Stephen Hawking, My brief history, Bantam Books 2013, σελ. 93
Δεν πρόκειται να επιστρέψω στην κοσμολογία, έτσι μετά το «Χρονικό του χρόνου» είπα να διαβάσω δυο ακόμη βιβλία του Στίβεν Χόκινγκ, μικρούλια, το «Η σύντομη ιστορία μου» και το «Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα».
Το έχω ξαναγράψει, μου αρέσουν οι βιογραφίες και οι αυτοβιογραφίες, έτσι τι πιο φυσικό μετά το «Stephen Hawiking-ο κόσμος μιας ιδιοφυίας» των Michael White και John Gribbin να διαβάζω και την αυτοβιογραφία του.
Όπως και στη βιογραφία του, έτσι και στην αυτοβιογραφία του υπάρχει το καθαρά αυτοβιογραφικό μέρος και το επιστημονικό, μόνο που εδώ δεν ξεχωρίζει σε κεφάλαια. Επίσης καλύπτει πολύ μεγαλύτερο μέρος της ζωής του από ότι η βιογραφία του, που εκδόθηκε το 1992. Πήρε το μάθημά του από το «Χρονικό του χρόνου» που ο εκδότης του τού επέστρεφε ξανά και ξανά τα χειρόγραφα με παρατηρήσεις, να κάνει ακόμη πιο κατανοητά κάποια σημεία, και έτσι αυτό το βιβλίο μου φάνηκε αρκετά κατανοητό. Μόνο το τέλος μου φάνηκε δυσνόητο, εκεί που λέει για τον φανταστικό χρόνο, «που μπορεί να θεωρηθεί ως μια κατεύθυνση του χρόνου σε ορθή γωνία με τον πραγματικό χρόνο».
Επίσης στο βιβλίο υπάρχει άφθονο φωτογραφικό υλικό.
Για τους λίγους που δεν το ξέρουν, ο Χόκινγκ, παγιδευμένος σε αναπηρικό καροτσάκι από μια σπάνια ασθένεια του νευρικού συστήματος, κατάφερε παρ’ όλα αυτά να αναδειχθεί σε έναν από τους κορυφαίους επιστήμονες του 20ου αιώνα. Απέδειξε ότι οι μαύρες τρύπες δεν είναι και τόσο μαύρες, ότι ακτινοβολούν, και προς τιμήν του η ακτινοβολία αυτή ονομάστηκε ακτινοβολία Χόκινγκ. Πέθανε το 2018, στα 76 του χρόνια, παρά την πρόβλεψη για δυο χρόνια ζωής ακόμη που του έδιναν οι γιατροί όταν διαγνώστηκε η ασθένειά του. Μόλις είχε ξεκινήσει το διδακτορικό του, και σκεφτόταν μάλιστα να το παρατήσει με τη σκέψη ότι δεν θα προλάβαινε να το τελειώσει.
Δεν υπάρχει λόγος να πούμε περισσότερα, θα παραθέσουμε αποσπάσματα.
«Γεννήθηκα στις 8 Ιανουαρίου, 1942, ακριβώς τρακόσια χρόνια μετά το θάνατο του Γαλιλαίου».
Κι εγώ Γενάρη γεννήθηκα, όμως είμαι άλλο ζώδιο, Υδροχόος. Γεννήθηκα ακριβώς 90 χρόνια μετά τη γέννηση του Άντον Τσέχωφ και (λυπάμαι, δεν μπορώ να βρω άλλον έστω και ελάχιστα γνωστό) 9 χρόνια μετά το θάνατο του Ιωάννη Μεταξά.
Να παραθέσω όμως ένα απόσπασμα από ένα δικό μου αυτοβιογραφικό κείμενο.
«Ο Μπούρας μίλησε ακόμη και για την αριθμολογία του Πυθαγόρα. –Ο δικός μου αριθμός ποιος είναι; -Ψάξε να τον βρεις.
Βρε τι να ψάξω, τι να ψάξω… Δεν ξέρω πώς κατέληξα στο 9. Του βρήκα πολλά εννιάρια στη ζωή μου. 9859, ο αριθμός του αυτοκινήτου μου. 18, 8+1=9, τα γενέθλια της Ανίνας, και ξαφνικά θυμήθηκα ότι ήταν και τον ένατο μήνα, Σεπτέμβριο. 22 του 5ου μας κάνει 2+2+5=9, τα γενέθλια του Μανώλη. Σπίτια που έμεινα τα τελευταία χρόνια, Λυσίου 9, Καλαμών 9α, και τώρα Κλεάρχου 9.
Αυτό που με εξέπληξε όμως ήταν η ερμηνεία του 9 από τον Κωνσταντίνο. -Το 9 σημαίνει ότι φιλοσοφείς. –Ναι, του λέω, μαθητής, αλλά και φοιτητής και για λίγα χρόνια ακόμη, η φιλοσοφία ήταν το αγαπημένο μου αντικείμενο. Εξάλλου το δεύτερο πτυχίο μου είναι από το φιλοσοφικό τμήμα…
-Τι άλλο σημαίνει το 9;
-Ότι είσαι μοναχικός τύπος.
Βρε τον άθλιο, πάλι διάνα έκανε».
Αυτοβιογραφούμαι συχνά στις κριτικές μου αλλά ας μη το παρακάνουμε. Συνεχίζω με τον Χόκινγκ.
«Στο τέλος έμαθα να διαβάζω, αλλά όχι πριν γίνω οκτώ χρονών».
Εγώ έμαθα στα επτά μου, στην πρώτη δημοτικού. Θυμάμαι πόσο με τρομοκράτησε ο Ανδρέας ο Χατζημαρκάκης, ένα χρόνο πιο μεγάλος από μένα, που μου είπε την πρώτη μέρα που πήγα στο σχολείο: -Δεν ξέρεις να διαβάζεις και να γράφεις; Να δεις ξύλο που θα φας από τη δασκάλα.
Φυσικά δεν έφαγα ξύλο.
«Ποτέ δεν ήμουν κάτι παραπάνω από μέτριος μαθητής (ήταν μια πολύ καλή τάξη). Τα τετράδιά μου ήταν ακατάσταστα και ο γραφικός μου χαρακτήρας απελπισία για τους δασκάλους μου».
Το ίδιο και τα δικά μου, το ίδιο και ο γραφικός μου χαρακτήρας, έχω γράψει σχετικά ανέκδοτα αλλού. Όμως στο δημοτικό μαζί με τον Γιακουμή παίρναμε τους μεγαλύτερους βαθμούς. Τα ενδεικτικά μας: 10, 9, 9, 8, 8.5, 9, τα μεγαλύτερα της τάξης. Στο γυμνάσιο ήμουν μέτριος μαθητής γιατί είχαμε τους αστεράτους που θα πήγαιναν στο πρακτικό τμήμα. Όταν χωριστήκαμε και πήγα στο κλασικό, νομίζω πέμπτη και έκτη γυμνασίου (η χούντα είχε καταργήσει το λύκειο και είχε επαναφέρει το γυμνάσιο, και εγώ είχα την ατυχία να δώσω εξετάσεις και από το δημοτικό στο γυμνάσιο – μάλιστα ήμουν ο μόνος από το χωριό μου που πέρασα με την πρώτη, οι άλλοι πέρασαν το Σεπτέμβριο, ακόμη και ο Τζακ – και από το γυμνάσιο στο λύκειο. Ήμουν νομίζω τρίτος μαθητής (πρώτος ο Γιάννης ο Δαμηλάκης, που θα ακολουθούσε το επάγγελμα του πατέρα του, δεύτερος ο Σταύρος ο Αρχαγγελίδης, κολλητός μου φίλος, και τρίτος εγώ, με απολυτήριο 13,3.
«Τα πιο έξυπνα μυαλά έκαναν μαθηματικά και φυσική, τα λιγότερο έκαναν βιολογία».
Τι σας έλεγα;
Σε μας τα λιγότερο έξυπνα μυαλά πήγαιναν στο κλασικό.
Εγώ ήμουν έξυπνο μυαλό, έχω γράψει αλλού γι’ αυτό, να μην περιαυτολογώ και εδώ.
«Επέβλεπα προπτυχιακούς φοιτητές στο Κέιμπριτζ και ήμουν μια βδομάδα μπροστά από αυτούς στο μάθημα».
Το ίδιο κι εγώ με τους μαθητές μου στην Κάσο, πρώτη λυκείου. Ευτυχώς τα αρχαία από το πρωτότυπο είχαν καταργηθεί στο γυμνάσιο και έτσι ξεκινάγαμε από την αρχή. Στα ελάχιστα αρχαία που κάναμε στο τμήμα αγγλικών σπουδών και στο φιλοσοφικό τμήμα παρέλειπα τις γραμματικές και τις συντακτικές παρατηρήσεις στις εξετάσεις. Στην Κάσο διάβασα όλο τον Αριστοφάνη και όλα τα βιβλία του Ξενοφώντα που είχε η βιβλιοθήκη του σχολείου. Αργότερα όταν έγραφα την «Αντιγόνη» διάβασα και όλους τους τραγικούς. Έμαθα καλά αρχαία, δίδαξα και σε δέσμη.
«Πήγαμε στο Κασμίρ και νοίκιασα μια βάρκα-σπίτι στη λίμνη στο Srinagar».
Πρόσφατα είδα βάρκες-σπίτια στην ταινία των Chen Kaige, Dante Lam και Hark Tsui «Η μάχη στη λίμνη Changjin» (2021).
«Υπολόγισα ότι δούλεψα χίλες ώρες στα τρία χρόνια που ήμουν εκεί [Οξφόρδη], περίπου μια ώρα την ημέρα».
Εγώ δεν έκανα υπολογισμό, αλλά διάβαζα μόνο όταν παίρναμε το πρόγραμμα των εξετάσεων. Ήταν η χειρότερη περίοδος της χρονιάς γιατί με αποσπούσε από τα άλλα μου διαβάσματα. Το πτυχίο από το φιλοσοφικό τμήμα το πήρα διαβάζοντας την παραμονή των εξετάσεων. Μόνο το τελευταίο μάθημα, αρχαιολογία, το διάβασα τρεις μέρες. Κατάφερνα και έπαιρνα τα πενταράκια μου, για να πάρω βέβαια το πτυχίο με «Καλώς». Το αριστερό γκρουπούσκουλο στο οποίο ήμουν τότε (αμέσως μετά τη μεταπολίτευση) έστελνε τους φοιτητές του στα εργοστάσια να προλεταριοποιηθούν, και εγώ είχα ήδη ένα πτυχίο. Έχω γράψει αλλού σχετικά.
«Είδα ένα αγόρι που δεν το γνώριζα να πεθαίνει από λευχαιμία στο απέναντι κρεβάτι, και η θέα αυτή δεν ήταν κάτι που μου άρεσε. Σίγουρα υπήρχαν άνθρωποι που ήταν σε χειρότερη κατάσταση από μένα-τουλάχιστον η κατάστασή μου δεν με έκανε να νιώθω άρρωστος. Κάθε φορά που με πιάνει στενοχώρια για την κατάστασή μου θυμάμαι εκείνο το αγόρι».
Κι εγώ τον Στίβεν Χόκινγκ. Να τον θυμάστε κι εσείς.
Αλλά και τον φίλο μου τον Μιχάλη, σε αναπηρικό καρότσι από τα έξι του, θύμα της πολιομυελίτιδας. Σπούδασε νομικά και εργάστηκε σαν συμβολαιογράφος. Η κατάστασή του τον εμπόδιζε να εργαστεί σαν δικηγόρος. Το ίδιο και τον Χόκινγκ, η κατάστασή του τον εμπόδιζε να ασχοληθεί με έναν κλάδο που θα απαιτούσε πειράματα. Στον κλάδο της κοσμολογίας χρησιμοποιούσε μόνο το μυαλό του.
«Κάποιος είπε ότι οι επιστήμονες και οι πόρνες πληρώνονται για να κάνουν κάτι που απολαμβάνουν».
Και πολλοί συγγραφείς κάνουν κάτι που απολαμβάνουν χωρίς όμως να πληρώνονται. Στην Ελλάδα τουλάχιστον πολύ λίγοι είναι αυτοί που ζουν από τα συγγραφικά τους δικαιώματα.
Τώρα το θυμήθηκα, αλλά δεν θυμάμαι ποιος το είπε:
Ο συγγραφέας είναι σαν την πόρνη. Στην αρχή γράφει γιατί του αρέσει. Μετά, για να ευχαριστήσει τους φίλους του (friends with benefits). Στο τέλος το κάνει για τα λεφτά.
Εγώ θα έλεγα ότι μόνο το πρώτο ισχύει, και για κάποιους και το τρίτο. Το δεύτερο, χλωμό το βλέπω. Κανείς φίλος δεν θα ευχαριστηθεί με το να τον φορτώσεις με τα χειρόγραφά σου για να σου πει τη γνώμη του, αλλά θα το κάνει, αλλιώς τι φίλος θα ήταν. Εγώ μόνο δυο φορές έδωσα σε φίλους χειρόγραφά μου.
«Αν και ήταν μια πρόβλεψη της θεωρίας του, ο Αϊνστάιν ποτέ δεν πίστεψε στις μαύρες τρύπες ή ότι η ύλη μπορούσε να συμπιεστεί σε άπειρη πυκνότητα».
Ο Αϊνστάιν είπε το περίφημο: Ο Θεός δεν παίζει ζάρια. Ο Χόκινγκ υποστηρίζει το αντίθετο: «Ο Θεός όχι μόνο παίζει ζάρια, αλλά μερικές φορές τα ρίχνει σε μέρη όπου δεν μπορούμε να τα δούμε». (Αυτό το αντέγραψα από τη βιογραφία που έγραψαν οι Michael White-John Gribbin, και έχει τίτλο όπως είπαμε «Stephen Hawking-ο κόσμος μιας ιδιοφυίας»).
«Έτσι το προφανές επόμενο βήμα θα ήταν να συνδυάσεις τη γενική θεωρία της σχετικότητας του πολύ μεγάλου, με την κβαντική θεωρία, τη θεωρία του πολύ μικρού».
Εδώ ήταν η αποφασιστική συμβολή του Χόκινγκ.
Το είχα ξεχάσει (είχα δει την ταινία «The theory of everything», 2014, του James Martin) και διαβάζοντας στη βιογραφία του Χόκινγκ ότι παράτησε την οικογένειά του και πήγε και έμεινε με τη νοσοκόμα του (την παντρεύτηκε, όμως χώρισαν μετά από μερικά χρόνια) σκέφτηκα: Α τον άθλιο, και του είχε τόσο συμπαρασταθεί στα δύσκολα χρόνια του η Τζέην. Το όνομα Τζόναθαν απουσίαζε. Μ’ αυτόν πιθανότατα τα είχε φτιάξει η γυναίκα του, χλωμό αν είχαν μείνει σε ρομαντική σχέση, και μάλιστα εννιά μήνες μετά το δικό του γάμο το 1995 παντρεύτηκαν.
Ξαναδιαβάζοντας την ανάρτηση για την ταινία βλέπω ότι καταλήγω ως εξής: «Με απωθεί κάθε λόγος για το χρόνο, και γι’ αυτό δεν μπήκα ποτέ στον πειρασμό να διαβάσω το «Χρονικό του χρόνου», το best seller του, παρόλο που το έχω. Αλλά, ποιος ξέρει, ο διάβολος είναι παντοδύναμος, μπορεί να με βάλει κάποια στιγμή στον πειρασμό».
Ο διάβολος; Μα παντοδύναμος είναι μόνο ο Θεός.
Αντιγράφω από ένα άλλο αυτοβιογραφικό μου κείμενο:
«Άθλιε, τολμάς να μου λες μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν χωρίς να Με πιστεύεις; Τώρα θα σου δείξω εγώ.
Και μου έδειξε.
Με εισήνεγκε εις πειρασμόν».
«Έβηχα στην πτήση μου γυρνώντας από την Κρήτη όπου είχα πάει σε ένα συνέδριο…».
Κοσμογυρισμένος ο Χόκινγκ, στο τέλος αναφέρει τα μέρη όπου είχε πάει, και πόσες φορές στο καθένα.
«Δεν νομίζω ότι το ταξίδι μέσα στο χρόνο θα είναι ποτέ δυνατό».
Αυτό, για κάποιους που μπορεί να το ονειρεύονται. Ένα από τα Κλασικά Εικονογραφημένα που είχα διαβάσει μαθητής είχε τίτλο «Η μηχανή που ταξιδεύει μέσα στο χρόνο».
Έχω ξεκινήσει ήδη τις «Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα». Το πρώτο ερώτημα είναι αν υπάρχει Θεός.
Λέει ότι δεν υπάρχει.
Εμένα πάντως με εισήνεγκεν εις πειρασμόν.
No comments:
Post a Comment