Friedriech Wilhelm Murnau, Η αυγή (Rising, 1927)

Friedriech Wilhelm Murnau, Η αυγή (Rising, 1927)

  Ίσως η καλύτερη ταινία του Μουρνάου, προβλήθηκε χθες βράδυ στο «Σπίτι της Κύπρου».

  Στην κριτική μου για την ταινία του Terrence Malick «Ο νέος κόσμος» έγραψα: «δεν θυμάμαι να έχω δει πιο καλογυρισμένο ρομάντζο».

  Νομίζω ότι τώρα είδα. Το ρομάντζο αυτό είναι η «Αυγή» του Φρίντριχ Βίλχελμ Μουρνάου.

  Ας κάνω μια μικρή σύγκριση.

  Στην ταινία του Μάλικ βλέπουμε το μέγεθος της αγάπης, που όμως είναι μονόπλευρο. Μόνο η κοπέλα αγαπάει ολόψυχα, όχι ο άνδρας. Στην ταινία όμως του Μουρνάου ο έρωτας είναι αμφίδρομος. Και βέβαια στον Μουρνάου το βασικό επεισόδιο εκτυλίσσεται σε μια μόλις μέρα.

  Μια γκόμενα την πέφτει στον νεαρό, που είναι καινουριοπαντρεμένος. Το παιδί τους είναι ακόμη μωρό. Τον πείθει να σκοτώσει τη γυναίκα του, να πουλήσει το σπίτι και να έλθει μαζί της στην πόλη.

  Με ποιο τρόπο;

  Nα πάνε δήθεν βαρκάδα και θα τη ρίξει στη θάλασσα. Μετά θα αναποδογυρίσει τη βάρκα για να φανεί σαν ατύχημα. Κανείς τους δεν ξέρει μπάνιο, και για να γλιτώσει ο ίδιος θα κάνει δυο δεμάτια με καλάμια και θα τα δέσει πάνω του ώστε να τον κρατήσουν στην επιφάνεια.

  Το στόρι αυτό θα μπορούσε να καλύπτει ολόκληρη την ταινία, όπως στην «Ευτυχία» της Ανιές Βαρντά. Οι ευτυχισμένες στιγμές, η γκόμενα που κάνει την εμφάνισή της, και το τέλος, που το περιμένουμε με αγωνία (σασπένς). Θα τη σκοτώσει τελικά την κοπέλα, ή θα γλιτώσει;

  Όμως αυτό το στόρι καλύπτει μόλις το ένα τρίτο της ταινίας.

  Καθώς η κοπέλα τον βλέπει να αφήνει τα κουπιά και να πλησιάζει προς το μέρος της με αλλοιωμένη την έκφραση του προσώπου του, καταλαβαίνει. Τον ικετεύει.

  Η συνειδησιακή μεταστροφή είναι πολύ απότομη, αλλά δεν έχει σημασία. Κρύβει με τα χέρια του το πρόσωπό του, έχοντας προφανώς μετανιώσει, γεμάτος τύψεις. Κωπηλατεί μανιασμένα προς την ακτή ενώ αυτή κλαίει.

  Φτάνουν στην ακτή, τρέχει να του ξεφύγει, προσπαθεί να την προλάβει, την προλαβαίνει, μη με φοβάσαι, της λέει, όμως αυτή πάλι του ξεφεύγει… Θα βρεθούν τελικά σε ένα γάμο, αυτός με δάκρυα στα μάτια ακούει τα λόγια του παπά. Η γυναίκα του καταλαβαίνει ότι όντως έχει μετανιώσει ειλικρινά.

  Και προχωράμε σε ένα τρίτο μέρος στο έργο, όπου τους βλέπουμε πια, τρισευτυχισμένους, να τρέχουν από εδώ και από εκεί. Θα δούμε αρκετά χιουμοριστικά επεισόδια, όπως όταν σταματάνε την κυκλοφορία καθώς φιλιούνται παθιασμένα στη μέση του δρόμου, και όταν ένα γουρουνάκι σε ένα λούνα παρκ ξεφεύγει και τρέχουν όλοι να το κυνηγήσουν, για να το πιάσει τελικά αυτός.

  Και αναρωτιόμαστε: έτσι θα συνεχισθεί η ταινία, δείχνοντάς μας ευτυχισμένες στιγμές του ζευγαριού; Μένει ακόμη μισή ώρα να τελειώσει.

  Όχι, η μετάνοια του νεαρού πρέπει να φανεί ακόμη περισσότερο.

  Της προτείνει να κάνουν βαρκάδα. Αυτή δεν φοβάται, είναι σίγουρη για τα αισθήματά του. Όμως ξαφνικά ξεσπάει καταιγίδα, η βάρκα κινδυνεύει να βουλιάξει. Την κατευθύνει απεγνωσμένα προς ένα μικρό όρμο, αφού δέσει πρώτα τα δυο δεμάτια καλάμια στο σώμα της γυναίκας του.

  Αφηγηματικό κενό, θα τον δούμε να σέρνεται στην ακτή. Όμως αυτή πού είναι; Απεγνωσμένα τη φωνάζει.

  Τρέχουν βαρκάρηδες, ψάχνουν να τη βρουν.

  Εμείς κάποια στιγμή τη βλέπουμε να πλέει μισοαναίσθητη, με τα δυο δεμάτια τα καλάμια κολλημένα πάνω της. Όμως ξαφνικά βλέπουμε το ένα δεμάτι να διαλύεται και να σκορπίζονται τα καλάμια στο νερό.

  Εγώ βέβαια δεν έχω καμιά αμφιβολία, όμως όταν ανακαλύπτουν τα καλάμια να πλέουν στο νερό είναι όλοι τους πεπεισμένοι ότι έχει πνιγεί. Απελπισμένος ο νεαρός θα πάει σπίτι του, όπου τον περιμένει η γκόμενα. Την κυνηγάει, την φτάνει, και της σφίγγει το λαιμό να την πνίξει.

  Ακούει να τον φωνάζουν, ενώ στη συνέχεια βλέπουμε το χαρούμενο πρόσωπο της γυναίκας που τον φωνάζει. Ναι, σωστά μαντέψαμε, η κοπέλα έχει σωθεί, τη βρήκε ένας βαρκάρης, ήξερε αυτός σε ποιο μέρος θα την τραβούσαν τα νερά της παλίρροιας.

  Τρέχει στο κρεβάτι όπου είναι ξαπλωμένη με κλειστά μάτια. Πέφτει στο στήθος της. Αυτή ανοίγει τα μάτια της και του αγκαλιάζει το κεφάλι. Στη συνέχεια θα φιληθούν, σε ένα από τα πιο happy end που έχω δει σε ταινία.

  Τα εύσημα θα τα δώσω πρώτα στον Hermann Sudermann, που ένα διήγημά του προσέφερε το στόρι για το σενάριο της ταινίας. Ο Μουρνάου έδειξε άλλη μια φορά ότι είναι μεγάλος σκηνοθέτης. Όσο για την Janet Gaynor, έκανε μια καταπληκτική ερμηνεία. Τιμήθηκε με το όσκαρ καλύτερης ηθοποιού για την εξαιρετική ερμηνεία της και σε δυο ακόμη ταινίες, τον «Έβδομο ουρανό» (1927) και τον «Άγγελο του δρόμου» (1928). Και όχι παρεμπιπτόντως, είναι πολύ όμορφη ηθοποιός