Δεν χαρακτηρίζεται από την αυστηρή γεωμετρία του κυβισμού. Τα γεωμετρικά σχήματα που υπάρχουν δεν χαράχτηκαν με τον χάρακα και τον διαβήτη, κι αυτό τους δίνει μια ονειρική διάσταση. Ο τεμαχισμός των αντικειμένων δεν γίνεται με βάση μια εσωτερική προοπτική όπως στον Πικάσο, απλά τα αντικείμενα απεικονίζονται σε μια μη ρεαλιστική συμπαράταξη, αποτελώντας το πρόσχημα για μια χρωματική πανδαισία. Σε κάποιους πίνακες είχα την αίσθηση ότι έβλεπα τα εικονιζόμενα σαν μέσα από κομμάτια ενός σπασμένου καθρέφτη.

  Θα δώσω ένα δείγμα.

  Τον πίνακα τον έχετε ήδη δει. Θα παραθέσω και το ποίημα που τον ενέπνευσε, και που είναι ο «Αντικατοπτρισμός» του Στάθη Κουτσούνη.

 

Κοιτάζω απ’ το παράθυρο στο δρόμο

ο χωροφύλακας με τα μαύρα γαλόνια

κυνηγάει κάποιον απ’ το πλήθος

βρίζοντας λυσσασμένα

ακούγονται σειρήνες και πυροβολισμοί

και σε λίγο ένας γδούπος

αμέσως μετά ησυχία

άνθρωποι επιστρέφουν βιαστικά

αυτοκίνητα περνούν και χάνονται

κατεβαίνω στο πεζοδρόμιο

ένας άντρας πεσμένος μπρούμυτα

προσπερασμένος απ’ όλους

τον γυρίζω να δω το πρόσωπό του

και στ’ άσπρο φως του απομεσήμερου

βλέπω καθαρά

τον εαυτό μου

  Η Λήδα «εικονογραφεί» πίνακες του άνδρα της, ο Νίκος εικονογραφεί (κυριολεκτικά εδώ) ποιήματα εννέα ποιητών. Με τη μουσική τι γίνεται;

  Ένα από τα αγαπημένα μου κομμάτια είναι το «Εικόνες από μια έκθεση» του Μοντέστ Μουσόργκσκι. Το απολαμβάνω κάθε φορά που το ακούω, όμως δεν έχω ιδέα ποιοι ήταν οι πίνακες που το ενέπνευσαν. Ακούγοντας τη μουσική από το youtube βλέπω με έκπληξη ότι συνοδεύεται από εικόνες. Όχι, δεν είναι αυτές που ενέπνευσαν τον Μουσόργκσκι, είναι εικόνες παιδιών ενός δημοτικού που τις εμπνεύστηκαν ακούγοντας το έργο αυτό.

  Εξαιρετική η δουλειά του Οικονομίδη, κάθε λάτρης της ποίησης και της ζωγραφικής θα πρέπει να έχει το βιβλίο αυτό στη βιβλιοθήκη του.