Έρμαν Έσσε-Τόμας Μαν, Αλληλογραφία 1910-1955

Έρμαν Έσσε-Τόμας Μαν, Αλληλογραφία 1910-1955 (μετ. Γιώτα Λαγουδάκου), Καστανιώτη 2003, σελ. 218

  Είναι η τρίτη φορά που μου συμβαίνει: ξεκίνησα να διαβάζω το βιβλίο και βλέποντας τις υπογραμμίσεις κατάλαβα ότι το είχα ήδη διαβάσει. 19-8-2003, διαβάζω στην τελευταία σελίδα, η ημερομηνία που το τέλειωσα.

  Δεν έχω την πολυτέλεια να το ξαναδιαβάσω, έχω τόσα άλλα βιβλία αδιάβαστα που θέλω να τα διαβάσω. Απλά θα πω δυο λόγια και θα αντιγράψω κάποιες υπογραμμίσεις.

  Ξαναδιάβασα όμως την εισαγωγή της μεταφράστριας που έχει αρκετά βιογραφικά στοιχεία και για τους δυο. Αρκετά τα θυμόμουνα, αρκετά όμως όχι.

  Έχω γράψει για τον Τόμας Μαν (βλέπω ότι και ο «Tonio Kröger» είναι ένα από τα βιβλία που είχα ήδη διαβάσει όταν θέλησα να το διαβάσω), όχι όμως για τον Έρμαν Έσσε. Διάβασα κάποια βιβλία του  κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Παράλληλα διάβασα και κείμενα για το έργο του από το αφιέρωμα του «Διαβάζω».

  Δεν μου άρεσαν. Υπάρχουν καλοί συγγραφείς που απλά δεν τους πάμε. Θυμάμαι τον «Σιντάρτα» που τον διάβασα στο πρωτότυπο για εξάσκηση στα γερμανικά μου, που είναι γραμμένο σε αρκετά απλή γλώσσα. Επειδή όμως έχουν περάσει τόσα χρόνια μπορεί να έχει αλλάξει η διάθεσή μου και να τον δω διαφορετικά. Θα ήθελα κάποια στιγμή να ξαναδιαβάσω κάποιο έργο του.

  Και τώρα κάποιες υπογραμμίσεις.

  (Από επετειακό κείμενο του Τόμας Μαν για τα εξηντάχρονα του Έρμαν Έσσε:

  «Δεν είναι λιγότερο παράξενο και χαρακτηριστικό από τη συμπάθειά του για την τσεχο-εβραϊκή μεγαλοφυΐα του Φραντς Κάφκα, τον οποίο από νωρίς αποκάλεσε «μυστικό βασιλιά της γερμανικής πεζογραφίας» και στον οποίο σε κάθε κρίσιμη ευκαιρία εκφράζει το θαυμασμό του όπως σε κανένα άλλο σύγχρονο ποιητικό πνεύμα» (σελ. 89).

  Πόσοι να ήταν άραγε σαν αυτόν, που αναγνώρισαν από νωρίς τον μεγάλο συγγραφέα;

  Και ο Έρμαν Έσσε στον Τόμας Μαν:

  «Το γεγονός ότι στη Γερμανία οι εγκληματίες και οι κερδοσκόποι, οι σαδιστές και οι γκάνγκστερ δεν είναι πια ναζιστές και δεν μιλούν γερμανικά αλλά είναι Αμερικανοί, αυτό ναι μεν στην πράξη με δυσαρεστεί συχνά, κατ’ αρχήν, όμως μου είναι απολύτως ανακουφιστικό. Για τη γερμανική αισχρότητα νιώθαμε αναγκαστικά κατά κάποιον τρόπο όλοι συνυπεύθυνοι, γι’ αυτήν την καινούρια δεν το κάνω, και ανακαλύπτω για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες ολόκληρες σκιρτήματα εθνικισμού στο στήθος μου, που βεβαίως δεν είναι γερμανικός αλλά ευρωπαϊκός» (σελ. 141).

  Η Ευρώπη ένα έθνος; Αναρωτιέμαι πώς θα ένοιωθε σήμερα.

  Τελικά από τις ελάχιστες υπογραμμίσεις μου αυτές τις δυο ένοιωσα ότι άξιζε να περισώσω.

  Δεν θυμάμαι αν μου άρεσε και πόσο όταν το διάβασα, οι ελάχιστες υπογραμμίσεις δεν είναι απόδειξη ότι δεν μου άρεσε, αλλά θυμάμαι πολύ καλά ότι δεν μου άρεσε ιδιαίτερα η αλληλογραφία των Ρίλκε-Τσβετάγεβα-Πάστερνακ. Ίσως γιατί οι τελευταίοι είναι ποιητές.