Σαν κριτικός

Σαν κριτικός

  Διαφέρω σαν κριτικός από τους άλλους κριτικούς (η Βάσω μού έλεγε συχνά ότι διαφέρω από τους άλλους ανθρώπους). Η Ευγενία Φακίνου μου έγραψε για τη «λοξή ματιά» της κριτικής μου για κάποιο βιβλίο της.

  Βλέπω ότι υπάρχει σήμερα μια νησιαρχική προσέγγιση, για παράδειγμα σε σχέση με την αρχαία τραγωδία. Ο Αριστοτέλης μίλησε για φόβο και έλεος, αισθήματα, και όχι για ιδέες. Δεν έγραψε πουθενά ότι θεωρούσε το θέατρο σχολείο, όπως θεωρείται σήμερα από πολλούς. Ακόμη βλέπω οι κριτικοί να ψάχνουν παντού για σύμβολα και μεταφορές, κάνοντας υπερερμηνείες. Θα δώσω ένα παράδειγμα: ρώτησαν τον Ελύτη τι ήθελε να συμβολίσει με την «Τρελή ροδιά». Τίποτα, είπε, είδα απλά μια ροδιά να την κουνάει ο άνεμος και έγραψα το ποίημα.

  Πολλές φορές βλέπω στις κινηματογραφικές κριτικές να θεωρείται η ταινία σαν ένα σχόλιο πάνω στην κοινωνική πραγματικότητα, όπως η φέτα ζωής για την οποία έλεγε ο Ζολά. Παράδειγμα; Ο Joker και ο ήρωας στο «Χρυσό γάντι» του Φακίν. Εγώ βλέπω σ’ αυτούς τους ήρωες όχι τόσο ένα κοινωνικό σύμπτωμα όσο το υπαρξιακό δράμα. Εγώ βλέπω τα άτομα, οι κριτικοί πίσω από τα άτομα βλέπουν την κοινωνία, υποβαθμίζοντας το υπαρξιακό δράμα, αν δεν το αγνοούν τελείως.

  Για να μην παρεξηγηθώ, πρόκειται απλώς για μια διαφορετική ματιά, για μια διαφορετική πρόσληψη.  
    Επικολλώ ένα σχόλιο που έγραψα στο facebook σε απάντηση σχολείου του φίλου μου του Πάτροκλου.

  Μα φυσικά, και ο κριτικός κρίνεται. Όπως κρίθηκε ο κορυφαίος κριτικός του 18ου αιώνα, ο Σάμιουελ Τζόνσον, που έθαψε τα δυο αριστουργήματα του αιώνα, τον Τρίστραμ Σάντι και τον Τομ Τζόουνς. Όπως έγραψα, πιστεύω ότι η κριτική είναι ζήτημα πρόσληψης, αλλιώς αν είναι να τσακωνόμαστε ποιος έχει δίκιο είναι σαν να παίζουμε την κολοκυθιά, κάτι που εγώ δεν σκοπεύω ποτέ να κάνω. Ο Σάμιουελ Τζόνσον μπορεί ακόμη να επιμένει στην κριτική του, στον ουρανό όπου βρίσκεται, και καλά κάνει. Εγώ πάντως ξέχασα να το σημειώσω αυτό, είμαι με τη μεριά του θεατή/αναγνώστη. Ο Καμύ έγραφε: όσοι γράφουν ξεκάθαρα έχουν αναγνώστες, όσοι γράφουν δυσνόητα έχουν σχολιαστές. Εγώ σαν κριτικός είμαι σχολιαστής, αλλά μου αρέσουν οι συγγραφείς και οι σκηνοθέτες που γράφουν "ξεκάθαρα".
  Και ένα τελευταίο σχόλιο.

  Ο Αντρέ Ζιντ έγραψε ένα απολογητικό γράμμα στον Προυστ γιατί ως αναγνώστης είχε απορρίψει το «Ένας έρωτας του Σουάν», τον πρώτο τόμο του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», για τον εκδοτικό του οίκο· αργότερα, όταν πια το έργο είχε καθιερωθεί ως αριστούργημα. Τελικά δεν είναι εύκολο να διαφέρεις από τη γενική γνώμη, από τις Κάννες και από τα κάθε είδους βραβεία.