Ιάσων Ευαγγέλου-Σωτήρης Σκουριώτης, Ομήρου αδάμαντες: Λαμπρά αποφθέγματα στα έπη

Ιάσων Ευαγγέλου-Σωτήρης Σκουριώτης, Ομήρου αδάμαντες: Λαμπρά αποφθέγματα στα έπη, Λεξίτυπον 2017, σελ. 143

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Μια εγκυκλοπαίδεια των ομηρικών επών

  Με τον Σωτήρη Σκουριώτη, επίσης οφθαλμίατρο αλλά και λάτρη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, συνυπογράφει το τελευταίο του βιβλίο ο πολυγραφότατος Ιάσων Ευαγγέλου που έχει τίτλο «Ομήρου αδάμαντες: λαμπρά αποφθέγματα στα έπη».

  Το βιβλίο αυτό θα ήταν για μένα μεγάλο βοήθημα πριν τρία χρόνια, όταν επί τέλους αποφάσισα να διαβάσω τα ομηρικά έπη στο πρωτότυπο· που τόσο με ενθουσίασαν που τα διάβασα και δεύτερη φορά. Γιατί το βιβλίο αυτό, παρόλο που επικεντρώνεται στους «αδάμαντες», δηλαδή προτάσεις που θα μπορούσαν να απομονωθούν σαν «γνωμικοί στοχασμοί» (έτσι επιγράφεται ένα βιβλίο του Ευαγγέλου, που αποτελείται από πρωτότυπους γνωμικούς στοχασμούς) είναι στην ουσία μια ομηρική εγκυκλοπαίδεια, καθώς η πρώτη ενότητα που καταλαμβάνει τις μισές σελίδες του βιβλίου αποτελείται από θέματα που εισάγουν στην ομηρική ποίηση. Οι τίτλοι των κεφαλαίων της πρώτης αυτής ενότητας, μετά το αντί προλόγου «Διαμάντια ιδεών από τον Όμηρο» είναι οι εξής: Γραμματολογία των Ομηρικών Επών, Γενεαλογικό δέντρο ελληνικών θεοτήτων κατά την Ομηρική εποχή, Αρχαία ελληνική θρησκεία και Όμηρος, Οι Θεοί-Ο θάνατος-Η ψυχή, Η μοίρα, Η ταφή και η καύση των νεκρών, Η ψυχή του νεκρού στον Άδη, και τέλος Η καλλιέπεια των επών. Περιττό να πω ότι το κεφάλαιο «Η ταφή και η καύση των νεκρών» είναι ιδιαίτερα επίκαιρο επειδή γίνεται μεγάλη συζήτηση στις μέρες μας για το θέμα. Αρκετό συνάλλαγμα φεύγει στη γειτονική Βουλγαρία, μια και στην Ελλάδα η καύση των νεκρών δεν έχει καθιερωθεί ακόμη.   

  Θα σταχυολογήσω υπογραμμίσεις μου από τα κεφάλαια αυτά.

  Στο «Αντί προλόγου» οι συγγραφείς παραθέτουν έναν ορισμό του γνωμικού από τον «Βαθμό μηδέν γραφής» του Ρολάν Μπαρτ: «Το γνωμικό είναι ένα αντικείμενο σκληρό, στιλπνό και εύθραυστο σαν τον θώρακα του εντόμου. Επίσης έχει κεντρί: το άγκιστρο των αιχμηρών λέξεων που το τελειώνουν, το κλείνουν, το οπλίζουν…» (σελ. 12).

  Στη «Γραμματολογία των Ομηρικών Επών» διαβάζουμε ένα απόφθεγμα του Δημόκριτου (να θυμίσουμε ότι η διδακτορική διατριβή του Μαρξ έχει τίτλο «Διαφορά της δημοκρίτειας και επικούρειας φυσικής φιλοσοφίας»). «Μη δια φόβον (ή αμοιβήν), αλλά δια το δέον απέχεσθαι αμαρτημάτων» (σελ. 13). Στο ίδιο κεφάλαιο παρατίθεται και μια ρήση του Σαίξπηρ (στο πρωτότυπο, εγώ όμως θα τη μεταφράσω) «Καλό βιβλίο είναι εκείνο που το ανοίγεις με λαχτάρα και το κλείνεις με κέρδος» (σελ. 14).

  Στο κεφάλαιο «Η Αρχαία Ελληνική Θρησκεία και ο Όμηρος» διαβάζουμε:

  «Οι Έλληνες πολύ λίγο ενδιαφέρονται για μια μέλλουσα ζωή και για την τύχη της ψυχής μετά θάνατο, ενώ αντίθετα πολύ ενδιαφέρονται για την επίγεια ζωή που αποτελεί το πεδίο του ευγενικού αγώνα για την άσκηση των ηθικών και πολιτικών αρετών, για την ολοκλήρωση του χαρακτήρα (προσωπικότητας), για την κατάχτηση του «αγαθού» που σαν υπέρτατη αξία κλείνει μέσα του αρμονικά τις μεγάλες έννοιες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ανδρείας, του κάλλους, κ.λπ.» (σελ. 27).

  Η μέλλουσα ζωή είναι κάτι σαν μετοχή. Επενδύεις σ’ αυτή, όμως ενδέχεται να επενδύεις σε μια μετοχή-φούσκα.

  Επίσης:

  «Παρά τα λεγόμενα περί πολυθεϊστικής ειδωλολατρίας, στην ουσία της η ελληνική θρησκεία υπήρξε Μονοθεϊστική. Ο Ζευς ήταν ο παντοκράτωρ και οι άλλοι θεοί – οι ελάσσονες – ισοδυναμούσαν προς τους Αγίους του χριστιανισμού» (σελ. 29).

  Για παράδειγμα, ο Ποσειδών και ο άγιος Νικόλαος. Και οι δυο είναι προστάτες των ναυτικών, αν και ο Ποσειδών μόνο κατά περίπτωση.

  Και στο κεφάλαιο «Η Μοίρα»:

  «Είναι παρατηρημένο πως όσο ένας λαός είναι υλικά και πνευματικά φτωχός, τόσο περισσότερους λαχειοπώλες και εκκλησίες έχει, για να καλύψει τις ελπίδες και τις προσδοκίες του… στη γη και στον ουρανό» (σελ. 54).

  Εγώ θα έγραφα «και/ή». Γιατί μπορεί κάποιος να είναι μεν πνευματικά πλούσιος αλλά υλικά φτωχός, όπως εγώ, ή και αντίστροφα. Όταν με πλησιάζει λαχειοπώλης για να πάρω λαχείο του λέω ότι δεν ενδιαφέρομαι.

  Στο κεφάλαιο «Η καλλιέπεια των επών» διαβάζομε όλα τα επίθετα με τα οποία χαρακτηρίζεται ο Δίας. Αναρωτιέμαι ποια είναι περισσότερα, τα δικά του ή της Παναγίας. Το «νεφεληγερέτης» συναντάται πιστεύω με μεγαλύτερη συχνότητα. Ψάχνοντας τώρα το «Diogenes», το ηλεκτρονικό πρόγραμμα που περιέχει όλα τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, το βρήκα 36 φορές. Το «αιγίοχος» το βρήκα μόνο 4 φορές.  

  Δεν θα επιλέξω από τους αδάμαντες, μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο και να τους διαβάσετε. Θα παραθέσω μόνο έναν, γνωστό σε όλους: «Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης». Επίσης και τη φράση «Αιδώς Αργείοι», που και αυτή είναι πολύ γνωστή.

  Εξαιρετικό το βιβλίο των συγγραφέων, το συνιστούμε ανεπιφύλακτα. Και για τον Ιάσωνα θα μπορούσα να κάνω λογοπαίγνιο, να πω να τα εκατοστίσει (τα βιβλία του), αλλά μια και ήδη είναι πάνω από 170, θα ευχηθούμε να τα υπερδιακοσιοστήσει.

  Και, όπως πάντα, θα κλείσουμε τη βιβλιοκριτική μας με τους δυο ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους που έπεσαν στην αντίληψή μας.

Αδύναμο φτερούγισμα όπως της νυχτερίδας (σελ. 41)

Τόσο κοινή αργότερα την νεκρική λατρεία (σελ. 42)

Μπάμπης Δερμιτζάκης