Ιάσων Ευαγγέλου, Γνωμολογικό Λεξικό, Β΄τόμος

Ιάσων Ευαγγέλου, Γνωμολογικό Λεξικό εννοιών γενικής παιδείας, Β΄τόμος, έκδοση Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βόλος 2002, σελ. 544

 

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

 

Ένα ακόμη βιβλίο του πολυγραφότατου Ιάσωνα Ευαγγέλου

 

  Έχουμε γράψει για τέσσερα βιβλία του Ιάσωνα Ευαγγέλου, τα «Ο άνθρωπος και ο μύθος», «Ανθολόγιο θλίψεων», «Η λέξη και ο λόγος», και «Ομήρου αδάμαντες». Επίσης ήμουν ένας από τους ομιλητές στην εκδήλωση που διοργάνωσε προς τιμήν του η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών.

  Πολυγραφότατος ο Ιάσωνας έχει διακονήσει όλα τα ήδη του λόγου, ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, δοκίμιο, μελέτη, μετάφραση. Όμως οι γνωμολογικές ψηφίδες του είναι ένα έργο που ξεχωρίζει.

  Έχω βιβλία με γνωμολογίες του Όσκαρ Ουάιλντ και του Λέοντα Τολστόι, όμως αυτές τις άγρευσαν μελετητές από τα βιβλία τους. Οι γνωμολογίες του Ευαγγέλου είναι πρωτότυπες, αστραπές έμπνευσης όπως είναι συνήθως τα ποιήματα. Στο «Γνωμολογικό λεξικό» τις κατατάσσει θεματικά, κάτι που είναι ιδιαίτερα χρηστικό για τον αναγνώστη.

  Δεν θα μπορούσα να τα πω εγώ καλύτερα από τον Γεώργιο Μπαμπινιώτη, που προλογίζει το βιβλίο. Αντιγράφουμε ολόκληρη την πρώτη περίοδο.

  «Το γνωμολογικό Λεξικό (εννοιών γενικής παιδείας) του Ιάσονος Ευαγγέλου είναι ένα είδος γραφής στο οποίο ο συγγραφέας κρατάει τα ηνία: Τον γνωμικό-αποφθεγματικό λόγο. Προσοχή! όχι ως συλλογέας γνωμικών αποφθεγμάτων, αλλά ως δημιουργός. Αναμετριέται μ’ αυτό το δύσκολο είδος συνεπτυγμένου, περιεκτικού και λιτού λόγου με υψηλές νοηματικές απαιτήσεις, που τον έχει καθιερώσει ως “πρωτομάστορα” αυτής της γραφής. Η τεχνική του γνωμικού-αποφθεγματικού λόγου είναι να συγκεντρώσει σε αριθμητικά λίγες αλλά σημασιολογικά πολύ δηλωτικές λέξεις μια γνώμη που η τέχνη του γράφοντος μπορεί να αναδείξει σε γνωμικό. Κι αυτό είναι που πετυχαίνει και κατακτά ο συγγραφέας του βιβλίου δουλεύοντας σ’ ένα αμόνι γλωσσικό, πάνω στο οποίο αγωνίζεται χρόνια. Γιατί και “μόχθου πολύ και χρόνου μακρού” δείτται ένα τέτοιο αγνώσιμα μαζί μ’ ένα γλωσσικό χάρισμα που διακρίνει τη γραφή του. Με το να πολιορκείς τη λέξη και τα λόγια, τη γλώσσα και τον λόγο από τόσες σκοπιές και “περάσματα”, όπως το επιχειρεί ο συγγραφέας, αποκαλύπτονται πλευρές που ο αναγνώστης δεν σκέφτηκε ποτέ ο ίδιος, αλλά που είναι έτσι πειστικά δοσμένες ώστε να τις αναγνωρίζει με ικανοποίηση για τις προοπτικές που ανοίγουν και στη δική του σκέψη. Αυτή είναι η δύναμη της τέχνης του λόγου, όταν υπηρετεί δημιουργικά τις πτήσεις του πνεύματος, να σε συναρπάζει, να σου δίνει φως και να εξαγνίζει τη σκέψη σου».   

  Από την «προϊδέαση», το αμέσως επόμενο, εισαγωγικό, κείμενο του ίδιου του συγγραφέα θα παραθέσουμε μια παράγραφο.

  «Η ευσύνοπτη και γνωμολογική διατύπωση των εννοιών, ανήκει στο είδος του “γνωμικού ή επιγραμματικού λόγου”, που είναι κράμα φιλοσοφικό και λογοτεχνικό. Διακρίνεται για τη λακωνική συντομία του, την κυριολεξία της διατύπωσης, τη σαφήνεια του νοήματος, την ευθυβολία του στόχου και την ιδιότητά του να προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις και προεκτάσεις στη σκέψη του αναγνώστη. Άλλωστε κάθε ιδία έχει τόσες αποχρώσεις όσες και οι άνθρωποι, που ερευνούν από τη δική τους οπτική την πολυεδρικότητά της».

  Ο Ιάσωνας είναι καλός να γράφει γνωμικά και μίνι δοκίμια bonzai. Εγώ, πιστεύω, είμαι καλός στο να σχολιάζω αποσπάσματα που παραθέτω σαν ουρά στις κριτικές των βιβλίων που παρουσιάζω, στη συντριπτική τους πλειοψηφία λογοτεχνικών, καθώς και ατάκες από ταινίες που βλέπω στις κινηματογραφικές μου κριτικές, πιο σπάνια αυτό. Το ίδιο θα κάνω και τώρα.

  «Το ρήμα “αγαπώ” μόνο με την περισπωμένη των χειλιών ζωντανεύει ορθογραφικά».

  Και με μια υπογεγραμμένη στο ωμέγα, θα συμπλήρωνε ο Ντίνος Χριστιανόπουλος.

  Αλλά γιατί να μην περάσω κατευθείαν στον έρωτα;

  «Φως και φωτιά ο έρωτας· ο ήλιος των ανθρώπων».

  Όσοι με διαβάζουν ξέρουν ότι συχνά στις βιβλιοκριτικές μου παραθέτω στο τέλος στους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους που συνάντησα.

  «Τι εναλλαγές έχει ο έρωτας! Πότε εσύ είσαι το λουλούδι και ο άλλος η πεταλούδα, και πότε ο άλλος είναι το λουλούδι και εσύ η πεταλούδα».

  Ο Βίκτωρ Ουγκώ είχε πει ότι «Ο άνδρας κυνηγά (μέλισσα), η γυναίκα ψαρεύει (λουλούδι)». Το ανάρτησα στον τοίχο μου στο facebook.

  Παρεμπιπτόντως: Τα σχόλια σε ένα βιβλίο είναι οιονεί διάλογος. Τα σχόλια όμως στο διαδίκτυο είναι πραγματικός διάλογος. Είχα κάμποσα σχόλια σ’ αυτή την ανάρτηση, απάντησα, μου ανταπάντησαν, ξανά απάντησα… όπως θα συνέβαινε και σε μια δια ζώσης συνομιλία.

 Δεκτές οι αντιρρήσεις. Ο Ουγκώ έγραψε για την εποχή του και ο Ευαγγέλου για την εποχή μας. Το ότι η γυναίκα συχνά γίνεται μέλισσα-κυνηγός συχνά οδηγεί τον άνδρα σε αμηχανία, τουλάχιστον έτσι διάβασα κάποτε κάπου.

  «Ένας καινούριος έρωτας μπορεί να μην είναι σε θέση να διώξει έναν μακροχρόνιο, αλλά μπορεί να τον ξεθωριάσει».

  Δυο σχόλια, το ένα γνωμολογικό: Ο άνδρας δεν μπορεί ποτέ να ξεχάσει την πρώτη του αγάπη, και η γυναίκα την τελευταία. Κάπου το διάβασα.

  Το άλλο είναι ένα κρητικό τραγούδι. Μπορείτε να το ακούσετε από τον Νίκο Ξυλούρη στο youtube.

Καινούρια αγάπη και παλιά με βάλανε στη μέση

παίξε καινούρια τση παλιάς μιαν αμπωσθιά να πέσει.

Καινούρια αγάπη πολεμώ, αλήθεια και μου σάσει

να τηνε κάμω την παλιά τη σκύλα να χτικιάσει.

  «Ο έρωτας είναι μια φωτιά· κι αν τη φυσάς να σβήσει, δυναμώνει».

  Και πάλι μια κρητική μαντινάδα:

Φωτιά με καίει και κεντώ, Θε μου κι ήντα φωτιά ’ναι

αφού δε σβήνει με νερό, τσ’ αγάπης πρέπει να ’ναι.

  Μπορείτε και αυτή να την ακούσετε από τον Γιάννη Χαρούλη στο youtube. Τον είχα γνωρίσει, μαθητή, στο σπίτι του πατέρα του. Δεν με εξέπληξε καθόλου η εξέλιξή του.

  Ιάσωνα, εύχομαι να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο σου, και εσύ να τα υπερεκατοστήσεις για να μας δώσεις πολλούς ακόμη γνωμολογικούς θησαυρούς.