Paulo Coelho, 11 λεπτά

Paulo Coelho, 11 λεπτά (μετ. Δημήτρης Πουρνιάς), Λιβάνης 2003, σελ. 332

 

  Αφού διάβασα το «Η Βερόνικα αποφασίζει να πεθάνει» μου πέρασε σαν αστραπή από το μυαλό: Μα βέβαια, πρέπει να ξαναδιαβάσω και τα «11 λεπτά», τα οποία διάβασα πριν 20 χρόνια

  Γιατί;

  Διότι κανένα άλλο βιβλίο δεν επέδρασε τόσο πολύ στη ζωή μου. Χάρη σ’ αυτό γράφω την obra maestra μου, όπως τη χαρακτήρισε ο φίλος μου ο Χρήστος. Όμως την ιστορία την έχω αφηγηθεί εκεί, δεν σκοπεύω να την αφηγηθώ εδώ.

  Ο Κοέλιο έχει μια σπάνια αφηγηματική άνεση, πράγμα που εξηγεί το εκπληκτικό τιράζ που έχουν τα βιβλία του παγκόσμια. Ίσως υπάρχει και ένας άλλος λόγος: το happy end των ιστοριών του.

  Και τα δυο αυτά βιβλία είναι εμπνευσμένα από αληθινά γεγονότα. Στο «Η Βερόνικα αποφασίζει να πεθάνει» έχει σαν θέμα τις ψυχικές αρρώστιες και τη ζωή στα ψυχιατρικά ιδρύματα, όπου είχε νοσηλευθεί και ο ίδιος τρεις φορές. Στα «11 λεπτά» έχει σαν θέμα την πορνεία.

  Όπως στο «Η Βερόνικα αποφασίζει να πεθάνει» δεν ήταν δυνατόν να καλύψει όλο το φάσμα των ψυχικών ασθενειών, έτσι και στα «11 λεπτά» δεν μπορεί να καλύψει όλο το φάσμα της πορνείας. Καλύπτει μόνο την πορνεία στα μπαρ στα οποία οι κοπέλες, κρατώντας παρέα για όχι πάνω από τρία τέταρτα στον πελάτη, πηγαίνουν μετά μαζί του σε ξενοδοχείο για άλλα τρία τέταρτα, και η αμοιβή που εισπράττουν, τα 350 φράγκα για μια ώρα, πρέπει να είναι κάπου 200 ευρώ, με την αγοραστική αξία που είχαν βέβαια πριν είκοσι χρόνια. Αυτό μπορούν να το κάνουν μέχρι τρεις φορές σε μια βραδιά. Ο Coelho δεν ασχολείται με τις κοπέλες των μπουρδέλων ούτε με τις escort.

  Ο λόγος είναι απλός: Δεν τις ξέρει, ή δεν ξέρει πολλά πράγματα γι’ αυτές. Όπως μας λέγει στο τέλος του βιβλίου είχε υπόψη του πραγματικά περιστατικά από τη ζωή των κοριτσιών στα μπαρ. Αυτήν περιγράφει, εστιάζοντας στη ζωή μιας μόνο κοπέλας, της Μαρίας, που έφυγε από την πατρίδα της τη Βραζιλία για την Ελβετία, για μια δουλειά που θα της απέφερε πολλά λεφτά. Όνειρό της ήταν να επιστρέψει στη Βραζιλία και να αγοράσει ένα αγρόκτημα.

  (Δούλευαν στο ίδιο σπίτι, κάπου τέρμα Μαιζώνος. Στη θέση του τώρα στέκει μια πολυκατοικία. Πολύ όμορφες. Δεν ξέρω αν ήταν όνειρό τους, αλλά γυρνώντας από την Κάσο όπου είχα διοριστεί ως φιλόλογος έμαθα ότι η μια παντρεύτηκε στην… και η άλλη άνοιξε ψησταριά. Αν παντρεύτηκε και αυτή θα είναι τώρα και οι δυο γιαγιάδες).

  Δεν θα μιλήσει μόνο για τις περιπέτειες που πέρασε η κοπέλα, για τη ζωή που έκανε στην Ελβετία, και βέβαια στο μπαρ. Θα μιλήσει και για το σεξ.

  Έχοντας μόλις διαβάσει το «Η Βερόνικα αποφασίζει να πεθάνει», που αποτέλεσε εξάλλου και το κίνητρο να ξαναδιαβάσω τα «11 λεπτά», δεν είχα αμφιβολία για το τέλος: είναι happy. Όπως χάπι είναι και το τέλος της κοπέλας η οποία αποτέλεσε το πρότυπο της Μαρίας. Μας λέει ότι είναι παντρεμένη με δυο παιδιά.

  Ξέρω κι εγώ μια παρόμοια ιστορία. Είναι τώρα παντρεμένη με δυο παιδιά. Μακάρι όλα να της πάνε καλά.

  Θα προχωρήσουμε στην παράθεση αποσπασμάτων, σχολιάζοντας ανάλογα.

  «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια πόρνη που την έλεγα Μαρία».

  Σαν παραμύθι ξεκινάει την ιστορία του. Μόνο που, όπως είπαμε, στο πρόσωπό της συμπυκνώνονται πραγματικές ιστορίες.

  «Γλυκιά μου, καλύτερα να είσαι δυστυχισμένη με έναν πλούσιο παρά ευτυχισμένη με έναν φτωχό» (σελ. 48).

  Και πολύ καλύτερα, θα έλεγα εγώ, ευτυχισμένη με έναν πλούσιο.

  «Ανακάλυψε στο διαδίκτυο ότι οι Κούρδοι είναι από το Κουρδιστάν, μια χώρα χωρίς σύνορα, διαιρεμένη σήμερα μεταξύ Τουρκίας και Ιράκ» (σελ. 82).

  Το Ιράν το ξέχασε ο Κοέλιο. Ή μπορεί να μην το ήξερε. Πόσοι άραγε από τους αναγνώστες του το ξέρουν;

  «…πρέπει να τηρείς τρεις κανόνες. Πρώτο: μην ερωτευτείς άνθρωπο με τον οποίο συνεργάζεσαι ή κάνεις έρωτα. Δεύτερο: μην πιστεύεις υποσχέσεις και να εισπράττεις πάντα προκαταβολικά. Τρίτο: μην παίρνεις ναρκωτικά» (σελ. 91).

  Θα σχολιάσω το πρώτο. Το να ερωτευθεί μια πόρνη είναι ευλογία και κατάρα ταυτόχρονα. Ιδιαίτερα αν αυτός είναι παντρεμένος.

  «Ούτε φιλιά-το φιλί, για μια πόρνη, είναι το ιερότερο πράγμα. Η Νία της είχε μάθει ότι έπρεπε να φυλάξει το φιλί για τον έρωτα της ζωής της, όπως στο παραμύθι της Ωραίας Κοιμωμένης» (σελ. 111).

  Το έχω διαβάσει κι άλλες φορές αυτό, ότι φιλιά δεν δίνουν στους πελάτες, μόνο στον αγαπημένο. Ξέρω όμως ότι υπάρχουν εξαιρέσεις.

  «Για την ακρίβεια, είναι σαράντα πέντε λεπτά, αλλά και πάλι, αν αφαιρέσουμε ότι πρέπει να γδυθούν, να δοκιμάσουν κανένα ψευτοχάδι, να πουν μερικές κοινοτοπίες, να ντυθούν, ο χρόνος αυτός περιορίζεται σε έντεκα λεπτά σεξ αυτό καθαυτό» (σελ. 115).

  Ένα λεπτό περισσότερο από ό,τι στα μπουρδέλα.

  Και για τους πελάτες:

  «…τους έβγαινε η ψυχή να βρίσκουν δικαιολογίες όταν γύριζαν αργά στο σπίτι…».

  Το απόσπασμα το έβαλα για να πω το ανέκδοτο.

  -Μαμά, δεν μπορώ να κοιμηθώ, πες μου ένα παραμύθι.

  -Θα σου πει ο πατέρας σου όταν έλθει σπίτι.

  -Τι παραμύθι θα μου πει μαμά;

  -Πού γύριζε τέτοια ώρα.

  «Θα μπορούσε βέβαια να συνεχίσει, αλλά δεν ξεχνούσε το θλιμμένο χαμόγελο της αόρατης γυναίκας που την είχε συνοδεύσει στον περίπατο γύρω από τη λίμνη και είχε πει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά» (σελ. 122).

  Η αόρατη γυναίκα είναι η Παναγία. Ο Πάολο Κοέλιο φλερτάρει με τον μυστικισμό, το σουφισμό, τα ανατολίτικα περίεργα.

  «Μια διαδρομή για προσκυνητές. Στο Μεσαίωνα άνθρωποι απ’ όλη την Ευρώπη περνούσαν αυτό το δρόμο με κατεύθυνση μια πόλη της Ισπανίας, το Σαντιάγκο δε Κομποστέλα. Σαντιάγο στα ισπανικά είναι ο Άγιος Ιάκωβος».

  Τη διαδρομή αυτή την έκανε και ο ίδιος ο Κοέλιο αλλά και μια τέως φίλη… έχω γράψει σχετικά στην ανάρτησή μου για το «Η Βερόνικα αποφασίζει να πεθάνει».

  Πιστεύω να ξέρετε τον Δον Ντιέγκο Βέγκα, τον επονομαζόμενο Ζορό. Πρέπει να διαβάσω και το ομώνυμο μυθιστόρημα της Ιζαμπέλ Αλιέντε.

  «Θα μου άρεσε να πιστέψω ότι είμαι ερωτευμένη. Με κάποιον που δε γνωρίζω και που δεν ήταν στα σχέδιά μου. [Τι στα σχέδιά της, την είχαν προειδοποιήσει να μην ερωτευθεί]. Όλοι αυτοί οι μήνες του αυτοελέγχου, της άρνησης του έρωτα, κατέληξαν ακριβώς στο αντίθετο: να αφεθώ να με παρασύρει ο πρώτος άνθρωπος που μου έδειξε παραπάνω προσοχή» (σελ. 150).

  Της έφεξε. Είπαμε, το μυθιστόρημα έχει happy end. Ξεχάσαμε να το πούμε, στην τριτοπρόσωπη αφήγηση εισχωρεί η πρωτοπρόσωπη, με τη μορφή ημερολογιακών καταγραφών.

  «Σήμερα θα παίξω το ρόλο της πόρνης ή της φίλης ή της συμπονετικής μητέρας…» (σελ. 161).

  Έναν από τους τρεις αυτούς ρόλους παίζει η πόρνη στα σαρανταπέντε αυτά λεπτά. Τους δυο πρώτους τους καταλαβαίνω, την τρίτο δεν τον καταλαβαίνω, που μοιάζει με αιμομιξία.

  «Οι πιο σημαντικές συναντήσεις είχαν ήδη κανονιστεί από τα πνεύματα πριν καν ιδωθούν τα σώματά τους» (σελ. 179).

  Τα πνεύματα!!! Είπαμε, ο Κοέλιο φλερτάρει με τον μυστικισμό.

  «Ο μαρκήσιος ντε Σαντ έλεγε ότι οι σημαντικότερες εμπειρίες του ανθρώπου είναι αυτές που τον φέρνουν στα άκρα. Μόνο έτσι μαθαίνουμε, γιατί αυτό απαιτεί όλο μας το θάρρος» (σελ. 191). Τάδε έφη ο μαρκήσιος ντε Σαντ και είπα να το καταγράψω.

  «… ο Ραλφ Χαρτ τα είχε όλα αυτά, πράγμα που τον έκανε να νιώθει ακόμη πιο δυστυχισμένος» (σελ. 203).

  Θυμήθηκα μια γελοιογραφία, λίγο μετά την κρίση. «Συνεδρίασε το υπουργικό συμβούλιο και αποφάνθηκε ότι το χρήμα δεν φέρνει την ευτυχία».

  Είναι ένας από τους μύθους που πλασάρουν οι πλούσιοι. Υπάρχουν ανάμεσά τους κάποιοι με κλινική κατάθλιψη, ώστε να στηρίξουν το επιχείρημά τους. Ωραίο επιχείρημα, για να παρηγορούνται οι φτωχοί και να μη τους ζηλεύουν.

  «Αλλά ως επάγγελμα δεν αρχίζει να οργανώνεται παρά τον 6^ο αιώνα π.χ., όταν στην Ελλάδα ο νομοθέτης Σόλωνας καθιερώνει πορνεία ελεγχόμενα από το κράτος και την επιβολή φόρων για την “εμπορία σαρκός”. Οι Αθηναίοι των ανώτερων τάξεων χαίρονται, γιατί αυτό που πρώτα ήταν απαγορευμένο τώρα γίνεται νόμιμο» (253).

  Ε, δεν είναι τυχαίο που ο Σόλων χαρακτηρίστηκε σοφός, ένας από τους επτά.

  «-Πώς μπορείς να ερωτευθείς μια πόρνη;[Απορεί η Μαρία]

  -Στην αρχή, δεν το καταλάβαινα. Αλλά σήμερα, αφού το σκέφτηκα λιγάκι, πιστεύω ότι, ξέροντας πως το σώμα σου δεν θα ήταν ποτέ δικό μου, μπορούσα να επικεντρωθώ στην κατάκτηση της ψυχής σου» (σελ. 320).

  Δηλαδή να την κάνει να τον ερωτευθεί.

  Νέος ήταν, έξι χρόνια διαφορά, ήταν εύκολο να τον ερωτευθεί (το happy end που λέγαμε). Αν ήταν μεγαλύτερος, το πολύ να κέρδιζε την εμπιστοσύνη της.

  Ο Κοέλιο γράφει και για τους «ειδικούς πελάτες».

  Αυτοί έχουν διαστροφές, και πληρώνουν καλύτερα.

  Μιλάει πολύ ο Κοέλιο για τον σαδομαζοχισμό. Αυτοί καμαρώνουν σαν προνομιούχοι της ηδονής. Στην πραγματικότητα είναι απλά άτυχοι. Δεν νομίζω ότι η κορύφωση της ηδονής βρίσκεται στην τέτοια διαστροφή, αλλά σ’ αυτό που λέει η ματρόνα στον δημοσιογράφο στις «Εύθυμες πουτάνες της ζωής μου» του Μάρκες: -κοίτα μην πεθάνεις χωρίς να δοκιμάσεις τι θαύμα είναι να γαμάς από έρωτα».

  Και βέβαια, κάτι που είναι βασικό, η δυσκολία εύρεσης σεξουαλικού συντρόφου. Δεν είναι πολλές οι γυναίκες που θα ένιωθαν ηδονή να τις ξυλοφορτώνει ο σύντροφός τους κατά τη διάρκεια του σεξ.  

  Διάβασα και για το σημείο G, και θυμήθηκα αυτό που είπε η Ιζαμπέλ Αλιέντε: Το σημείο G βρίσκεται στο αυτί.

  Εν τάξει, δεν παραμυθιάζονται όλες, και αυτοί που πάνε να παραμυθιάσουν δεν έχουν όλοι τις ικανότητες του Συρανό ντε Μπερζεράκ.

  Δεν ξέρω αν θα ξαναδιαβάσω Κοέλιο, ουκέτι καιρός.

  Το παραπάνω το είχα γράψει πριν αποφασίσω να διαβάσω το «Πέμπτο βουνό», το οποίο ήδη έχω αρχίσει.

  Γιατί;

  Διότι μου είπε ο φίλος μου ο Μιχάλης, που έχει διαβάσει αρκετά του Κοέλιο, ότι αυτό του άρεσε περισσότερο.