Νικόλας Ευαντινός, Η γυρισμένη γλώσσα του Επιμενίδη

Νικόλας Ευαντινός, Η γυρισμένη γλώσσα του Επιμενίδη, εκδόσεις «Ο μωβ σκίουρος» 2019, σελ. 30

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ιεράπετρα 21^ος αιώνας», 7 Μαρτίου 2019 και στο Λέξημα.

Μια ακόμη εξαιρετική ποιητική συλλογή του Νικόλα Ευαντινού, με αφετηρία έμπνευσης τον Επιμενίδη.

  Μετά το «Λιγωσάδικο» ο Νικόλας Ευαντινός μας παρουσιάζει την πέμπτη του ποιητική συλλογή (κατ’ άλλους την έκτη) που έχει τίτλο «Η γυρισμένη γλώσσα του Επιμενίδη».

  Υφολογικά είναι ο Ευαντινός που ξέραμε: αφαιρετική γλώσσα, παρείσφρηση λέξεων χαμηλών υφολογικών επιπέδων, ένας τιθασευμένος υπερρεαλισμός. Εδώ όμως, σε αντίθεση με το «Λιγωσάδικο», υπάρχει η θεματική ενότητα που παραπέμπει στον Επιμενίδη, καθώς και τα μακροσκελή ποιήματα. Τα σύντομα, σαν χαϊκού ποιήματα της προηγούμενης συλλογής απουσιάζουν. Δεν ξέρουμε αν αυτό αποτελέσει μια μόνιμη στροφή στην ποίηση του Ευαντινού. Σίγουρα τα ποιήματα αυτά είναι προγραμματικά, πράγμα που υπαγορεύεται από τη θεματική ενότητα. Επίσης αποτελούν ένα στιχουργικό παλίμψηστο όπου βλέπουμε να παρελαύνει η ποίησή μας ανά τους αιώνες. Τέλος οι άφθονοι ανισοσύλλαβοι στίχοι που ομοιοκαταληκτούν, παραπέμπουν στη ραπ. Είναι γνωστό ότι ο Νικόλας είναι επίσης ταλαντούχος συνθέτης, μουσικός (παίζει διάφορα όργανα), τραγουδιστής και στιχουργός.

  Ποιος είναι ο Επιμενίδης;

  Ο Νικόλας, υποθέτοντας ότι πολλοί δεν θα τον ξέρουν, προτάσσει της συλλογής του ένα ολοσέλιδο βιογραφικό. Όμως το παράδοξο του Επιμενίδη «Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται», ένα λογικό παράδοξο, είναι ευρύτατα γνωστό. Αυτό είναι αλήθεια ή ψέματα; Αν σαν κρητικός είπε ψέματα, τότε όλοι οι κρητικοί λένε την αλήθεια. Αλλά αν λένε την αλήθεια, τότε και αυτός, ως κρητικός, λέγει την αλήθεια, δηλαδή ότι όλοι οι κρητικοί λένε ψέματα. Μπορεί αυτό να ιντριγκάρει τους φιλοσόφους της λογικής, όχι όμως και ένα θεωρητικό της λογοτεχνίας όπως εγώ, που ξέρει ότι ένα λογοτεχνικό εφέ είναι και το εφέ της υπερβολής. Αυτό που σημαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι οι περισσότεροι κρητικοί λένε ψέματα. Τώρα αν ο Επιμενίδης ανήκει στους περισσότερους ή τους λιγότερους, αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Σίγουρα την εποχή του Επιμενίδη πίστευαν ότι οι κρητικοί είναι ψεύτες. Σήμερα η ιμαγκολογία μελετάει τις στερεότυπες αντιλήψεις που έχουμε για διάφορους λαούς. Για παράδειγμα με τον όρο «οριενταλισμό» ορίζονται οι στερεότυπες αντιλήψεις που έχουν οι δυτικοί για τους Άραβες, και κάνει σ’ αυτές δριμεία κριτική ο Edward Said στο ομώνυμο βιβλίο του.

  Όμως να παραθέσουμε διάφορα αποσπάσματα όπως το συνηθίζουμε, και σαν δείγμα γραφής και για σχολιασμό.

 

Πάντως για το πείσμα

μπορώ να μιλήσω εξ’ ιδίας πείρας.

Σφυρηλατήθηκε στο αγριοκαίρι βλάσφημου χνώτου.

Τώρα γυρνάει με τη μορφή μου κρατώντας κούπα.

Στίχους κερνάει την ακοή μου, βροντές σε λούπα.

Σκιρτάει γάργαρο με στυλ αρτίστα, παγάνι του νότου.

Τρυπά το μάρμαρο που έχει η νύστα γέρου πιερότου.

Τέτοιο το πείσμα του Ασώτου (σελ. 10).

  Κι εγώ μπορώ να μιλήσω για το πείσμα εξ’ ιδίας πείρας. Όμως για το δερμιτζάκικο πείσμα έχω γράψει αλλού, να μη επαναλαμβάνομαι.

 

Γιατί εδώ αν σε πάρει ο ύπνος,

ο ξύπνιος γίνεται όνειρο

ο αδελφός σου γέρος,

το γονικό σου ξενικό

κι εσύ σοφός λογάσαι (σελ. 11)

  Ο λόγος για τα 57 χρόνια για τα οποία λέγεται ότι κοιμήθηκε ο Επιμενίδης στο Ιδαίο Άντρο. Το σπάσιμο των ημιστίχιων σε ξεχωριστούς στίχους δεν κρύβει τον ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο του ριζίτικου, και γενικά του δημοτικού τραγουδιού.

Τους ένιωσε ο Επιμενίδης και είπε:

«Αφού μπορώ το Αιώνιο να βλέπω, είμαι Ποιητής» (σελ. 13).

 

  Πάντως δεν είναι όλοι όσοι διεκδικούν τον τίτλο ποιητές, ποιητές είναι…, ο Νικόλας έχει γράψει ένα πολύ ωραίο κείμενο πάνω σ’ αυτό που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ιεράπετρα 21^ος αιώνας», 28-2-2019.   

  Και μια συμβουλή του Νικόλα.

Όχι, όχι, όχι.

δεν μπορείς να μιλάς μεταφυσικές

στον κόσμο

ειδικά τώρα που ανάβουν

ξεχασμένες φρυκτωρίες

και συναρμόζονται στρατοί

κι ορθώνονται πυργίσκοι

τώρα που μισθοφόροι δάσκαλοι

φτύνουν υπερωρίες

και ψυχολόγων βγάζουνε

χολή οι ουρανίσκοι (σελ. 27).

  Θα κλείσουμε με κάποιες στροφές από το «Για αύριο», με τους οποίους κλείνει και η συλλογή.

 

-Να δαμάσω τα χρώματα

καθώς ακροπατούν παρθένες

στην ημισέληνο του δειλινού.

-Να χύσω μυρώματα

σε σώματα αντένες

που ριγούν με ύφος δειλού.

……

-Και στα ημερώματα

τον χρόνο να ζω σαν μακρόηχο

τέρμινο άλλου καιρού.

  Όλοι οι πρώτοι και όλοι οι τρίτοι στίχοι και των επτά τρίστιχων στροφών, ένα στιχουργικό σχήμα που παραπέμπει σε χάι κου και σε σονέτο (σ’ αυτό, τρίστιχες είναι οι δυο τελευταίες στροφές), ομοιοκαταληκτούν.

  Εξαιρετική και αυτή η ποιητική συλλογή του Νικόλα Ευαντινού, του ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδη.

Μπάμπης Δερμιτζάκης