Μιχάλης Κακογιάννης, Ο βυσσινόκηπος (The cherry orchard, 1999)

Μιχάλης Κακογιάννης, Ο βυσσινόκηπος (The cherry orchard, 1999)

 

  Είναι μια κινηματογραφική μεταφορά του τελευταίου θεατρικού έργου του Τσέχωφ, του πιο ώριμου κατά τη γνώμη μας.

  Και σ’ αυτό βλέπουμε το συνηθισμένο του θέμα: τη διάψευση των ελπίδων, την μην πραγματοποίηση των ονείρων, την αποτυχία στον έρωτα. Όμως ενώ στα τρία προηγούμενα θεατρικά του, που τις κινηματογραφικές μεταφορές τους είδαμε πρόσφατα, έχει μια υπαρξιακή βάση, πρόκειται για μια διαχρονική κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι, εδώ έχει μια κοινωνική, που συνάδει με τις πολιτικές εξελίξεις στη Ρωσία. Μόλις ένα χρόνο μετά έγινε η εξέγερση του 1905 που πνίγηκε στο αίμα.

  Στο έργο βλέπουμε την πτώση της αριστοκρατίας και την άνοδο της πλουτοκρατίας. Ξιπασμένη αριστοκράτισσα η Λιουμπόβ (Αγάπη), μετά το θάνατο του άντρα της θα ακολουθήσει στον εξωτερικό έναν έρωτα, ο οποίος θα της φάει τα λεφτά και θα φύγει με την καινούρια του ερωμένη. Επιστρέφει στη Ρωσία, καταχρεωμένη, όμως τον παλιό, πολυέξοδο τρόπο ζωής της δεν εννοεί να τον εγκαταλείψει.

  Στη ζωή της Λιουμπόβ φαίνεται η πτώση της αριστοκρατίας. Σαν διπλοτυπία δίπλα της είναι ο Πίστσικ ο κτηματίας, που ζητά διαρκώς δανεικά. Δεν είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί όπως πρέπει τα κτήματά του, τα εισοδήματά του δεν του φτάνουν για να ζήσει τη ζωή στην οποία είναι συνηθισμένος. Ευτυχώς κάποια εταιρεία θα του νοικιάσει ένα κτήμα για το χώμα που έχει, και έτσι θα μπορέσει να ξεπληρώσει τα χρέη του.

  Ο Λοπάχιν εκπροσωπεί τη νέα τάξη. Γιος κολίγα, θα γίνει πάρα πολύ πλούσιος. Συμβουλεύει την Λιουμπόβ να δανειστεί χρήματα, το δάνειο είναι εξασφαλισμένο, να κόψει τα δέντρα στον βυσσινόκηπο και να χτίσει ντάτσες για παραθερισμό, θα βγάλει πολλά χρήματα.

  Να κοπούν τα δέντρα στο βυσσινόκηπο; Ποτέ.

  Η εμμονή στο βυσσινόκηπο συμβολίζει την εμμονή της αριστοκρατίας σε τρόπους ζωής και πεποιθήσεις που είναι ξεπερασμένες και που θα επιταχύνουν την πτώση της.

  Μα δεν βλέπει ότι δεν έχει άλλη επιλογή, μια και ο βυσσινόκηπος τον Οκτώβρη θα βγει σε πλειστηριασμό;

  Όχι, υπάρχει ελπίδα να σωθεί, μια θεία θα τους δώσει χρήματα, υπό τον όρο να μεταγραφεί στο όνομά της.

  30.000 ρούβλια, δεν φτάνουν. Ο αδελφός της αποχωρεί απογοηγευμένος.

  Τον βυσσινόκηπο θα αγοράσει τελικά ο Λοπάχιν, 125.000 ρούβλια. Θριαμβολογεί, σ’ αυτόν τον βυσσινόκηπο οι παππούδες του δούλευαν ως κολλήγοι.

  Και όμως τους είχε συμβουλεύσει. Το ότι δεν ακολούθησαν τη συμβουλή του δείχνει τη μεγάλη εμμονή της αριστοκρατίας να μείνει προσκολλημένη στο παρελθόν της.

  (Παρένθεση: άλλη εμμονή. Μα να πουλήσεις τα χωράφια του πατέρα σου; Αν είχα αυτή την εμμονή που έχουν οι περισσότεροι χωριανοί μου τώρα θα έμενα στο νοίκι).

  Τον Τροφίμωφ, τον αιώνιο φοιτητή και οραματιστή, ο Τσέχωφ τον αντιμετωπίζει με ειρωνεία. Με την ίδια ειρωνεία αντιμετωπίζει και ο Ντοστογιέφσκι τους «Δαιμονισμένους» του. Όμως αυτοί είναι που θα κάνουν την επανάσταση. Απέτυχαν την πρώτη φορά, θα πετύχουν το 1917.

  Η Άνια είναι ερωτευμένη μαζί του, όμως αυτός είναι «πάνω από τον έρωτα» (η ειρωνεία του Τσέχωφ).

  Ο Επιχόντοφ ο λογιστής αγαπάει την υπηρέτρια την Ντουνιάσα, όμως αυτήν την έχει ξελογιάσει ο υπηρέτης Γιάσα, που βέβαια την θέλει μόνο για σεξ.

  Η Βάρια, η ψυχοκόρη της Λιουμπόβ, είναι ερωτευμένη με τον Λοπάχιν. Μα γιατί δεν τον παντρεύεται; Τη ρωτάει η Λιουμπόβ. Εγώ θα του κάνω πρόταση γάμου; Του απαντάει εκείνη.

  Η Λιουμπόβ αναλαμβάνει το προξενιό. Ναι, τη θέλει, αλλά διστάζει να της κάνει πρόταση γάμου. Θα την κάνει, αλλά τώρα, πριν φύγει η Λιουμπόβ (αδιόρθωτη αυτή, ετοιμάζεται να επιστρέψει στην πρώην εραστή της που την παρακαλεί, στέλνοντάς της καθημερινά τηλεγραφήματα).

  Διστάζει, μασάει τα λόγια του, δεν ξέρει πώς να εκφραστεί.

  Κάποιος τον φωνάζει.

  Πηγαίνει να δει τι τον θέλει.

  Ο Τσέχωφ θέλει τους έρωτες να αποτυγχάνουν, όμως εδώ η αποτυχία δεν ήταν «κατά το εικός και το αναγκαίο». Θα μπορούσε το τέλος του έργου να έχει μια νότα ευτυχίας.

  Πολύ ωραία η σκηνοθεσία του Κακογιάννη, και πολύ καλές ερμηνείες.

  Καταραμένα χρόνια, πώς μας καταντούν καθώς περνούν.

  Αγνώριστος ο Άλαν Μπέητς σαν αδελφός της Λιουμπόβ. Δηλαδή όχι αγνώριστος, αλλά γερασμένος. Και όμως, ήταν ο ωραίος Βερσίνιν με τον οποίο ήταν η ερωτευμένη μεσαία αδελφή, 29 χρόνια πριν, το 1970, τότε που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη τις «Τρεις αδελφές» ο Λώρενς Ολιβιέ, ταινία που ξαναείδα μόλις προχθές. 36 χρονών τότε, 65 όταν γυρίστηκε ο «Βυσσινόκηπος».