Ismaïl Kadaré, Αισχύλος ή ο αιώνια χαμένος

Ismaïl Kadaré, Αισχύλος ή ο αιώνια χαμένος (μετ. Ίρα Κολινιάτη), Εκδόσεις του εικοστού πρώτου, 1988, σελ. 124

  Ένα ακόμη βιβλίο που άνοιξα να το διαβάσω και είδα ότι το είχα ήδη διαβάσει. Η ημερομηνία που τέλειωσα την ανάγνωση, την οποία γράφω πάντα στην τελευταία σελίδα ενός βιβλίου που διαβάζω, είναι 13-7-1998. Πάνε είκοσι χρόνια λοιπόν, αλλά δεν έχω πια την πολυτέλεια να ξαναδιαβάζω βιβλία όταν υπάρχουν αριστουργήματα που δεν έχω ακόμη διαβάσει. Θα κάνω λοιπόν ότι έκανα και στα άλλα, θα αντιγράψω κάποιες υπογραμμίσεις μου.

  «Όπως έχει παρατηρήσει ο γερμανός φιλόλογος Μ. Λάμπερτζ, το γαμήλιο τυπικό, έτσι όπως εφαρμόζεται ακόμη και σήμερα από τους Αλβανούς, δεν είναι παρά η επιβίωση της απαγωγής γης γυναίκας στην αρχαιότητα. Ο τρόπος που φτάνουν οι συγγενείς του γαμπρού, η υποδοχή, οι εικόνες που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τους συζύγους (αυτή, η πέρδικα, στο ρόλο του θύματος· αυτός, ο αετός που εφορμά στη λεία του), οι τουφεκιές, η αλλαγή δρομολογίου κατά την επιστροφή, οι κανόνες που ρυθμίζουν την κίνηση της συνοδείας των καλεσμένων κατά τη διάρκεια αυτής της πορείας, κ.λπ., όλα αυτά αναπαριστούν τις φάσεις της απαγωγής, με τη διαφορά ότι σήμερα η απαγωγή δεν γίνεται πραγματικά, αλλά “παίζεται”» (σελ. 22).

  Μπορεί η απαγωγή της γυναίκας να συνέβαινε στην αρχαιότητα στην Αλβανία, αλλά υπάρχουν περιοχές του κόσμου που συμβαίνει ακόμη και σήμερα. Το είδαμε στις ταινίες «Dede» και «Difret».

  «Ας φανταστούμε τώρα τι συνέβαινε κατά τη διάρκεια μιας νεκρώσιμης τελετής, όπου ο νεκρός έχει πέσει θύμα βεντέτας, φαινομένου τόσο συχνού στα αλβανικά όρη. Σύμφωνα με τον εθιμικό κανόνα, ο φονιάς ήταν αναγκασμένος να παρευρεθεί στον ενταφιασμό του θύματός του, καθώς επίσης και στο επικήδειο γεύμα που γινόταν στην οικία του τελευταίου» (σελ. 23).

  Εντυπωσιακό!!! Δεν πιστεύω να συμβαίνει σε πολλά από τα μέρη που διατηρείται ακόμη η βεντέτα.

  Και ένα ακόμη για την βεντέτα.

  «Όταν ένας άντρας σκοτωνόταν, πέφτοντας θύμα βεντέτας, το ματωμένο πουκάμισό του απλωνόταν σε ένα εμφανές σημείο του kulla και, από το χρώμα που έπαιρναν με τον καιρό οι κηλίδες του αίματος, έβγαζαν συμπεράσματα για τα αισθήματα που υποτίθεται ότι έτρεφε ο νεκρός κάτω από τη γη και τα οποία ήθελε να κάνει γνωστά: ανυπομονησία να δει να παίρνουν το αίμα του πίσω, οργή ή θλίψη. Οι κηλίδες αυτές έπαιζαν έτσι έναν πρακτικό ρόλο στη διαδικασία της “επιστροφής” του αίματος» (σελ. 110).

  «Σύμφωνα με τον παλιό αλβανικό κώδικα, ήταν απόλυτο καθήκον να ανοίξεις την πόρτα σου οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας, από τη στιγμή που ένας επισκέπτης, γνωστός ή άγνωστος, την είχε κτυπήσει και είχε προφέρει αυτές τις απλές λέξεις: “Ε, νοικοκύρη, δέχεσαι φίλους;” Και κάθε παράβαση αυτού του καθήκοντος όφειλε να τιμωρηθεί με αυστηρότητα ως έγκλημα» (σελ. 112).

  Αυτό σήμερα φαίνεται απίστευτο. Αν ανοίξεις την πόρτα σου και δεχτείς έναν άγνωστο, καλωσορίζεις το έγκλημα. Έτσι την έπαθε η ξαδέλφη μου η Αρχόντισσα, που άνοιξε την πόρτα της σε έναν άγνωστο που έκανε έρανο, νομίζω για την αποπεράτωση μιας εκκλησίας. Μέσα στα πλαίσια της φιλοξενίας πήγε στην κουζίνα να του φτιάξει καφέ. Όταν επέστρεψε, ο ξένος είχε εξαφανισθεί. Κατάλαβε τι είχε γίνει. Έψαξε, και είχε πράγματι εξαφανιστεί και το πορτοφόλι της.

  «Αντιπαραθέτοντάς τους στους δολοφόνους τους, ο Σαίξπηρ παρουσίασε τους δολοφονημένους βασιλείς ως καλούς ανθρώπους – πράγμα που φυσικά αποδεικνύει ότι η σχηματοποίηση, αυτό το ύπουλο κακό, μπορεί να μαστίζει ακόμη και μια μεγαλοφυία. Ο Αισχύλος αποδίδει με τη μεγαλύτερη δυνατή αμεροληψία τον πόνο και τον οίκτο που προκαλεί η τύχη του Αγαμέμνονα, χωρίς να παραλείπει να θυμίζει τα όσα σκληρά και φρικαλέα διέπραξε ο βασιλιάς. Με τον τρόπο αυτό, μέσα σε ένα και μόνο ον, τον Αγαμέμνονα, βρίσκουμε ταυτόχρονα τους καλούς βασιλείς Άμλετ και Ντάνκαν και τους δολοφόνους τους Κλαύδιο και Μάκβεθ» (σελ. 125).

  Έχω γράψει εκτενώς πάνω σ’ αυτό σε μια εισήγησή μου σε ένα συνέδριο στη Πράγα. Τίτλος της ήταν «Ο κακός χαρακτήρας ή το κακό στον χαρακτήρα;».