Πηνελόπη Δέλτα, Στα μυστικά του βάλτου

Πηνελόπη Δέλτα, Στα μυστικά του βάλτου, Μεταίχμιο 2013, σελ. 664

 

  Ήταν πρόταση του φίλου μου του Γιάννη του Πούλου, που με δική του πρωτοβουλία συστήθηκε η Λέσχη Ανάγνωσης στου Victoria Square Project, να συζητήσουμε «Στα μυστικά του βάλτου». Γράφηκε το 1937 και είναι το τελευταίο της μυθιστόρημα που εκδόθηκε ενώ η Πηνελόπη Δέλτα ήταν εν ζωή. Το 2014 εκδόθηκε το τρίτομο έργο της «Ρωμιοπούλες».

  Δεν συζητάμε στη λέσχη βιβλία για παιδιά, όμως η Πηνελόπη Δέλτα είναι μια εμβληματική φυσιογνωμία στα ελληνικά γράμματα και έτσι η πρόταση έγινε δεκτή.

  Ο βάλτος είναι η λίμνη των Γιαννιτσών. Ψάχνοντας στη βικιπαίδεια διάβασα ότι έχει αποξηρανθεί και στη θέση της βρίσκεται ο κάμπος των Γιαννιτσών. Και βέβαια ότι εκεί διαδραματίστηκε ένα μεγάλο μέρος του μακεδονικού αγώνα, που αποτελεί και το φόντο της πλοκής του μυθιστορήματος.

  Παιδικό το μυθιστόρημα, παιδιά θα ήταν και τα κύρια πρόσωπα της ιστορίας. Για την ακρίβεια, έχουμε δύο παιδιά. Ο μεγαλύτερος είναι ο Αποστόλης. Δεν λέγεται η ηλικία του, αλλά σίγουρα δεν ήταν πάνω από δεκατεσσάρων χρόνων. Ο Γιοβάν είναι πολύ μικρότερος.

  Δίπλα στα παιδιά βλέπουμε και πρωταγωνιστές του μακεδονικού αγώνα. Όλοι με ψευδώνυμα. Δεν ξέρω αν οι σημειώσεις στο τέλος κάθε κεφαλαίου στις οποίες αποκαλύπτονται τα πραγματικά τους ονόματα είναι της Πηνελόπης Δέλτα ή κάποιου επιμελητή μεταγενέστερης έκδοσης.

  Στα βόρεια της λίμνης οι κομιτατζήδες, στα νότια οι μακεδονομάχοι. Και οι δυο με τις πλάβες (βάρκες με επίπεδη καρίνα) και με τις καλύβες, πολλές πάνω στο νερό. Οι κομιτατζήδες τρομοκρατούσαν τους πατριαρχικούς (έλληνες κυρίως) οι οποίο πολλές φορές, για να γλιτώσουν, δήλωναν εξαρχικοί, (Εξαρχία, αυτόνομη ορθόδοξη εκκλησία που ιδρύθηκε με φιρμάνι του σουλτάνου και υπήγοντο σ’ αυτήν οι σλαβόφωνοι). Οι μακεδονομάχοι κυνηγούσαν τους κομιτατζήδες που διέπρατταν εγκλήματα εις βάρος του ελληνόφωνου πληθυσμού.

  Πολλές περιπέτειες θα ζήσουν τα δυο παιδιά, ακολουθώντας τους μακεδονομάχους. Ο Γιοβάν, το βουλγαράκι όπως το έλεγε ο Βασίλης για να διαπιστώσει αργότερα ότι ήταν το χαμένο του παιδί, παρακάλεσε τον Αποστόλη να τον πάρει μαζί του, δεν άντεχε το ξύλο από το θείο του, ο οποίος στην πραγματικότητα δεν ήταν θείος του αλλά τον πήρε για να τον κάνει δούλο του, τσομπάνη στα κοπάδια του, όταν οι κομιτατζήδες σκότωσαν τη μητέρα του.

  Το κεντρικό σασπένς του μυθιστορήματος είναι αν ο Βασίλης θα βρει το παιδί του. Η αφηγηματική αναμονή είναι δεδομένη, από την αρχή φανταζόμασταν ότι το βουλγαράκι ο Γιοβάν ήταν στην πραγματικότητα ελληνάκι. Θοδωράκη τον φωνάζει ο πατέρας του, όταν επί τέλους τον αναγνωρίζει από την φωτογραφία της μητέρας του που είχε πάνω του και από μια ελιά στην πλάτη.

  Δεν ξέρω αν έχουν γραφεί άλλα μυθιστορήματα πάνω στον μακεδονικό αγώνα, αλλά αυτό είναι πραγματικά συναρπαστικό, ρουφιέται και από τους μεγάλους.

  Όμως αναρωτιέμαι, υπάρχει άραγε μια βουλγάρα Πηνελόπη Δέλτα που να έγραψε για τα «Μυστικά του βάλτου» από τη βουλγάρικη σκοπιά;

  Πριν δεκαετίες διάβασα μια «Μέθοδο εκμάθησης βουλγάρικης γλώσσας». Στο τέλος υπήρχαν βιογραφικά βούλγαρων συγγραφέων και ποιητών. Μου έκανε εντύπωση που πολλοί πέθαναν πολύ νέοι. Ένας ποιητής σκοτώθηκε στους βαλκανικούς πολέμους. Δεν νομίζω να σκοτώθηκε στην ίδια μάχη με τον δικό μας τον Λορέντζο Μαβίλη.

  Οι μακεδονομάχοι, ανάμεσα στους οποίους ήσαν πολλοί κρητικοί (25 φορές μέτρησα τη λέξη), αγωνίζονταν να υποστηρίξουν το ελληνικό στοιχείο. Οι κομιτατζήδες όμως;

  Αυτοί πάλευαν κυριολεκτικά για ξένο αχυρώνα. Τον αχυρώνα αυτό τον είχαν οι έλληνες και οι σλαβομακεδόνες, με το ελληνικό στοιχείο βέβαια να υπερισχύει. Οι σλαβομακεδόνες μισούν τους βούλγαρους οι οποίοι τους λένε «είστε δικοί μας», και υφίσταντο αμέτρητες πιέσεις για να το παραδεχθούν. Διάβασα σχετικά στη «Ζωή εν τάφω» του Μυριβήλη. Πάντως τα македонски μοιάζουν πολύ με τα βουλγάρικα, τα διάβασα πριν τέσσερα χρόνια σε επίπεδο μεθόδου άνευ διδασκάλου, τότε που γινόταν τζερτζελές με το μακεδονικό. Όμως έχουν περισσότερα γράμματα στο αλφάβητό τους, έχουν επί πλέον και κάποιους λατινικούς χαρακτήρες.

  Πηγαίνοντας να καταχωρήσω το αρχείο είδα ένα αρχείο με το όνομα paramythi. Ψάχνω να βρω τι ήταν αυτό, και βλέπω ότι ήταν κριτική για μια θεατρική παράσταση του φίλου μου του Τάκη του Τζαμαριά. Παραθέτω τον σύνδεσμο από την ανάρτηση στο blog μου.  

  Το βιβλίο θα το συζητήσουμε αύριο Τετάρτη, στις έξι το απόγευμα. Η συζήτηση θα είναι και διαδικτυακή, και μπορείτε να την παρακολουθήσετε από την πλατφόρμα του zoom.

https://us02web.zoom.us/j/86975034971?pwd=dnFZVWx5dmRzUGdrbWJFb1ErUHZMUT09