Μαρίνα Σαμπροβαλάκη (Κύρβα), Μυστική εμμέλεια

Μαρίνα Σαμπροβαλάκη (Κύρβα), Μυστική εμμέλεια, Αθήνα 2017, σελ. 998

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ιεράπετρα 21^ος αιών» (25-1-2017) και στο Λέξημα

Το πέμπτο βιβλίο της Κύρβα, παθιασμένο, καταγγελτικό και βαθυστόχαστο

  H «Μυστική εμμέλεια» είναι το πέμπτο βιβλίο της Μαρίνας Σαμπροβαλάκη που εξακολουθεί να υπογράφει με το ψευδώνυμο «Κύρβα», το όνομα του μυθικού ιδρυτή της ιδιαίτερης πατρίδας μας, της Ιεράπετρας. Έχουν προηγηθεί τα: «Ξεφύλλισμα ζωής», «Το πέρασμα του ερωδιού», «Ο άγγελος με τις μαργαρίτες» και «Στο χαμήλωμα της φλόγας». Ποιητικά τα δύο πρώτα, εξομολογήσεις de profundis το τρίτο και μυθιστορηματικό το τέταρτο.

  Η «Μυστική εμμέλεια» με τις σχεδόν χίλιες σελίδες του είναι ένα «βαρύ» βιβλίο, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το μόνο ανάλογο σε όγκο βιβλίο που έχω υπόψη μου είναι η «Οδύσσεια» του Καζαντζάκη, την οποία διάβασα πρόπερσι εν όψει της έκδοσης του βιβλίου μου «Ο δικός μου Νίκος Καζαντζάκης».

  Ενώ τα δυο προηγούμενα βιβλία της Κύρβα ήταν γεμάτα με δοκιμιακού χαρακτήρα αποσπάσματα, η «Μυστική εμμέλεια» είναι μια συλλογή παθιασμένων δοκιμίων. Η αποστροφή στους «σεβαστούς αδελφούς» στην αρχή του βιβλίου δίνει ολοκάθαρα το στίγμα του. Αντιγράφω.

  «Το έργο Μυστική Εμμέλεια είναι η φωνή διαμαρτυρίας της ψυχής του χειμαζομένου ελληνικού λαού. Είναι η κραυγή για τον «εκσυγχρονιστικό» βιασμό όλων των αξιών και των προγονικών αρετών και κληροδοτημάτων. Είναι στηλίτευμα για τους Μνημονιακούς κατακτητές, τους βέβηλους ιερών και οσίων του ελληνικού Έθνους και της Ορθόδοξης Πίστης. Μα είναι και μια αποδεδειγμένη «κατάθεση» της Αγάπης του Θεού προς τα παιδιά Του.

  Συνέλληνες, διαφυλάξτε τις ιερές Θερμοπύλες του Έθνους, την Θρησκεία, την πατρίδα και την οικογένεια. Μην παραδίνετε τα Άγια τοις κυσί».

  Γιατί αυτό το κάλεσμα;

  Στο κείμενο που δίνει και τον τίτλο του βιβλίου διαβάζουμε:

  «Γενικευμένη αποσύνθεση, αποφορά ηθικής σήψης, ολοσχερής κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού και κοινωνικού ιστού. Θέαμα απεχθές η αθεϊστική απρέπεια και ασέβεια, ο δόλος και η απάτη. Αφιλάνθρωπος πρωταθλητισμός των νεορωμαίων επιδρομέων, των μνημονιακών κατακτητών, σε εφευρέσεις «βασανιστηρίων και μαρτυρίων» των φορολογουμένων Ελλήνων, με επέκταση της βαρβαρικής κυριαρχίας τους σε όλους τους τομείς» (σελ. 13).

  Εύστοχη η διάκριση: «των φορολογουμένων Ελλήνων». Γιατί υπάρχουν και οι μη φορολογούμενοι (βλέπε λίστα Λανγκάρντ).

  Ανάλογα αποσπάσματα βρίθουν σε όλο το βιβλίο.

  Στο μυθιστορηματικό «Στο χαμήλωμα της φλόγας», η πλοκή είναι το στημόνι όπου πάνω του η Κύρβα υφαίνει δοκιμιακά αποσπάσματα. Εδώ όπως είπαμε έχουμε κυρίως παθιασμένα δοκίμια, τόσο παθιασμένα που η Κύρβα καταφεύγει πολύ συχνά στους έντονους χαρακτήρες για να υπογραμμίσει το νόημα των σχετικών αποσπασμάτων. Όμως κάποια κείμενα έχουν επίσης το αφηγηματικό στημόνι. Αυτά είναι κυρίως εκείνα όπου πρωταγωνιστούν ο «Σπηλαιώτης Ευμένειος και ο αδελφός Αρίφ» (τίτλος ενός από τα κείμενα). Ο αδελφός Αρίφ είναι τσιγγάνος.

  «Του σκεβρωμένου Αρίφ, ο αγώνας ήταν για τον στοιχειώδη, τον επιούσιον άρτον και όχι για τον… «περιπλέον». Ο γέρο πατέρας πάντα μοι έλεγεν: «υιέ μου, υιέ μου Σεραφείμ, όλα ’ναι υφάδια της κοιλιάς και το ψωμί στημόνι», θέλοντας να επισημάνει την σπουδαιότητα και μέριμνα της βάσης της ζωής του ανθρώπου, του επιούσιου άρτου και να καυτηριάσει τα δευτερεύοντα. Γίνεται να στηθεί αργαλειός δίχως στημόνι;» (σελ. 421).

  Τη λαϊκή αυτή ρήση, θυμάμαι, την πρωτάκουσα από τη συγχωρεμένη τη θεία την Αθηνά, καθώς κατέγραφα τον πατέρα μου και τη μητέρα μου σε ένα κασετόφωνο, το 1978, και τύχαινε να είναι παρούσα.

  Από τέτοιες λαϊκές ρήσεις βρίθει το βιβλίο (σελ. 441 και αλλού). Καθώς βρίθει επίσης και από ευαγγελικά αποσπάσματα παίρνει ένα χαρακτήρα ιδιαίτερα μεταμοντέρνο.

  Θα δώσουμε και ένα αφηγηματικό δείγμα, από «Το μυστικό φαράγγι της παπλινιώτισσας», όπου βλέπουμε την Εμμέλεια να ανηφορίζει.

  «Το κρεμαστό φαράγγι του μυστικού παραδείσου της, απλωμένο στη θωριά, προσκαλούσε ικευτικά τη σμίξη της. Το διαπεραστικό αγιάζι του καταχείμωνου με το σιγανό ξεροβόρι, περόνιαζαν σαν σακοράφες το κουρελιασμένο σώμα της. Η παγωμένη ανάσα της, πυκνό δακτυλιδωτό σύννεφο προπορευόμενο στην ορθρινή πορεία της, η μόνη συνοδοιπόρος. Αγκομαχώντας η καρτερόψυχη γυναίκα βάδιζε με βιάση, απελευθερωμένη από την αγχόνη της κοσμικότητας για τα χώματα της Παναγιάς του Παπλινού σαν να εκτελούσε διατεταγμένη υπηρεσία» (σελ. 377).

  Πολλές φορές έχω πάει στην Παναγία του Παπλινού με το φίλο μου τον Σταύρο και την Κατερίνα, και είδα με συγκίνηση φωτογραφίες από τη μονή που έχει στο βιβλίο της η Μαρίνα.

  Το βιβλίο με το βαθύ θρησκευτικό χαρακτήρα του θα αρέσει ιδιαίτερα στους θρησκευόμενους. Ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδο. 

Μπάμπης Δερμιτζάκης