Εν όψει της προβολής
του «Donbass» στις 7 Νοεμβρίου
στο Άστυ αποφάσισα να δω και τις υπόλοιπες ταινίες του Λοζνίτσα. Η προηγούμενη
ανάρτησή μας ήταν για την πρώτη του ταινία «Χαρά μου». Οι
ταινίες μυθοπλασίας του είναι τέσσερις συνολικά, με μια πέμπτη να ετοιμάζεται, όπως
βλέπω στη φιλμογραφία του στη βικιπαίδεια.
Η ταινία, μεταφορά από διήγημα του Ντοστογιέφσκι, έχει τον γκροτέσκο
χαρακτήρα του «Πύργου».
Εδώ ο πύργος είναι η φυλακή, και ο χωροθέτης Κ. είναι η γυναίκα ενός κρατουμένου
που επιχειρεί μάταια να τον δει. Αρχικά αρνούνται να δεχθούν τα πράγματα που
του φέρνει, μια στρυφνή υπάλληλος της λέει ότι δεν επιτρέπονται τα συγκεκριμένα
είδη. Στη συνέχεια κάθε προσπάθειά της να τον συναντήσει αποβαίνει άκαρπη. Μια
γυναίκα που προτίθεται να τη βοηθήσει έχει το σκοπό της: να την πασάρει σε ένα
νταβατζή. Όμως το αφεντικό του τη λυπάται, τη συμβουλεύει να γυρίσει στο σπίτι
της. Η γυναίκα παραπόνων που έχει πάρει την αίτησή της την συμβουλεύει να την
αποσύρει. Η μυστική υπηρεσία θα την ανοίξει, και θα την καταγράψει στα κατάστιχά
της.
Και, αντίθετα από τον
«Πύργο» όπου βλέπουμε το παράλογο της εξουσίας, εδώ βλέπουμε τη σκληρότητά της.
Όλοι οι υπάλληλοι της φυλακής στους οποίους απευθύνεται την αντιμετωπίζουν με
σκαιότητα, ένας μάλιστα με την απειλή να τη συλλάβει αγανακτισμένος με την
εμμονή της.
Στο τέλος
βρισκόμαστε σε ένα τελετουργικό επεισόδιο με τους υπαλλήλους των φυλακών που
είχε συναντήσει, που μας θύμισε το «Μάτια ερμητικά κλειστά» του Κιούμπρικ. Το
επεισόδιο αυτό τελειώνει με τον βιασμό της από μια ομάδα φρουρών σε ένα βαν. Όμως
στη συνέχεια, σε ένα συνηθισμένο εφέ απροσδόκητου, βλέπουμε ότι το επεισόδιο
αυτό ήταν όνειρο. Την είχε πάρει ο ύπνος στο σιδηροδρομικό σταθμό, όπου
περίμενε το τραίνο της επιστροφής.
Εδώ το τέλος είναι
ανοιχτό, όχι γιατί η ταινία είναι ημιτελής όπως το μυθιστόρημα του Κάφκα, αλλά
για να δείξει ο Λοζνίτσα την χωρίς τέλος σκληρότητα μιας απόλυτα
γραφειοκρατικής εξουσίας. Η γυναίκα την οποία είχε συναντήσει στην αρχή έρχεται
και τη βρίσκει, την ξυπνάει και της λέει να την ακολουθήσει. Έχει βρει άκρη για
το πρόβλημά της.
Δεν πρόκειται για
κοινωνική σάτιρα αλλά για ανθρωπολογικό σχόλιο: οι μισοί άνθρωποι είναι
κακόψυχοι, οι άλλοι μισοί υποφέρουν όταν πέσουν στα χέρια τους. Αυτό, και στις τέσσερις
ταινίες του Λοζνίτσα
Εδώ δεν έχουμε ανεξάρτητα
επεισόδια από την ηρωίδα, είναι παρούσα σε όλα. Σε κάποια είναι απλά μάρτυρας, όπως
στον καυγά των επιβατών στο λεωφορείο, ενώ κάποια τα ακούει να τα αφηγούνται
άνθρωποι γύρω της. Όλα δείχνουν την κακία και τη σκληρότητα που κυριαρχεί στον κόσμο.
Ναι, επειδή το έχω
ζήσει το πετσί μου, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι υπάρχουν άνθρωποι απίστευτης
κακίας ολόγυρά μας, καλό είναι να είμαστε προσεκτικοί.
Η σκληρότητα και η
κακία των ανθρώπων είναι η θεματική του Λοζνίτσα σε όλες του τις ταινίες. Όσο για
την ποιητική του, αρέσκεται στις μεγάλες σκηνές και στα μακρά πλάνα. Δεν
βιάζεται να ξεπετάξει την ιστορία του. Αλλά αυτό είναι χαρακτηριστικό αρκετών
μεγάλων σκηνοθετών, όπως του δικού μας, συγχωρεμένου πια, Αγγελόπουλου, και του
γείτονά μας, Nuri Bilge Ceylan.
Πολύ ωραίες οι
ταινίες του Λοζνίτσα αλλά καταθλιπτικές. Αυτή εδώ με ψυχοπλάκωσε ολότελα.
Την προσθήκη «μεταφορά
από διήγημα του Ντοστογιέφσκι» την έκανα αργότερα, από μνήμης, αφού είχα
διαβάσει τον σύνδεσμο της βικιπαίδειας. Ξανακοιτάζοντάς τον τώρα βλέπω ότι γράφει The film is inspired by the
short story of the same name by Fyodor
Dostoyevsky.
Διάβασα το διήγημα
του Ντοστογιέφσκι, και με έκπληξη βλέπω ότι αυτό που εμπνεύστηκε ο Λοζνίτσα
είναι μόνο ο τίτλος. Καμιά σχέση με το διήγημα, το οποίο αναφέρεται στην
αυτοκτονία της δεκαεξάχρονης γυναίκας ενός ενεχυροδανειστή, εικοσιπέντε χρόνια
μικρότερής του. Το διήγημα είναι η αφήγηση του ενεχυροδανειστή για τους κλυδωνισμούς
της σχέσης του με τη γυναίκα του. Ο Ντοστογιέφσκι είναι όχι μόνο βαθύς ανατόμος
της ανθρώπινης ψυχής αλλά και διεισδυτικότατος στις ανθρώπινες σχέσεις, συζυγικές
εδώ, περιγράφοντας και τις πιο λεπτές αποχρώσεις τους.
No comments:
Post a Comment