Book review, movie criticism

Tuesday, April 30, 2019

Frederick Wisemen, Ex libris: the New York public library (2017)


Frederick Wisemen, Ex libris: the New York public library (2017)

  Από την Πέμπτη, επομένη της πρωτομαγιάς, στο Τριανόν, λέγει η ενημέρωσή μου στο email, αλλά δεν βλέπω το Αθηνόραμα να την έχει στις ταινίες της προσεχούς Πέμπτης. Εγώ όμως επειδή θα ταξιδέψω σήμερα για Κρήτη, είπα να κάνω τώρα την ανάρτηση.
  Τη φοβήθηκα την ταινία: τρεις ώρες και εικοσιπέντε λεπτά, και μάλιστα ντοκιμαντέρ, λέω θα σκυλοβαρεθώ. Όμως δεν συνέβη τίποτα τέτοιο. Απεναντίας, η ταινία μου άρεσε πολύ.
  Το ντοκιμαντέρ αναφέρεται στη δημόσια βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης. Δίνει πολλές πλευρές της λειτουργίας της, όπως π.χ. εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, συνεδριάσεις του συμβουλίου της όπου θίγονται τα διάφορα προβλήματα, κυρίως χρηματοδότησης, και το αγαπημένο μου θέμα, η ανάγκη ψηφιοποίησης των βιβλίων, των εγγράφων κ.λπ. ώστε να είναι προσιτά στο ευρύ κοινό, και βέβαια το συναφές πρόβλημα του copyright, κ.ά. Όμως υπήρχαν και εκδηλώσεις που αναφέρονταν σε θέματα ανεξάρτητα από τη λειτουργία της βιβλιοθήκης, όπως π.χ.  για την εβραϊκή κοινότητα, για την κοινότητα των μαύρων, κ.ά. Άκουσα για τον αγαπημένο μου Μάρκες, για το βιβλίο του «Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας», όμως η αρχή ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακή για μένα. Μιλάει ο Ρίτσαρντ Ντόκινς, του οποίου το «Εγωιστικό γονίδιο» διάβασα πριν χρόνια.
  Πάρα πολλά τα θέματα, τα περισσότερα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα για μένα, ελπίζω και για σας.
 

Jim Abrahams, Big business (1988)


Jim Abrahams, Big business (1988)


  Πήραμε σβάρνα τη Μπέτι Μίντλερ, εξαιρετική κωμικό, και είδαμε μια ακόμη ταινία της, την «Big business», όπου μαζί με την Λίλι Τόμλιν παίζουν τις δίδυμες.
  Γεννούν ταυτόχρονα οι μανάδες τους, δίδυμα, αλλά οι νοσοκόμες μπλέκουν τα μωρά, με αποτέλεσμα κάθε μάνα να πάρει ένα δικό της και ένα της άλλης. Οι γονείς, οι μεν πλούσιοι, οι δε φτωχοί. Ο φτωχός πατέρας, ακούγοντας τι ονόματα θα δώσουν οι πλούσιοι στις κόρες τους, αποφασίζει να δώσει και αυτός στις δικές του τα ίδια ονόματα.
  Στη συνέχεια βλέπουμε τις δίδυμες μεγάλες. Οι φτωχές δουλεύουν σε μια εταιρεία την οποία οι πλούσιες θέλουν να πουλήσουν. Δηλαδή όχι και οι δυο, η μια, η Μπέτι Μίντλερ, ενώ η άλλη είναι από επιφυλακτική έως αντίθετη. Και βέβαια όταν αποκαλύπτεται ότι οι αγοραστές σκοπεύουν να κλείσουν την επιχείρηση απολύοντας ένα σωρό κόσμο και στη θέση της να ανοίξουν ορυχείο, δεν έχει πια κανένα ενδοιασμό.
  Οι πραγματικές δίδυμες μοιάζουν στον χαρακτήρα, σοβαρές αυτές που ενσαρκώνει η Λίλι Τόμλιν, ενώ αυτές που ενσαρκώνει η Μπέτι Μίντλερ είναι κοκέτες και ελαφρόμυαλες.
  Αυτό είναι το στόρι, που με τις δίδυμες, έτσι όπως εξελίσσεται η πλοκή, είναι σαν να βρισκόμαστε σε σαιξπηρική κωμωδία παρεξηγήσεων. Μου θύμισε τη «Δωδεκάτη νύχτα» που κάναμε στο πανεπιστήμιο.
  Απολαυστικότατη, θα δούμε και άλλες κωμωδίες με την Μπέτι Μίντλερ. Είπαμε, η κωμωδία είναι το αγαπημένο μου είδος.

Ιβάν Τουργκένιεφ, Άσια (1997)


Ιβάν Τουργκένιεφ, Άσια (1997)


  Συνήθως βλέπω την ταινία και μετά διαβάζω το βιβλίο, και σαν ουρά στην ανάρτηση για την ταινία γράφω γι’ αυτό. Όμως στην ανάρτησή μου για την «Αγωνία του τερματοφύλακα πριν το πέναλτι» του Βιμ Βέντερς, τον οποίο αποφάσισα να δω πακέτο, έκανα το αντίθετο, έγραψα πρώτα για το βιβλίο και μετά για την ταινία. Εν τούτοις συχνά διαβάζω το βιβλίο και μετά βλέπω την ταινία ή τις ταινίες που έχουν γυριστεί πάνω σ’ αυτό, όπως έκανα π.χ. για την «Μαντάμ Μποβαρί». Αυτό έκανα και τώρα με τη νουβέλα του Τουργκένιεφ «Άσια».
  Του Τουργκένιεφ μέχρι τώρα δεν είχα διαβάσει παρά μόνο την «Πρώτη αγάπη» σε reader, την οποία πραγματεύθηκα συγκριτολογικά με την «Πρώτη αγάπη» του Κονδυλάκη, και τώρα τελευταία το διήγημα «Ο σκύλος». Αποφάσισα να διαβάσω ένα ακόμη reader, την «Ася». Άσια είναι το υποκοριστικό της Άννας.
  Συχνά γράφω για την ανεκπλήρωτη αγάπη που στοιχειώνει όσους τη βιώνουν, και βλέποντας το «Ex libris: the New York public library» που θα προβληθεί στο Τριανόν την επομένη της πρωτομαγιάς, είδα ότι στο ίδιο μοτίβο, της ανεκπλήρωτης αγάπης, κινείται και το βιβλίο του Μάρκες «Έρωτας στα χρόνια της χολέρας».
  Το είχα διαβάσει αλλά δεν θυμόμουνα τίποτα. Δυστυχώς δεν είχα τότε blog ώστε να έχω κίνητρο να γράψω δυο λόγια, και βλέπω με θλίψη ότι βιβλία για τα οποία δεν έγραψα είναι περίπου σαν να μην τα διάβασα, ενώ μπορώ να θυμηθώ για βιβλία που έγραψα ανατρέχοντας στην ανάρτησή μου. Με θλίψη διαπίστωσα βρίσκοντας την «Κυρία Ντολογουέι» τακτοποιώντας τα βιβλία στην αποθήκη μου την οποία έψαχνα για να τη διαβάσω με την ευκαιρία της μεταφοράς της σε ταινία, ότι όχι μόνο την είχα, αλλά την είχα διαβάσει κιόλας. Ίσως να μη με εντυπωσίασε ιδιαίτερα, γιατί θυμάμαι τα βιβλία των μεγάλων κλασικών.
  Διαβάζοντας το βιογραφικό του Τουργκένιεφ στη Βικιπαίδεια βλέπω ότι το μοτίβο της ανεκπλήρωτης αγάπης είναι συχνό στα έργα του. Βλέπω επίσης ότι ο Χένρι Τζέημς και ο Τζόζεφ Κόνραντ τον προτιμούσαν από τον Τολστόι και τον Ντοστογιέφσκι. Τέλος, βρίσκω στο διαδίκτυο το βιβλίο της καθηγήτριας Liza Knapp του πανεπιστημίου Κολούμπια με τίτλο «Οι γίγαντες της ρώσικης λογοτεχνίας: Τουργκένιεφ, Ντοστογιέφσκι, Τολστόι και Τσέχωφ». Πρώτος ο Τουργκένιεφ.
  Διαβάζοντας την «Άσια» μπορώ να καταλάβω γιατί.
  Η αφηγητής ο οποίος παρουσιάζεται ανώνυμα με τα αρχικά H.H. ταξιδεύει στη Γερμανία. Ξάφνου ακούει ρώσικα δίπλα του. Γυρνάει και βλέπει έναν νεαρό, τον Γκάγκιν, και μια κοπέλα, την Άσια. Πιάνει κουβέντα μαζί τους, γίνονται φίλοι, και βρίσκονται συχνά μαζί. Την έχει ερωτευθεί, επιδιώκει τη συντροφιά της. Η κοκέτικη και κάπως αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά της δεν έχει να κάνει μόνο με το χαρακτήρα της αλλά, υποπτευόμαστε, και με το ότι τον έχει ερωτευθεί κι αυτή.
  Ο Γκάγκιν, τον οποίο αρχικά δεν πιστεύει ότι είναι αδελφός της, αποδεικνύεται ότι τελικά είναι ετεροθαλής αδελφός της, και του αφηγείται την θλιβερή ιστορία της, εν πολλοίς υπεύθυνη για τον καπριτσιόζικο χαρακτήρα της.
  Αργότερα θα του εκμυστηρευτεί ότι η Άσια είναι ερωτευμένη μαζί του, και τον ρωτάει αν του ίδιου του αρέσει. Και φυσικά του αρέσει. Θα ήθελε μήπως να την παντρευτεί; Μα, νωρίς δεν είναι για μια τέτοια απόφαση;
  Θα συναντηθεί με την Άσια. Και να η εικόνα που δίνει ο Τουργκένιεφ της ερωτευμένης γυναίκας. Μεταφράζουμε:
  «Σιγά σιγά σήκωσε τα μάτια της και με κοίταξε… Ω, βλέμμα ερωτευμένης γυναίκας, ποιος μπορεί να σε περιγράψει; Αυτά τα μάτια, ικετευτικά, παραδομένα, παρακαλούσαν γεμάτα εμπιστοσύνη (σελ. 78).  
  Θα φιληθούν. Όμως τρομαγμένος θα κάνει πίσω. -Τι είναι αυτό που πάμε να κάνουμε; Της λέει. Αυτή θα σωριαστεί κάτω με λυγμούς. Στη συνέχεια θα το βάλει στα πόδια.
  Μα είναι τρελός; Έχασε μέσα από τα χέρια του μια κοπέλα που την αγαπά, και που τον αγαπάει και αυτή; Τρέχει σπίτι τους, θέλει να της μιλήσει. Όχι τώρα, αύριο, της λέει ο αδελφός της. Χαρούμενος πηγαίνει στο σπίτι τους την επομένη για να τους πει ότι έχει πάρει την απόφασή του να την παντρευτεί.
  Αλίμονο, έχουν φύγει. Θα την ψάξει στην Κολωνία, θα την ψάξει στο Παρίσι, δεν θα τη βρει. Στο τέλος της νουβέλας μονολογεί ότι κάποια στιγμή ανακουφίστηκε με τη σκέψη ότι δεν την βρήκε, ότι δεν θα ήταν ευτυχισμένος με μια τέτοια γυναίκα, ότι ήταν ακόμη νέος, ότι είχε ένα μακρύ μέλλον μπροστά του. «Άραγε δεν θα μπορούσε να επαναληφθεί αυτό που έγινε, σκέφτηκα, και μάλιστα πιο καλό, πιο εξαίσιο;… Γνώρισα άλλες γυναίκες-όμως το συναίσθημα που ξύπνησε μέσα μου η Άσια, αυτό το θερμό, τρυφερό, βαθύ αίσθημα, δεν το ένιωσα ποτέ ξανά… (σελ. 91).
  Δίδαγμα;
  Ο καθηγητής μου (εποπτεύων του διδακτορικού μου) μου είπε κάποτε, όταν περνά το τραίνο μην το αφήσεις να προσπεράσει αλλά να μπεις μέσα (είχα ενδοιασμούς να υποβάλλω αίτηση για ένα πρόγραμμα στην Κίνα). Όταν βρεις μια μεγάλη αγάπη, μην την παρατήσεις με την ελπίδα ότι θα βρεις μιαν άλλη μεγαλύτερη, γιατί το πιο πιθανόν είναι ότι δεν θα βρεις.
  Έχω γράψει κάμποσες φορές ότι βρίσκω τις κινηματογραφικές μεταφορές κατώτερες από το λογοτεχνικό έργο το οποίο μεταφέρουν. Βλέποντας την ταινία του Ιωσήφ Χέηφιτς (ίσως είναι ξάδελφος του Γιάσα Χάιφετς), παρά το ότι μου άρεσε τόσο η νουβέλα του Τουργκένιεφ, ένιωθα να την ξεπερνάει. Υπέροχη στο ρόλο της η Γιελιένα Κόρενιεβα, μου θύμισε τη Νατάσα στο «Πόλεμος και Ειρήνη», και ο αφηγητής και κεντρικός ήρωας, εξαιρετικός κι αυτός, τον Πιέρ.
  Η νουβέλα εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ερατώ. Θα σας συμβούλευα να τη διαβάσετε, είναι εξαιρετική, και να δείτε και την ταινία που υπάρχει στο youtube. Δεν έχει υπότιτλους, αλλά και να την κατεβάσετε δεν θα βρείτε, εγώ δεν βρήκα, όμως αυτό δεν θα σας εμποδίσει καθόλου να την απολαύσετε, αφού βέβαια έχετε διαβάσει τη νουβέλα.
  Ναι, έγινα φαν του Τουργκένιεφ, τον ανακάλυψα στα γεράματα, θα διαβάσω και άλλα έργα του.