Satyajit Ray, H Θεά (Devi, 1960)

Satyajit Ray, H Θεά (Devi, 1960)

 

  Από σήμερα στο Στούντιο.

  Για μια ακόμη φορά θα μιλήσω για πρόσληψη.

  Ποιο από τα τρία θέματα της ταινίας θα αρέσει στο θεατή;

  Το πρώτο, που σίγουρα είναι και το κύριο, κατά τον σκηνοθέτη: Μια επίθεση κατά της θρησκοληψίας.

  Το δεύτερο: Η σύγκρουση ανάμεσα στο μοντέρνο και στην παράδοση.

  Το τρίτο: Ένας απελπισμένος έρωτας, ένας έρωτας που είναι πάνω από το σεξ. Δεν τον νοιάζει που δεν επιτρέπεται να κάνει πια σεξ μαζί της, τον νοιάζει η κατάστασή της.

  -Δεν έχεις το θάρρος, ή τη δύναμη, να εναντιωθείς; Δεν έχεις το θάρρος να αντικρούσεις κάτι που καταδικάζεις σαν απόλυτο ψέμα;… Το να κάνεις κάτι ενάντια στην παράδοση σημαίνει ότι θα πληγωθείς.

  Αυτά του τα λέει ένας μεγάλος φίλος του.

  Ένα από τα «είδωλα της φυλής» (Πρέπει να διαβάσω κάποια στιγμή τον Bacon) είναι η γενίκευση, η οποία κάνει το ανθρώπινο μυαλό να λειτουργεί στη βάση του δυαδικού συστήματος αρνητικό-θετικό, on-off. Ή θεοποιούμε την παράδοση (η δική μας περίπτωση) ή την καταδικάζουμε αναφανδόν. Μας περνάει άραγε από το μυαλό να κρατήσουμε τα θετικά στοιχεία της παράδοσης και να απορρίψουμε τα αρνητικά;

  Ο ξεμωραμένος πατέρας βλέπει τη νύφη του σαν την ενσάρκωση της θεάς Κάλι (Διαβάζω στη βικιπαίδεια ότι ήταν συνηθισμένο φαινόμενο, να θεωρούν κάποιο κορίτσι ως την ενσάρκωση μιας θεάς). Κόσμος τρέχει να την προσκυνήσει, ιδιαίτερα όταν έγινε καλά ένα παιδί που της το έφεραν να το θεραπεύσει. Αυτή δεν έκανε τίποτα, απλά του έδωσαν και ήπιε ένα «αγιασμένο» νερό. Ο άντρας της που την αγαπάει γυρνάει βιαστικά από την Αγγλία όπου είχε πάει για σπουδές (να σπουδάσει τη γλώσσα) για να δει τι συμβαίνει. Την πείθει να φύγουν, όμως αυτή, όταν φτάνουν κοντά στο ποτάμι όπου τους περιμένει η βάρκα για να φύγουν διστάζει: Κι αν είμαι η θεά Κάλι;

  Υπάρχει η αντίληψη, η γυναίκα είναι το συντηρητικό στοιχείο και ο άντρας το προοδευτικό. Μα γιατί να πάει να σπουδάσει; Για να δουλέψει; Αφού έχουν λεφτά,  την ακούσαμε να του λέει πιο πριν.

  Η κουνιάδα της όμως είναι η αντίθεσή της. Δεν πιστεύει ότι είναι η ενσάρκωση της θεάς, και στέλνει γράμμα στον άντρα της να επιστρέψει γρήγορα.

  Το παιδί της το υπεραγαπά, όπως και αυτό αυτήν. Όταν όμως αποδέχεται το ρόλο της μετενσαρκωμένης θεάς (δεν θα μπορούσε να πάει κόντρα στον πεθερό της, παρά τις αμφιβολίες που μπορεί να είχε) το παιδί τη βλέπει με φόβο, δεν τολμά να την πλησιάσει.

  Κάποια στιγμή το παιδί αρρωσταίνει. Η μητέρα του που δεν πιστεύει ότι η κουνιάδα της είναι μετενσάρκωση της θεάς φωνάζει τον γιατρό. -Μα αφού έχετε εδώ τη μετενσάρκωση της θεάς, τι με χρειάζεστε εμένα; Ενημέρωσες τον πεθερό σου;

  Ακόμη και ο γιατρός!!!

  Η ταινία είναι κλασική, με μια διπλή έννοια: σαν εξαιρετική ταινία και σαν ταινία που πραγματεύεται ένα διαχρονικό θέμα, το θέμα της θρησκοληψίας. Και εμείς εδώ έχουμε κατά καιρούς ανάλογες περιπτώσεις, με γυναίκες που επικοινωνούν με την Παναγία και δεν ξέρω τι άλλο, και μαζεύουν γύρω τους πλήθος ξεμωραμένων πιστών.

  Εξαιρετική ταινία, και εξαιρετική στην ερμηνεία  της η δεκαπεντάχρονη τότε Sharmila Tagore, που την προηγούμενη χρονιά είχε επίσης πρωταγωνιστήσει στην ταινία του Ράι «O κόσμος του Απού».

  Και ο Soumitra Chatterjee είναι εξαιρετικός, αλλά δεν ξέρω γιατί, εκτιμώ περισσότερο την «βουβή» ερμηνεία, όπως αυτή της Ταγκόρ, με την εκφραστική του προσώπου, χωρίς να μιλάει.

Τώρα μου πέρασε από το μυαλό: Ο ινδικός τίτλος, devi. Σανσκριτικό σίγουρα, από όπου προέρχεται και η δική μας «θεά». Ας μην ξεχνάμε ότι η ελληνική είναι ινδοευρωπαϊκή γλώσσα.