Κώστας Θ. Ριζάκης, Γιώργος Δελιόπουλος, Κατά ανεφίκτου γλυφές, 1

Κώστας Θ. Ριζάκης, Γιώργος Δελιόπουλος, Κατά ανεφίκτου γλυφές, 1, εκδόσεις εκδόσεις ΑΩ 2021, σελ. 68

 

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Ποιήματα και μια εκτενής κριτική προσέγγισή τους

  Την Ευσταθία Δήμου τη γνωρίσαμε σαν ποιήτρια («Στη σπορά των αστεριών», «Σονέτα» και «Απώλεια λήθης» και σαν πεζογράφο («Κλέφτες κι αστυνόμοι»). Τώρα την γνωρίζουμε και σαν δοκιμιογράφο.

  Στην ποιητική συλλογή με ποιήματα του Κώστα Ριζάκη και Γιώργου Δελιόπουλου προτάσσει ένα εκτενές εισαγωγικό σημείωμα δεκαεννιά σελίδων. Διεισδυτικότατο το κριτικό της βλέμμα, δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα της ποίησης των δύο αυτών ποιητών. Ξεκινάει μιλώντας για τη φόρμα, το στίχο και τη λέξη, για να προχωρήσει μετά στην ανάλυση του περιεχομένου.

 Πριν μιλήσουμε κι εμείς για τα ποιήματα να παραθέσουμε ένα εκτενές συγκριτολογικό απόσπασμα για την ποίησή τους.

  «Ο Ριζάκης, εν προκειμένω, τεχνουργεί τα ποιήματά του από τη θέση του άρρενος δημιουργού, ο οποίος κεντρίζεται και κινητοποιείται από τη γυναικεία αύρα και ορμή, από τη γυναικεία παρουσία και τη δυναμική της, για να αναπτύξει μαζί της μια σχέση δημιουργική, αφετηρία και καταφύγιο μαζί των ποιητικών του λογισμών. Γιατί ο ποιητής τεχνουργεί τα ποιήματά του πάνω στη βάση μιας αφαιρετικής προσέγγισης, μέσα από ένα ισόρροπο συνδυασμό αισθήματος και σκέψης μαζί, ενστίκτου και συνείδησης, λογισμού και λόγου. Ο Δελιόπουλος, από την άλλη, εκκινεί και κατευθύνεται σε μια πιο γήινη εξεικόνιση της γυναίκας, την οποία συλλαμβάνει και αποτυπώνει ποιητικά μέσα από την σπαρακτική, εναγώνια πορεία της μέσα στη ζωή, μέσα στους λαβύρινθους της ύπαρξης, μέσα στις εκφάνσεις και τις εκδηλώσεις της γυναικείας της φύσης. Αφαιρετική και στοχαστική, λοιπόν, στην περίπτωση του Ριζάκη, συνθετική και απολογιστική στην περίπτωση του Δελιόπουλου, η εκτύλιξη της ποιητικής σκέψης και έκφρασης πραγματοποιείται με τη γυναίκα σε θέση πρωταγωνιστή, παρατηρητή, υποβολέα, σε ένα ρόλο “κλειδί” που ανοίγει την αόρατη πόρτα της ποίησης» (σελ. 10-11).  

  Όπως γράφει και η Δήμου, ένας κυματισμός παραδοσιακής ποίησης και δημοτικού τραγουδιού κυριαρχούν στα ποιήματά τους. Οι ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι είναι σκόρπιοι, όμως εγώ θα παραθέσω έναν δεκαεπτασύλλαβο, που μέχρι τώρα μόνο στην «Οδύσσεια» του Καζαντζάκη τον έχω συναντήσει: μην τσιλιαδόρος παχυλοπενθών στιχοκουφέτα τρέφεις. Σαν δείγμα γραφής θα παραθέσω το ποίημα που αφιερώνει στην Ευσταθία Δήμου και έχει τίτλο «Ο νόμος του έρωτα».

να κατευθύνεις το κορμί πάντα προς το παράθυρον

κ’ ίδια να εξαρτάς την ούγια σου από φως – να ’ναι

χτιστός ο κάθ’ εμπρός ανήφορος που να κοντανασαίνεις

(καμία πράξη αναίτιος λες όταν ξηλών’ η ανάγκη)

ρίχνει δροσιάς ο διάπυρος διάσελ’ αφροξενύχτια

 

κι όπως μπαλώνονται καιροί να σου ξανά

το χιόνι να την αμείλικτη καημών ζητάει αν

σε στεγάσει να μην κλωτσήσεις αγκαλιάς βαρύ

ποτάμι κρίμα κι άμα πηγαίνεις βροχερός πώς

 

Ο μαγκίτης κι άοπλος σου χειμαρρώνει κλάμα;

 Να σημειώσουμε ότι το ποίημα, όπως και όλα τα ποιήματα άλλωστε καθώς και το κριτικό εισαγωγικό σημείωμα της Δήμου, είναι σε πολυτονικό.

  Ο Δελιόπουλος αντλεί περισσότερο από την παραδοσιακή ποίηση. Ο ανάπαιστος είναι κυρίαρχος («Εξαρτάται στο πλήθος ποιον ρόλο διαλέγω»), ενώ συχνά απαντάμε και τον αμφίβραχυ («φωτιά στο φιτίλι-κουράστηκα, τέρμα!»).

  Θα κάνω εδώ για πρώτη φορά μια παρατήρηση, κάτι που έχω επισημάνει και σε ποιήματα άλλων ποιητών. Αν αφαιρέσουμε την πρώτη συλλαβή από έναν αμφίβραχυ στίχο, αμέσως μετατρέπεται σε δάχτυλο: «(στα) βάθη του κόλπου θαμμένη».

  Και βέβαια συναντάμε συχνά και τον ίαμβο («Θα με δικάσουν όλα μου τα κύτταρα… Θα με καθίσουν ένοχη στο ποίημα»).

  Θα παραθέσω και από τον Δελιόπουλο σαν δείγμα γραφής το ποίημα «Ερωτεύσου!», στο οποίο όλοι σχεδόν οι στίχοι είναι σε ιαμβικό μέτρο.

Στον έρωτα ναυάγησα

σίγουρη πως θα γλίτωνα

με χάρτη και πυξίδα

 

γιατί κι ο κόσμος πριν φανείς

ήτανε σχήματα κλειστά

ήξερα τ’ όνομά τους

και τώρα ένας λαβύρινθος

χιλιόμετρα νημάτων

δε βρίσκω άκρη να πιαστώ

με τεντωμένο ανάποδα

το άπειρο που πίστευα

με τα κορμιά πλεγμένα

 

παντού δεμένη σε θηλιές

με σφίγγουν και μικραίνω

κάθε φιλί στα χείλη καίει

μυρίζουμε φωτιά

όταν ξαπλώνω πάνω σου

πέφτουν οι πόνοι ανάσκελα

κι όσο παλεύω να λυθώ

κρατάς το πέταγμά μου

 

δεμένη σε θηλιές παντού

απ’ την αρχή του χρόνου

και πώς να τις ξηλώσω

 

αφού το αίμα ιδρωμένο

δίνει διαταγή.

  Να σημειώσουμε τέλος ότι είναι πολύ ωραία η «εικαστική παρέμβαση» της Γλύκας Διονυσοπούλου με τις τέσσερις εικόνες της, η μια από τις οποίες κοσμεί το εξώφυλλο. 

  Εξαιρετικά τα ποιήματα, διεισδυτικότατη η κριτική προσέγγιση της Ευσταθίας Δήμου, εύχομαι να είναι καλοτάξιδα.