Bela Tarr, Φθινοπωρινός άλμανακ (Almanac of fall, 1984)

Bela Tarr, Φθινοπωρινός άλμανακ (Almanac of fall, 1984)

 

  Εδώ ο Μπέλα Ταρ ξεπερνάει τον Μπέργκμαν.

  Όλη η πλοκή διαδραματίζεται σε ένα σπίτι. Τα πρόσωπα είναι πέντε: Η μητέρα, ο γιος, η νοσοκόμα, ο φίλος της νοσοκόμας και ένας ένοικος καθηγητής. Μαθαίνουμε ότι είναι αλκοολικός, ότι χρωστάει. Πώς θα βρει χρήματα;

  Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας είναι, όπως και στις προηγούμενες ταινίες, μονοφωνικοί διάλογοι, με τον συνομιλητή να μιλάει ελάχιστα, στο τέλος μιας συζήτησης. Συχνά υπάρχει ένταση στις συζητήσεις τους, και κάποιες φορές έρχονται στα χέρια. Η σχέση γιου και μητέρας είναι ιδιαίτερα τεταμένη. Ανεπρόκοπος ο γιος, ζητάει συνέχεια χρήματα, αυτή δεν του δίνει. Θα τη σκοτώσει; Μια ατμόσφαιρα θρίλερ δημιουργείται.

  Η νοσοκόμα πέφτει στην αγκαλιά του καθηγητή, συγκινημένη από την τρυφερότητα που της δείχνει. Το απολαμβάνει. Λέει στο γιο ότι τον αγαπάει, αυτός τη διώχνει, σίγουρα υπάρχει μεταξύ τους ερωτική σχέση. Αργότερα επιβεβαιώνεται, όταν η μητέρα την κατηγορεί σαν πόρνη που τα έχει με τρεις εραστές, και θέλει να τη διώξει. Αυτή δεν φεύγει.

  Αρνείται τη σεξουαλική επαφή με το φίλο της, αυτός τη βιάζει.

  Θα είναι αυτό το τέλος της σχέσης τους;

  Μπα, Μπέλα Ταρ είναι αυτός, θα την δούμε αργότερα στην αγκαλιά του.

  Βλέπουμε διάφορες σκηνές από επεισόδια στις σχέσεις αυτών των ανθρώπων.

  Άραγε δεν θα υπάρξει κάποιο κομβικό επεισόδιο που θα προωθήσει τη δράση;

  Θα υπάρξει κάποια στιγμή.

  Ο γιος ανακαλύπτει ότι ο καθηγητής έκλεψε ένα πανάκριβο βραχιόλι της μητέρας του και το έβαλε στο ενεχυροδανειστήριο. Μπροστά στην απειλή να του χαρακώσει το πρόσωπο με ένα σπασμένο μπουκάλι παραδέχεται την ενοχή του. Αργότερα, όταν θα έβρισκε χρήματα, θα το έπαιρνε και θα το έβαζε στη θέση του, λέει απολογητικά.

  Η μητέρα έχει πάρει την απόφασή της: τηλεφωνεί στην αστυνομία.

  Τι θα γίνει με τη σχέση όλων αυτών των ατόμων μεταξύ τους;

  Στο τελευταίο επεισόδιο τους βλέπουμε στο σαλόνι, κάτι γιορτάζουν. Μόλις έχουν σηκωθεί από το τραπέζι. Ο γιος φωτογραφίζει τη νοσοκόμα, της σκάει και ένα πεταχτό φιλί στα χείλη. Η μητέρα χορεύει με τον εραστή.

  Το πλάνο διακόπτεται από ένα άλλο πλάνο: οι αστυνομικοί έχουν μπουκάρει στο δωμάτιο του καθηγητή και τον οδηγούν βίαια έξω. Η άλλοι παρακολουθούν από την πόρτα του σαλονιού.

  Τους βλέπουμε ξανά στο σαλόνι, η γιορτή συνεχίζεται. Ο γιος χορεύει με την νοσοκόμα. Ο εραστής είναι καθισμένος στο τραπέζι, συλλογισμένος, ενώ η μητέρα, όρθια με ένα ποτήρι στο χέρι, πότε δίπλα και πότε πίσω του, χαριεντίζεται μαζί του. Ακούμε την ουγγρική εκδοχή του Que sera, sera.

  Τυπικός Ταρ. Οι συγκρούσεις δεν λύνονται, απλώς την γαλήνη διαδέχεται η καταιγίδα, και ξανά η γαλήνη, και ούτω καθ’ εξής.

  Και πάλι ο γνωστός Ταρ, με τα γκρο πλαν και τους μονολογικούς διαλόγους όπως είπαμε. Ελάχιστες φορές πρωτοτυπεί, με σαμ κόντρα σαμ ή και τους δυο συνομιλητές στο ίδιο κάδρο, όπως στο frame που συνοδεύει αυτή την ανάρτηση, με μάνα και γιο σε προφίλ. Νομίζω μόνο σε δυο πλάνα είδαμε και τους πέντε μαζί, ενώ στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας τους βλέπουμε σε ντουέτο.

  Ξέρουμε τη χρήση του καθρέφτη για εφέ απροσδόκητου. Βλέπουμε τους ήρωες, και ξαφνικά η κάμερα με τράβελινγκ μας δείχνει τα πρόσωπα που συζητούν, για να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό που βλέπαμε μέχρι τώρα ήταν η εικόνα τους στον καθρέφτη. Εδώ όμως ο Ταρ τον χρησιμοποιεί και για να δείξει ταυτόχρονα τα πρόσωπα και στο καθρέφτη, σαν σε διπλοτυπία.

  Το πιο εντυπωσιακό όμως στην ταινία είναι ο φωτισμός. Τα πρόσωπα και τα αντικείμενα φωτίζονται με διαφορετικά χρώματα στα περισσότερα πλάνα, με το κόκκινο, το πράσινο, το μπλε και το γκρι να κυριαρχούν, δίνοντάς τους έτσι μια εικαστική διάσταση. Επίσης κάποιες φορές «πλαγιάζει» η κάμερα, δείχνοντας λοξά τη σκηνή. Αυτό το κατάλαβα, δίνει την ψυχική αναστάτωση του ήρωα, όμως δεν κατάλαβα την κάμερα να τραβάει κάτω από ένα γυάλινο πάτωμα και μια άλλη φορά να τραβάει τους δυο συνομιλητές από την οροφή, δείχνοντας τα κεφάλια τους.

  Πιθανώς τα πλάνα αυτά υποβάλλουν κάποια αισθήματα που εγώ τουλάχιστον δεν μπόρεσα να προσδιορίσω. Ίσως βέβαια να λειτούργησαν υποσυνείδητα. Ο Ταρ θα ξέρει.

  Η προηγούμενη ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «The prefab people».